Kemal Tahir’in Modernleşme Alegorisi: Bozkırdaki Çekirdek

Year 2023, Volume: 10 Issue: 2, 510 - 529, 15.12.2023

Atalay Gündüz

https://doi.org/10.16985/mtad.1353219

Abstract

Bu çalışma Kemal Tahir’in Bozkırdaki Çekirdek (1967) romanını Bourdeiu’nun habitus, alan, oyun, sermaye, illusio ve doxa gibi anahtar kavramları ışığında ele almaktadır. Kendisini solda konumlayan Marksist bir yazar olarak Tahir diğer sol aydınların 1940’da açılan ve 1953’de sonlandırılan köy enstitülerine karşı göstermiş olduğu mitleştirici sempatiyi sorunsallaştırıp, sağdan enstitülere karşı yöneltilmiş suçlamaların bir kataloğuyla mit bozucu bir tutum sergiler. Romanda Şirin köyünün yanı başında kurulmak üzere olan enstitüye karşı köyün mikro alanında hakimiyet kurmuş simgesel, ekonomik, dini, sosyal, siyasi sermaye sahipleri kendi temel birikimlerini tehdit eden bu (kurmaca) modern devlet kurumuna, Dumanlı Boğaz Köy Enstitüsü’ne karşı topyekûn bir direnme göstererek mevzi savaşına girişirler. Bu bağlamda Tahir’in romanını Türk modernleşmesinin zorluklarının bir alegorisi olarak okumak mümkündür. Yazar Türk modernleşmecilerinin Anadolu’ya cansız ve edilgen canlandırılmayı bekleyen bir potansiyel olarak bakışını eleştirir. Bozkırdaki Çekirdek tam tersine köyün toplumsal habitusunun ne kadar canlı ne kadar devingen ve kendi içinde stratejiler geliştirmek konusunda ne kadar yaratıcı olduğunu betimlemeye çalışır.

Keywords

Türk modernleşmesi, köy enstitüleri, Bourdieu, Kemal Tahir, Bozkırdaki Çekirdek

Kemal Tahir’s Allegory of Modernization: The Seed in the Steppe

Abstract

This study reads Kemal Tahir’s The Seed in the Steppe (1967) instrumentalizing Bourdieusian concepts such as field, game, capital, illusio and doxa. As a novelist who locates himself in the left, Tahir problematizes the unquestioning support to the village institutes which were established in 1940 and terminated in 1953, cataloguing all the criticisms directed towards the institutes by the right. The owners of symbolic, economic, religious, social, political capitals in the village who are against the institute which they regard as an hazard to their investments form a resistance front against this modernizing institute, the Dumanlı Boğaz (Foggy Pass) Village Institute. Within this context, we can read the novel as an allegory of the challenges of Turkish modernization. The novelist criticizes the way Turkish modernists regard the village as a passive entity which expects to be revigorated. The novel on the other hand attempts to illustrate the social habitus of the village as vigorous, dynamic, creative and endowed with the capacity to develop strategies.

Keywords

Turkish modernization, village institutes, Bourdieu, Kemal Tahir, The Seed in the Steppe

References

• Avcı, Mehmet Güven- İsmail Coşkun, "Kemal Tahir Romanlarında Türk Modernleşmesini Okumak: Bir Sınıflama Önerisi", İstanbul University Journal of Sociology, 42/2, (2022), s. 589-612.
• Aydeniz, Abdulsemet “Kemal Tahir ile Köy Enstitülerine Bakmak: Bozkırdaki Çekirdek, Journal of International Social Research, 14/76, (2021), s. 405-413.
• Baykal, Ayşe Manav, Türk Sosyolojisinde Doğu-Batı Çatışması: Kemal Tahir ve Baykan Sezer Örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale 2020.
• Bourdieu, Bourdieu-Wacquant Loic, Düşünümsel Sosyolojiye Davet, çev. Nazlı Ökten, İletişim Yayınları, İstanbul 2021.
• Bozdağ, İsmet, Kemal Tahir’in Sohbetleri, Emre Yayınları, İstanbul 1995.
• Derviş, Erdal, “Atatürk Devrimlerinin Karşısında Kemal Tahir”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 34, (2023), s. 312-342.
• Gelişli, Yücel, “Türkiye’de Kadın Eğitiminin Bugünkü Durumu”, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 40, (2014).
• Gülali, Mustafa, “Bozkırdaki Çekirdek ve Kemal Tahir’in Köy Enstitülerine Bakışı”, ed. Asım Öz, Kemal Tahir Kitabı: Bir Aydın Üç Dönem, Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul 2021, s. 607-638.
• Gündüz, Atalay, “Bourdieucu Oyun Hissi/Strateji Kavramları Işığında Bozkırdaki Çekirdek Romanını Okumak”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 30, (2022), s. 1045-1060.
• Kaçmazoğlu, Hacı Bayramoğlu, “Kemal Tahir Düşüncesinde Yerliliğin Sosyolojik Dayanakları”, Sosyologca, 9/17, (2022).
• Kaplan, Ramazan, “Kemal Tahir’in Sağırdere Romanında Köylülerin Dünyası”, Çankırı Araştırmaları Dergisi, 2/2, (2007), s. 217-220.
• Karakaş, Mehmet, “Bozkırdaki Çekirdek: Köy Enstitüleri Tartışmalarına Farklı Bir Bakış”, ed. Ertan Eğribel-U. Özcan, Kemal Tahir’in 30. Ölüm Yıldönümü Anısına içinde Kızılelma Yayıncılık, 2003, s. 43-67.
• Kayalı, Kurtuluş, “Kemal Tahir’in Durumun Farkında Olan ve Olmayan Takipçileri”, Türkiye’nin Ruhunu Arayan Adam: Kemal Tahir, Hece, 16/181, (2011).
• _____, “Kemal Tahir’in Düşünsel Farklılığı Konusunda Birkaç Tespit”, ed. A. Öz, Kemal Tahir Kitabı: Bir Aydın Üç Dönem, Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul 2021, s. 23-34.
• _____, Kemal Tahir’in Entelektüel Portresi, Ketebe, İstanbul 2023.
• _____, “Kemal Tahir’de Köy ve Köylülük”, ed. E. Eğribel-U. Özcan, Kemal Tahir’in 30. Ölüm Yıldönümü Anısına, Kızılelma Yayıncılık, 2003.
• Kojeve, Alexander, Hegel Felsefesine Giriş, çev. Selahattin Hilav, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2000.
• Köroğlu, Erkal, Türk Romanında Köy Enstitüleri Olgusu Üzerine Bir İnceleme, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu 2019.
• Makal, Mahmut, Köy Ensitüleri ve Ötesi, Literatür, İstanbul 2009.
• Naci, Fethi, 100 Soruda Türkiye’de Roman ve Toplumsal Değişme. Gerçek Yayınları, İstanbul 1981.
• Swartz, David, Kültür ve İktidar, çev. Elçin Gen, İletişim Yayınları, İstanbul 2015.
• Tahir, Kemal, Bozkırdaki Çekirdek, İthaki Yayınları, İstanbul 2016.
• _____, Büyük Mal, İthaki Yayınları, İstanbul 2015.
• _____, Devlet Ana, İthaki Yayınları, İstanbul 2017.
• _____, Esir Şehrin İnsanları, Adam Yayınlar, İstanbul 1993.
• _____, Hür Şehrin İnsanları, İthaki Yayınları, İstanbul 2019.