Hastalık ve Melodram: Kerime Nadir’in Hıçkırık (1938) Adlı Romanında Tüberküloz

Year 2025, Volume: 15 Issue: 2, 377 - 388, 30.05.2025

Melike Karali , Tuncay Zorlu

https://doi.org/10.31020/mutftd.1629471

Abstract

Amaç: Çalışmanın amacı, Kerime Nadir’in Hıçkırık (1938) adlı romanını “tüberküloz” hastalığını merkeze alarak analiz etmek ve karakterlerin hastalık deneyimlerini açığa çıkarmaktır.
Yöntem: Araştırma, veri toplama, veri analizi ve veri yorumlama olmak üzere üç aşamadan oluşmaktadır. Çalışmada Kerime Nadir’in Hıçkırık (1938) isimli romanı hastalık olgusu bağlamında mercek altına alınmıştır. Araştırma, tıp tarihi ve edebiyat ara kesitinde yürütülmüş, ele alınan edebî eser tüberkülozun tarihi dikkate alınarak analiz edilmiştir. Çalışmanın veri analizi aşamasında “nitel içerik analizi” yöntemi kullanılmıştır.
Bulgular: Kerime Nadir’in Hıçkırık isimli romanının tıp tarihi bağlamında ele alındığı çalışmada karakterlerin tüberküloz deneyimleri ve hastalık algıları ortaya çıkarılmıştır. Verem, bronşit, zatülcenp, beyin humması, güneş banyosu, güzellik anlayışı, kesik ve boğucu öksürükler, yastıkta görülen iri ve taze kan lekeleri, mendile kan tükürme, bahar, leylaklar, kara sevda, bulaşıcılık, veremli bir kadın, solgun ten, mikrop saçan bir hasta ve damgalama eserin analizi esnasında tespit edilen terim, kavram ve içerikler arasındadır.
Sonuç: Kerime Nadir’in Hıçkırık (1938) adlı eseri, veremli genç bir kadının profilini sunmaktadır. Hıçkırık’ta, aşk konusu kadar Nalan’ın hastalığı da önemli bir yer tutmaktadır. Bu roman, yirminci yüzyılın başlarında tüberkülozla ilgili mitlerin, tedavi yaklaşımlarının ve hastalık algılarının nasıl temsil edildiğini göstermektedir. Melodram türünün özelliklerini taşıyan romanda verem hastalığı, dönemin toplumsal ve kültürel kodlarıyla da ilişkilendirilmektedir.

Keywords

Tüberküloz, Tıp Tarihi, Roman, Hastalık, Melodram

Ethical Statement

“Hastalık ve Melodram: Kerime Nadir’in Hıçkırık (1938) Adlı Romanında Tüberküloz” başlıklı çalışmamızın etik kurul izni gerektirmeyen çalışmalar arasında yer aldığını beyan ederiz.

Disease and Melodrama: Tuberculosis in Kerime Nadir’s Hıçkırık (1938)

Abstract

Purpose: The purpose of the study is to analyse Kerime Nadir’s novel Hıçkırık (1938) by focusing on the disease “tuberculosis” and to reveal the characters’ experiences of illness.
Method: The research consists of three stages: data collection, data analysis and interpretation. In this study, Kerime Nadir’s Hıçkırık (1938) is analysed in the context of the phenomenon of disease. The research was conducted at the intersection of medical history and literature, and the literary work was analysed by considering the history of tuberculosis. Qualitative content analysis was used in the data analysis phase of the study.
Results: Kerime Nadir’s Hıçkırık was handled in the context of medical history. The characters’ experiences of tuberculosis and their perceptions of the disease were presented in the study. Tuberculosis, bronchitis, pleurisy, brain fever, sunbath, sense of beauty, cut and suffocating coughs, spitting blood on the handkerchief, spring, lilacs, contagion, pale skin, and stigmatisation are among the terms, concepts, and contents discovered during the analysis of the study.
Conclusion: In Kerime Nadir’s Hıçkırık (1938), the profile of a young woman suffering from tuberculosis is presented. In Hıçkırık, Nalan’s illness is as important as the theme of love. This novel shows how myths about tuberculosis, treatment approaches, and perceptions of the disease were represented in the early twentieth century. Tuberculosis is also linked to the social and cultural codes of the time in the novel, which has the characteristics of melodrama.

Keywords

Tuberculosis, History of Medicine, Novel, Disease, Melodrama

References

• 1. Daniel TM. The impact of tuberculosis on civilization. Infect Dis Clin North Am 2004;18(1):157-65.
• 2. Global tuberculosis report 2024. Geneva: World Health Organization; 2024. Erişim: 20 Ocak 2025, https://www.who.int/publications/i/item/9789240101531
• 3. The Oxford English Dictionary. 2. Baskı. Oxford: Clarendon Press; 1989. Tuber, tubercle, tubercule, tuberculosis; Cilt 18, ss. 642-644.
• 4. Porter R. Kan revan içinde: Tıbbın kısa tarihi. 3. Baskı. İstanbul: Metis Yayınları; 2021. s. 16.
• 5. Sontag S. Illness as metaphor. 1. Baskı. New York: Farrar, Straus and Giroux; 1978. ss. 12, 15, 20.
• 6. Nikiforuk A. Mahşerin dördüncü atlısı: Salgın ve bulaşıcı hastalıklar tarihi. 9. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları; 2020. ss. 168-169.
• 7. Snowden FM. Salgınlar ve toplum: Kara Ölüm’den günümüze. 1. Baskı. İstanbul: Tellekt; 2021. ss. 362-363, 389, 27.
• 8. Koch R. Die Aetiologie der Tuberculose. Berliner Klinische Wochenschrift. 1882;19(15):221-230. Erişim adresi: https://hdl.handle.net/2027/mdp.39015020075001
• 9. Crawford DH. Ölümcül yakınlıklar: Mikroplar tarihimizi nasıl şekillendirdi? 2. Baskı. İstanbul: Metis Yayınları; 2020. s. 165.
• 10. Helm WH. Tuberculosis and the Brontë family. Brontë Studies 2002;27(2):157-167.
• 11. Vilaplana C. A literary approach to tuberculosis: lessons learned from Anton Chekhov, Franz Kafka, and Katherine Mansfield. Int J Infect Dis 2017;56:283-285.
• 12. Bastian H. Down and almost out in Scotland: George Orwell, tuberculosis and getting streptomycin in 1948. J R Soc Med 2006;99(2):95-8.
• 13. Temizsu M. Mahmut Yesârî: Hayatı, sanatı ve eserleri. 1. Baskı. Ankara: İksad Yayınevi; 2020. s. 44.
• 14. Ayvazoğlu B. Peyami: Hayatı, sanatı, felsefesi, dramı. 2. Baskı. İstanbul: Kapı Yayınları; 2017. s. 34.
• 15. Bezirci A. Rıfat Ilgaz: Yaşamı, kişiliği, şairliği, hikâyeciliği, romancılığı, oyunları, anıları, köşe yazarlığı. 1. Baskı. İstanbul: Evrensel Basım Yayın; 2013. s. 34.
• 16. Birsel S. Rüştü Onur: Şiirleri-Mektupları-Ardından Yazılanlar. 3. Baskı. İstanbul: Sel Yayıncılık; 2021. s. 11.
• 17. Uslu MT. Şimdilik. 9. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları; 2022. s. 66.
• 18. Yıldız AD. Popüler Türk romanları. 2. Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınları; 2010. s. 14.
• 19. Tanzimat’tan bugüne edebiyatçılar ansiklopedisi. 3. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları; 2010. Kerime Nadir; Cilt II, s. 622.
• 20. Nadir K. Hıçkırık. Tan. 1937; 23 İkinci Teşrin; s. 4. Erişim adresi: https://nek.istanbul.edu.tr/ekos/GAZETE/gazete.php?gazete=tan
• 21. Nadir K. Hıçkırık. Tan. 1938; 19 İkinci Kânun; s. 4. Erişim adresi: https://nek.istanbul.edu.tr/ekos/GAZETE/gazete.php?gazete=tan
• 22. Nadir K. Hıçkırık. 8. Baskı. İstanbul: Doğan Kitap; 2018.
• 23. Özgüç A. Ansiklopedik Türk filmleri sözlüğü. 1. Baskı. Horizon International; 2012. Hıçkırık; ss. 68, 197.
• 24. Aslan B. Bir Melodram Klasiği: Hıçkırık. Türk Dili 2017;67(782):144-151.
• 25. Çerkeşli E. Hıçkırık Romanının Yeşilçam Sinemasındaki Yeri ve Önemi. Medeniyet Sanat Dergisi 2017;3(1):45-65.
• 26. Çakır S. Popüler Romanlardan Yeşilçam Melodramlarına Bir Uyarlama Örneği: Hıçkırık. SineFilozofi Dergisi 2017;2(3):79-111.
• 27. Halidi G, ve ark. Kelebeğin Rüyası Filmi Üzerinden Tüberküloz ve Heybeliada Sanatoryumu. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 2019;9(3):376-384.
• 28. Göçmen JS. Edebi Metinlerde Tüberküloz. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 2023;13(Özel Sayı):39-43.
• 29. Kuckartz U, Rädiker S. Qualitative Content Analysis: Methods, Practice and Software. 2. Baskı. SAGE Publications; 2023. ss. 59, 81.
• 30. Kerime Nadir. Kadın Ederleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı Özel Arşivler Koleksiyonu; Kerime Nadir Özel Arşivi. Erişim adresi: http://kadineserleri.org/wp-content/uploads/2020/04/Özel-Arşiv-Koleksiyonu-Kerime-Nadir-Özel-Arşivi.pdf
• 31. Jouanna J, Magdelaine C, editörler. Hippokrates Külliyatı. 2. Baskı. İstanbul: Pinhan Yayıncılık; 2021. ss. 92, 93, 243, 244.
• 32. Cortambert L. The language of flowers. Londra: Saunders and Otley; 1835. s. 71.
• 33. Dietz ST. The complete language of flowers: A definitive and illustrated history. New York: Wellfleet Press; 2022. s. 211.
• 34. The Oxford English Dictionary. 2. Baskı. Oxford: Clarendon Press; 1989. Brain fever; Cilt 2, s. 481.