Erken Çocukluk Döneminde Özel Yeteneğin Tanılanmasına İlişkin Eleştirel Değerlendirme

Year 2024, Volume: 53 Issue: 241, 613 - 634, 01.02.2024

Nilgun Kirişçi Şule Demirel Dingeç

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1188877

Abstract

Özel yetenekli çocukların eğitimlerinde önemli prensiplerden biri erken tanılamadır. Erken çocukluk dönemi bu nedenle özel yetenekli çocuklar için en kritik dönemlerden biri olarak değerlendirilebilir. Bu dönem özel yetenek alanında çalışan araştırmacılar için de önemli görülmekte; erken çocukluk döneminde tanılama en fazla tartışılan konulardan biri olarak değerlendirilmektedir. Araştırmacılar için tartışmalı, kimi zaman çözüm bulmuş kimi zaman ise alternatif çözümler geliştirilmeye çalışılan tanılama sürecinin anlaşılması bu süreçte rol üstlenen bütün bireyler için önem taşımaktadır. Tanılama süreci sadece uzmanların yer aldığı bir süreç olmanın ötesinde çocuklar ile etkileşimde bulunan ebeveynler, öğretmenler, uzmanlar ve yasal düzenlemelerden sorumlu yetkililerin önemli roller üstlenmeleri gerektiği bir süreç olarak değerlendirilmelidir. Öte yandan doğru tanılama özel yetenekli çocukların eğitimlerinin düzenlenmesinde ilk ve en önemli adımdır. Doğru tanılamayla birlikte özel yetenekli çocuklar uygun eğitim fırsatlarıyla karşılaşabilme fırsatı yakalayabilirler. Özel yetenekli çocukların tanılanmasında temel amaç çocukları etiketleyerek ayrı bir gruba dâhil etmek değil; bilişsel, sosyal ve duyuşsal gelişimlerine uygun eğitim alabilmelerini sağlamaktır. Bütün bunların çerçevesinde bu çalışmada erken çocukluk döneminde özel yeteneklilerin özellikleri ve tanılanmaları ile Türkiye’de ve dünyada konuyla ilgili güncel durum eleştirel bir yaklaşımla incelenmiştir. Tanılama sürecinde karşılaşılan sorunlar belirlenerek çözüm önerileri sunulmuştur. Bu amaç doğrultusunda güncel çalışmalar incelenmiş ve Türkiye’de erken çocukluk döneminde tanılama uygulamalarında var olan girişimlere yer verilerek eksikler tartışılmıştır.

Keywords

erken çocukluk, özel yetenek, tanılama

References

• ALMA, S. (2015). Üstün yetenekliliği derecelendirme ölçekleri-okulöncesi/ anaokul formu (GRS-P)’nun Türkçeye uyarlanması. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi.
• ALMEIDA, L. S., ARAÚJO, A. M., SAINZ-GÓMEZ, M. ve PRIETO, D. (2016). Challenges in the identification of giftedness: Issues related to psychological assessment. Anales de Psicología, 32(3), 621–627.
• ANONYMOUS. (2007). Alex’s gifts. Gifted Child Today, 30(3), 40-41.
• BAL-SEZEREL, B. (2018). Özel yeteneklilerin erken tanılanması. U. Sak (Ed.) içinde Üstün yeteneklilerin tanılanması (s.147-166). Vize Akademik.
• BİLDİREN, A. ve BIKMAZ BİLGEN, Ö. (2019). Okul öncesi dönem üstün yetenekli çocuklar için aday bildirim ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 20(2), 269-285. doi: 10.21565/ozelegitimdergisi.475278
• BİLDİREN, A., BIKMAZ BİLGEN, Ö. Ve KORKMAZ, M. (2021). National non-verbal cognitive ability test (BNV) development study. SAGE Open, 11(3), 1-16.
• BİLDİREN, A., KARGIN, T. ve KORKMAZ, M. (2017). Renkli Progresif Matrisleri Testi’nin 4-6 yaş aralığında güvenirlik ve geçerlik çalışması. Turkish Journal of Giftedness & Education, 7(1), 19-38.
• BORLAND, J. H. ve WRIGHT, L. (1994). Identifying young, potentially gifted, economically disadvantaged students. Gifted Child Quarterly, 38(4), 164-171.