Hanyalı Nûrî Osman Divanı’nda Celvetîlik

Year 2021, Volume: 12 Issue: 1, 143 - 162, 30.06.2021

Edibali Karabıyık

https://doi.org/10.51605/mesned.913236

Abstract

Hanyalı Nûrî Osman, XVIII. yüzyılın sonu ile XIX. yüzyılın başlarında Girit adasında yaşamıştır. Büyük edebî merkezlerden uzak bir bölgede yaşamış olmasına rağmen, babasının mesleğinden dolayı geniş bir kültür muhitinde yetişme olanağına sahip olmuş ve bu sayede yaşadığı dönemin önemli bir şairi konumuna gelmiştir. Yirmi sekiz yaşındayken tertip ettiği müstakil divanının dışında birkaç eser daha yazmıştır. Bu çalışma, şair Hanyalı Nûrî Osman’ın mensubu olduğu Celvetî tarikatıyla ilgili yönünün incelenmesi gerektiği düşüncesiyle hazırlanmıştır. Çalışmada ilk olarak, şairin hayatı hakkında bilgi verilmiş, daha sonra ise hacimli bir divana sahip olan şairin şiirlerinde kullandığı Celvetî tarikatıyla ilgili kavramlar tespit edilmiştir. Tespit edilen bu kavramların yer aldığı şiirler tahlil yöntemi kullanılarak yorumlanmıştır. Çalışma, Prof. Dr. Abdullah Aydın’ın “Hanyalı Nûrî Osman ve Dîvânı” isimli doktora tezindeki şiirler esas alınarak hazırlanmıştır. Örnek olarak sunduğumuz beyitlerin yanlarındaki numaralar, yararlanılan doktora tezindeki nazım biçimi ve beyit numarasına göre verilmiştir. Sonuç bölümünde ise çalışmada varılan hükümler çerçevesinde genel bir değerlendirme yapılmıştır.

Keywords

Şiir, Hanyalı Nûrî Osman, Girit, Celvetîyye, Tasavvuf

References

• Aclunî, İsmâîl b.Muhammed el-. Keşfu’l Hâfâ ve Müzîlü’l-İlbas. haz. Şeyh Muhammed Abdülaziz el-Hâlidî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1997.
• Aydın, Abdullah. “Hanyalı Nûrî Osman Divanı’ndan Girit’e Dair Yansımalar”. Akademik Bakış Dergisi 55 (2016), 25-46.
• Aydın, Abdullah. Hanyalı Nuri Osman ve Dîvânı. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora, 2009.
• Aydın, Abdullah. “Hanyalı Nûrî’nin Kısa Mesnevisinde İsimleri Geçen 313 Peygamber”. Gazi Türkiyat Türklük Bilimi ve Araştırmaları Dergisi 4 (2009), 179-190.
• Aydin, Abdullah. “Hanyalı Nuri Divanı’ndan Hareketle Giritli Şairlere Ek”. Türklük Bilimi Araştırmaları 26 (01 Eylül 2009), 45-58. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubar/177205
• Aydin, Abdullah. “Hanyalı Nûrî Osman’ın Sâkî-nâmesi”. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/1 (15 Nisan 2011), 167-192. http://busbed.bingol.edu.tr/tr/pub/busbed/399870
• Aydin, Abdullah. “Hanyalı Nûrî’nin ‘Hilye-i Haseneynü’l-Ahseneyn’ Mesnevisi”. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 20 (23 Ekim 2020), 129-144. https://doi.org/10.29029/busbed.731975
• Bursalı Mehmed Tahir. Osmanlı Müellifleri. haz. A.Fikri Yavuz-İsmail Özen. İstanbul: Meral Yayınevi, 1972.
• Evliya Çelebi. Seyahatname (Akdeniz Adaları ve Girit Fethi). haz. İsmet Parmaksızoğlu. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1983.
• Gökaçtı, Mehmet Ali. “Fotoğrafların Öyküsünde Bir Zamanlar Girit”. Tarih ve Toplum 192 (1999), 17-23.
• Gülsoy, Ersin. Girit’in Fethi ve Osmanlı İdaresinin Kurulması (1645-1670). İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları, 2003.
• İnal, İbnülemin Mahmut Kemal. Son Asır Türk Şairleri. haz. Hidayet Özcan. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2000.
• İpekten, Halûk. Divan Edebiyatında Edebı̂ Muhitler. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Kara, Mustafa. Bursa’da Tarîkatlar ve Tekkeler. Bursa: Osmangazi Belediyesi Yayınları, 2017.
• Kurnaz, Cemal - Tatcı, Mustafa. Ümmî Divan Şairleri ve Enverî Divanı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2001.
• Küçükkaya, M.Askeri. “Evliyâ Çelebi Seyahatnamesi’nde Azîz Mahmud Hüdâyî ve Celvetiyye Tarikatı”. II/86. İstanbul, 2006.
• Nûrî Osman Hanyevî. Girit şâirleri: Tezkire-i şu’arâ-yı cezı̂re-i Girid. haz. Orhan Kurtoğlu. Ankara: Akçağ Yayınları, 2006.
• Özek, Ali. “El-Keşşâf”. TDV İslâm Ansiklopedisi. XXV/329-330. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi, 2002.
• Öztuna, Yılmaz. Devletler ve Hanedanlar (Türkiye, 1074-1990). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1989.
• Öztürk, Mustafa - Mertoğlu, M.Suat. “Zemahşerî”. TDV İslâm Ansiklopedisi. XLIV/235-238. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi, 2013.
• Şimşek, Selami. Dünden Bugüne Girit’te Türk Tasavuf Kültürü. İstanbul: Doğu Kitabevi, 2014.
• Şimşek, Selami. Keşan’lı Süleyman Zâti ve XVIII. Asırda Celvetilik. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora, 2005.
• Tahmisçizâde Mehmed Mâcid. Girit Hatıraları. haz. İsmet Miroğlu, İlhan Şahin. İstanbul: Tecüman 1001 Eser, 1977.
• Tukin, Cemal. “Girit”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 14/85-93. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi, 1996.
• Tukin, Cemal. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Girit İsyanları-1821 Yılına Kadar Girit”. Belleten IX/134 (1945), 163-206.
• Uludağ, Süleyman. “Celvet”. TDV İslâm Ansiklopedisi. VII/273. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi, 1993.
• Ünal, Mehmet. “Tasavvuf Tarihi İçinde Celvetîlik”. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 26 (Ağustos 2012), 91-104.
• Yılmaz, Hasan Kâmil. “Celvetiyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. VII/273-275. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi, 1993.
• “Girit”. Türk Ansiklopedisi. 17/378-386. Ankara, 1969.
• “Girit Destanları”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedi Devirler/İsimler/Eserler/Terimler. III/341-342. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1979.