On phlebotomy in ʿAlī b. alʿAbbās al-Majūsī’s work Kāmil al-Ṣināʿa al-Ṭibbiyya-2: Number of blood vessels and their benefits

Year 2025, Volume: 15 Issue: 2, 508 - 518, 30.05.2025

Özgür Kuş , Ahmet Acıduman

https://doi.org/10.31020/mutftd.1638173

Abstract

Aim: This study aims to translate the third section, titled “Number of Blood Vessels and Their Benefits,” from the ninth article in the second part of Haly Abbas’s Kāmil al-Ṣināʿa al-Ṭıbbiyya into Turkish, contribute it to the Turkish medical history literature, compare it with the corresponding section in Paul of Aegina’s Epitome, and evaluate its significance in the history of medicine.
Materials and Methods: This study was conducted between December 2024 and February 2025. The primary source was the Cairo/Bulaq edition of Kāmil al-Ṣināʿa al-Ṭibbiyya, supplemented by Arabic manuscripts from the Süleymaniye Murad Molla Library, Yale University, and Istanbul University. The relevant section was collated across these versions, with textual differences recorded in footnotes. The authors translated the section from Arabic to Turkish and presented it in the findings section. This translation was then compared with the corresponding section in Paul of Aegina’s Epitome and analyzed in relation to existing scholarship.
Results: Haly Abbas’s explanations on the number of blood vessels and their benefits is found in Book II, Article IX, Section III of The Royal Book. Paul of Aegina addresses the same topic in Book II, Sixth Treatise, “Sect. 40. On Venesection” of his Epitome.
Conclusion: The information on the number of blood vessels and their benefits in ʿAlī ʿAbbās’s Kāmil al-Ṣināʿa al-Ṭibbiyya partially corresponds to Paul of Aegina’s Epitome but is more detailed. The reviewed works reflect humoral pathology theory, and ʿAlī ʿAbbās appears to have synthesized earlier sources with personal observations to produce an original study.

Keywords

Haly Abbas, The Royal Book, Paul of Aegina, Epitome, phlebotomy

ʿAlī b. el-ʿAbbās el-Mecūsī’nin Kāmilu’ṣ-Ṣınāʿati’ṭ-Ṭıbbiyye eserinde damardan kan alma-2: Kan alınan damarların sayısı ve yararları

Abstract

Amaç: Bu çalışmanın amacı, ʿAlī b. el-ʿAbbās el-Mecūsī’nin Kāmilu’ṣ-Ṣınāʿati’ṭ-Ṭıbbiyye adlı eserinin tıbbî pratiğe dair ikinci kısmındaki dokuzuncu makalenin üçüncü bölümü olan “Kan alınan damarların sayısı ve yararları” başlıklı kısmını Arapçadan Türkçeye çevirmek ve Türk tıp tarihi literatürüne kazandırmak, Aeginalı Paulus’un Epitome adlı eserindeki ilgili bölümle karşılaştırmak ve bu bağlamda tıp tarihindeki yerini belirlemektir.
Gereç ve Yöntem: Bu çalışma Aralık 2024- Şubat 2025 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, Kāmilu’ṣ-Ṣınāʿati’ṭ-Ṭıbbiyye adlı eserin Kahire/Bulak matbaasında basılmış nüshası temel alınmış, ayrıca Süleymaniye Murad Molla, Yale Üniversitesi ve İstanbul Üniversitesi’ndeki Arapça nüshalar da incelenmiştir. İlgili bölüm tüm nüshalar dikkate alınarak karşılaştırılmış, metinler arasındaki farklar dipnotlarda belirtilmiş, makalenin yazarları tarafından Arapçadan Türkçeye çevrilmiş ve bulgular kısmında sunulmuştur. Çevirisi yapılan bu bölüm, daha sonra Aeginalı Paulus’un Epitome adlı eserinde yer alan bölümle karşılaştırılmış ve literatür doğrultusunda tartışılmıştır.
Bulgular: ʿAlī ʿAbbās’ın kan alınan damarların sayısı ve yararları konusundaki açıklamaları, Kāmilu’ṣ-Ṣınāʿati’ṭ-Ṭıbbiyye’nin ikinci cilt dokuzuncu makale üçüncü bölümünde yer almaktadır. Aeginalı Paulus ise aynı konuyu Epitome adlı eserinin ikinci cilt altıncı kitabında, "Sect. 40. On venesection" başlıklı bölümde ele almaktadır.
Sonuç: ʿAlī ʿAbbās’ın kan alınan damarların sayısı ve yararları hakkında Kāmilu’ṣ-Ṣınāʿati’ṭ-Ṭıbbiyye’de verdiği bilgiler, Aeginalı Paulus’un Epitome eserinde yer alanlarla kısmen benzeşmekle birlikte, daha derinlemesine ve ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Bu konuya ilişkin incelenen tüm eserlerde, humoral patoloji teorisinin ilkeleri çerçevesinde benzer ifadelere rastlanmıştır. Bununla birlikte, ʿAlī ʿAbbās’ın eski kaynakları bir araya getirerek, kendi gözlem ve deneyimlerinden de yararlanarak özgün bir makale yazmaya çalıştığı değerlendirilmektedir.

Keywords

ʿAlī b. el-ʿAbbās el-Mecūsī, Kamilu’s-Sınāʿati’t-Tıbbiyye, Aeginalı Paulus, Epitome, Kan alma

References

• 1. Unat Y, Kâhya E. Kan Alma (Venesection) ve Cezerî’nin Kan Miktarını Ölçen Aletleri. II Türk Bilim ve Teknoloji Tarihi Kongresi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta. 30-31 Ekim 2006. pp:1-12.
• 2. Abū Bakr Muḥammad ibn Zakariyyāʾ al-Rāzī. On Phlebotomy. Edition, translation and commentary by Juhan Björn. Joint Faculties of Humanities and Theology, Centre for Languages and Literature, Lund University; 2023. pp:4,18,21,22,56-63,96-103.
• 3. Kuş Ö, Acıduman A. ʿAlī b. Rabben eṭ-Ṭaberī’nin Firdevsu’l-Ḥikme fī’ṭ-Ṭıbb adlı eserinde kan alma üzerine. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi. 2020;10(3):336-345. doi:10.31020/mutftd.748080
• 4. Pormann PE, Savage-Smith E. Medieval Islamic Medicine. Edinburgh University Press; 2007.
• 5. Parapia LA. History of bloodletting by phlebotomy. Br J Haematol. 2008;143(4):490-495. doi:10.1111/j.1365-2141.2008.07361.x
• 6. Castiglioni A. A History of Medicine. Vol Translated from the Italian and Edited by Krumbhaar EB. Second Edition, Revised and Enlarged. New York: Alfred A. Knopf; 1947.
• 7. Arda Berna. Batı Ortaçağı’nda Hastalık Kavramı. Güneş Kitabevi; 1997.
• 8. Şerefeddin Sabuncuoğlu. Cerrāḥiyyetü’l-Ḫaniyye I.; 1992.
• 9. Holman DV. Venesection, before Harvey and after. Bull NY Acad Med. 1955;31(9):661-670.
• 10. Hippocrates. The Aphorisms of Hippocrates from the Latin Version of Verhoofd, With A Literal Translations On the Opposite Page and Explanatory Notes. The Work Intended as A Book of Reference to the Medical Student by Marks E. Collins & Co.; 1817.
• 11. Sezgin F. Geschichte Des Arabischen Schrifttums, Band III, Medizin-Pharmazie-Zoologie-Tierheilkunde Bis ca. 430 H. Leiden: E. J. Brill; 1970. pp:44,115-6.
• 12. Sarton G. Introduction to the History of Science. Vol Volume I. From Homer to Omar Hayyam. Reprint. Baltimore: Published for the Carnegie Institution of Washington by The Williams & Wilkins Company; 1962.
• 13. Meyerhof M. Science and Medicine. Arnold T, Guillaume A, Editors. The Legacy of Islam. Oxford: Clarendon Press; 1931.
• 14. Paulus Aegineta. The Seven Books of Paulus Aegineta, Translated from the Greek With A Commentary Embracing A Complete View of the Knowledge Possessed by the Greeks, Romans, and Arabians On All Subjects Connected With Medicine and Surgery by Adams F, In Three Volumes, Vol. II. London: Printed for the Sydenham Society; 1846. pp:316-24.
• 15. Markatos K, et al. Paul of Aegina (625-690): His Work and His Contribution to Neurologic Surgery: Trephinations and Laminectomies in the Dark Ages, World Neurosurg 2018; 09: 338-341.
• 16. Missios S, Bekelis K, Roberts DW (2014). Neurosurgery in the Byzantine Empire: The Contributions of Paul of Aegina (625-690 AD). J Neurosurg, 2014; 120 (1): 244-9.
• 17. Tsoucalas G, et al. Paul of Aegina (c. 7th Century AD): Introducing in the Surgical Operating Theatre of the Era an Innovative Tonsillectomy With a Forceps Under the Sunlight, Surg Innov 2016;23(1):102-3.
• 18. Kuş Ö, Acıduman A. ʿAlī b. el-ʿAbbās el-Mecūsī’nin Kāmilu’ṣ-Ṣınāʿati’ṭ-Ṭıbbiyye (Kitābu’l-Melikī) adlı eserinde damardan kan alma-1: Kan almayı bilme üzerine. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi. 2022;12(2):294-307. doi:10.31020/mutftd.1080929
• 19. ʿAli b. el-ʿAbbās el-Mecūsī. Kāmilu’ṣ-Ṣınāʿati’ṭ-Ṭibbiyye, Cilt 2. Kahire (Bulāḳ): el-Matbaʿatu’l-Kubrā el-ʿĀmire; 1294/1877. pp:460-461.
• 20. ʿAlī Ibn al-ʿAbbās al-Majūsī. The Complete Medical Art-Kāmil al-Ṣınāʿa al-Ṭıbbīya, Part 2, Second half, Edited by Sezgin F, Series C: Facsimile Editions, Volume 16,3, Reproduced from MS A.Y. 4713a, İstanbul University Library, Institute for the History of Arabic-Islamic Science at the Johann Wolfgang Goethe University, Frankfurt am Main;1985. pp:217-9.
• 21. ʿAli b. el-ʿAbbās el-Mecūsī. Kitabu Kāmili’ṣ-Sınāʿati’ṭ-Ṭıbbiyye: el-maʿrūf bi’l-Melikī [The Complete Art of Medicine]. [Internet] [cited 2016 Sep 17]. Available from: https://www.wdl.org/ar/item/9716/
• 22. ʿAlī Ibn al-ʿAbbās al-Majūsī: Kitābu’l-Melikī [Arapça], İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Murad Molla Koleksiyonu, No. 1482.; 1292. pp:329a/b.
• 23. Redhouse JW. Turkish and English Lexicon, New Edition by Sir James W. Redhouse, 5th Ed., İstanbul: Çağrı Yayınları; 2015.
• 24. Sarı M. El- Mevârid Arapça- Türkçe Lûgat, İstanbul: Bahar Yayınları; 1982.
• 25. Devellioğlu F. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat Eski ve Yeni Harflerle, 18. Baskı (Yayına hazırlayan: Güneyçal AS). Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları; 2001.
• 26. Güneş K. Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Mektep Yayınları; 2011.
• 27. Feneis H. Uluslararası Adlandırmaya Göre Resimli Anatomi Sözlüğü, (Çeviren: ÜLKER S), Ankara: İnkılâp Kitapevi; 1993.
• 28. Paulus Aegineta. The Seven Books of Paulus Aegineta, Translated from Greek, With a Commentary Embracing a Complete View of the Knowledge Possessed by the Greeks, Romans, and Arabians on all Subjects Connected with Medicine and Surgery by Adams F, in Three Volumes, Vol. II, London: Syndenham Society; 1846. pp: 316-324.
• 29. Kuş Ö. ʿAlī b. el-ʿAbbās el-Mecūsī’nin Kāmilu’ṣ-Ṣınāʿati’ṭ-Ṭıbbiyye Adlı Eserinde Cerrahi Tedavi Uygulamaları ve Tıp Tarihindeki Yeri. Doktora Tezi. Danışman: Prof. Dr. Ahmet Acıduman. Ankara: Türkiye Cumhuriyeti, Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Tıp Tarihi ve Etik Ana Bilim Dalı; 2020. pp:59-63, 290-293.
• 30. Kuş Ö, Acıduman A. ʿAlī b. Rabben eṭ-Ṭaberī’nin Firdevsu’l-Ḥikme fī’ṭ-Ṭıbb adlı eserinde kan alma üzerine, Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 2020; 10 (3): 336-345.
• 31. Ebū Bekr Muḥammed b. Zekeriyyā er-Rāzī. El-Manṣūrī fī’ṭ-Ṭıbb, Şerḥ ve taḥḳīḳ ve taʿlīḳ: ed-Duktūr Ḥāzim el-Bekrī eṣ-Ṣiddikī, El-Kuveyt: Et-Tabʿatu’-Ulā, Menşūrāt Maʿhadi’l-menḥūṭāti’l-ʿArabiyye; (1408 H/1987). pp:324-331.
• 32. Albucasıs. On Surgery and Instruments, A Definive Edition of the Arabic Text with English Translation and Commentary (Çevirenler: Spink, M.S., ve Lewis G.L.), London: The Wellcome Institute of the History of Medicine; 1973. pp:624-655.
• 33. Ebu’l-Ḳāsım Ez-Zehrāvī. KİTAB et- TASRİF li men ACİZE an et-TA'lif (Cerrahi ve Cerrahi Aletler Üzerine), (Çeviren: Esin KÂHYA), Ankara: Nobel Tıp Kitabevi; 2019. pp:195-203.
• 34. İbn-i Sînâ. El-Kānūn fi’ṭ-Ṭıbb, Birinci Kitap, (Çeviren: Kâhya, E.), Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi; 2017. pp:393-410.
• 35. Ünver AS. İbni Sina’nın Kan alınacak Damarlar Risalesi, Tedavi Kliniği ve Laboratuvarı Dergisi 1937; 7: 36-50.