GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİNDE ÇÖL TOZLARININ SOSYO-EKONOMİK FAALİYETLER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Year 2018, Volume: 8 Issue: 15, 81 - 94, 20.08.2018

M. Taner Şengün Harun Reşit Bağcı

Abstract

Bu çalışmada kaynağını Kuzey Afrika, Arap Yarımadası ve İran çöllerinden
alarak Güneydoğu Anadolu Bölgesine çökelen tozların sosyo-ekonomik
faaliyetler üzerindeki etkileri ele alınmıştır. Çalışmaya konu olan saha
Türkiye’nin güneydoğusunu oluşturmaktadır. Bölge güneyden Suriye ve
Irak ile komşuyken, kuzeyindeki Doğu Anadolu Bölgesinden Güneydoğu
Toroslar ile ayrılmaktadır. Gaziantep, Şanlıurfa ve Diyarbakır gibi
büyükşehirleriyle yaklaşık 10 milyon nüfusa sahip olan bölgenin
batısında ise Adana Bölümü yer almaktadır.
Çalışmanın amacı; Güneydoğu Anadolu Bölgesine çökelen çöl tozlarının;
kaynak bölgelerini, taşınım güzergâhlarını, yıl içindeki seyrini
belirleyerek, tarım, turizm, ulaşım gibi beşeri ve iktisadi
faaliyetlerin bu tabiat olayından nasıl etkilendiğini tespit etmektir.
Bu amaca yönelik olarak Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü’nden sağlanan
verilerle toz taşınımının aylara ve mevsimlere göre dağılımı
belirlenmiş, uydu görüntülerinden faydalanılarak tozların kaynak
bölgeleri ve taşınım güzergâhları tespit edilmiştir. Bölgedeki farklı
illerde tozun çökeldiği yüzeylerden örnekler alınarak analiz edilmiş ve
çöl tozunun elementel yapısı belirlenmiştir. Bunun yanı sıra arazi
çalışmaları, yerel ve ulusal medyada çıkan haberlerden faydalanılarak
çöl tozlarının yöredeki sosyo-ekonomik faaliyetleri nasıl etkilediği
açıklanmıştır.
Güneydoğu Anadolu Bölgesi konumu ve doğal ortam özelliklerine bağlı
olarak Türkiye’nin çöl tozlarından en fazla etkilenen bölgesidir.
Bölgede yer şekillerinin sade olması toz taşınımını kolaylaştırırken
kuzeyinde bulunan Güneydoğu Toroslar toz kütlelerinin kuzeye geçişini
azaltarak burada çökelmesine ortam hazırlamaktadır. Araştırma sonucunda
bölgeye yağışlarla birlikte ya da kuru olarak çökelen çöl tozları
içerisinde alüminyum, krom, nikel, çinko gibi ağır metallerin bulunduğu
tespit edilmiştir. Çöl tozlarının doğal ve beşeri ortamlarda kirlenmeye
neden olduğu, havalandırma ve enerji sistemlerinde bozulmaya ve enerji
kaybına neden olduğu çalışmanın tespitleri arasındadır. Çöl tozu
taşınımının yoğun olduğu günlerde hava, kara ve deniz yolu ulaşımında
aksaklıklar yaşandığı, açık havada gerçekleştirilen beşeri ve iktisadi
faaliyetlerin olumsuz etkilendiği tespit edilmiştir.

Keywords

Çöl tozu, Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Sosyo-ekonomik faaliyetler, Ağır metal

References

• Ateşoğlu, A., Tunay, M., A rıkan, T.B.,Yıldız, S., (2018), Ortadoğu Toz Kaynaklarının Tespiti ve Fırat - Dicle Nehir Havzası (Suriye - Irak) Tarım Alanları Üzerindeki Etkisinin Değerlendirilmesi, Artvin Çoruh Üniversitesi, Doğal Afetler Uygulama ve Araştırma Merkezi, Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 2018; 4(2): 70 - 81, DOI: 10.21324/dacd.369502.