A Comparative Look at the Portrait of Successful People in the Context of the Positivist Modern World View and the General Acceptance of the Qur'an

Year 2023, Volume: 9 Issue: 2, 907 - 940, 31.12.2023

Fatih Çelikel

https://doi.org/10.47424/tasavvur.1321580

Abstract

Success is a positive outcome resulting from an evaluation based on cer-tain criteria. Changes in these criteria will directly affect people's assessment of success. Today's world is living in a period dominated by a modern point of view. Therefore, evaluations of human achievement are usually made from this perspective. Since existence is composed of matter in the desecrated perception of the modern period, the first criterion of success is material gains. However, according to the Qur'an's conception of existence, matter is only one dimension of existence. For this reason, the success criteria of the Qur'an differ from the criteria accepted by modernity, which excludes the sacred and metaphysics. In this case, the issue of what characteristics a successful person should have comes to the fore. In this article, the values of the Qur'an and the successful human profile it draws are examined from a comparative perspective in the context of the worldview of modernity that is based only on matter. This examination will be tried to be made through the equivalents of concepts and values such as freedom, good/right work, success and martyrdom in the Qur'an and positivist modern thought. Detection, analysis and comparison methods are used throughout the study. This study, aims to determine what the success criteria are in the general understanding of modernity and the Qur'an in theory, so that today's people living in modern times will be able to provide an opportunity to inquire about what understanding and values they have built their lives on.

Keywords

Tafsir, Qur’an, Modernity, Human, Success

Pozitivist Modern Dünya Görüşü ve Kur'ân’ın Genel Kabulleri Bağlamında Başarılı İnsan Portresine Mukayeseli Bir Bakış

Abstract

Başarı bazı kriterlere göre yapılan değerlendirmenin neticesinde ortaya konulan olumlu sonuçtur. Bu konudaki kriterlerin değişmesi, insanın başarı durumu değerlendirmesini doğrudan etkileyecektir. Günümüz dünyası genel itibariyle modern bakış açısının hâkim olduğu bir dönemi yaşamaktadır. Bu yüzden insan başarısı ile ilgili değerlendirmeler genellikle bu bakış açısı üzerinden yapılmaktadır. Modern dönemin kutsaldan uzaklaşan algısında varlık, maddeden ibaret olduğu için, başarının en birinci kriteri de maddî kazanımlardır. Ancak Kur'ân’ın varlık tasavvuruna göre madde, varlığın sadece bir boyutudur. Bu sebeple Kur'ân’ın başarı kriterleri, kutsalı ve metafiziği dışlayan modernitenin kabul ettiği kriterlerden farklıdır. Bu durumda başarılı insanın hangi özellikleri taşıması gerektiği konusu gündeme gelmektedir. Bu makalede, modernitenin sadece maddeyi temele alan dünya görüşü bağlamında Kur'ân’ın değerler manzumesi ve çizdiği başarılı insan profili mukayeseli bir bakış açısıyla incelenmektedir. Bu inceleme özellikle özgürlük, iyi/doğru iş, başarı, şehitlik gibi kavram ve değerlerin Kur'ân’daki ve pozitivist modern düşüncedeki karşılıkları üzerinden yapılmaya çalışılacaktır. Çalışmanın genelinde tespit, analiz ve mukayese yöntemleri kullanılmaktadır. Bu çalışma ile teoride modernite ve Kur'ân’ın genel anlayışları içerisinde başarı kriterlerinin neler olduğunun tespit edilmesi, böylelikle modern zamanlarda yaşayan günümüz insanına hayatını hangi anlayış ve değerler üzerine inşa ettiği ile ilgili bir tahkik imkânı sunulması amaçlanmaktadır.

Keywords

tefsir, Kur'an, modernite, insan, başarı

References

• Abdulbâkî, Muhammed Fuâd. el-Muʿcemü’l-müfehres li-elfâẓi’l-Ḳurʾâni’l-Kerîm. Kâhire: Dâru'l-Kutubu'l-Misriyye, 1945.
• Altun, Fatmanur. “Modernite ve Modernizm: Batı-İçi Bir Tartışma”. İbn Hal-dun Çalışmaları Dergisi 6 (2) (2021), 99.
• Arslan, Abdurrahman. “Soruşturma”. Rıhle Dergisi 1/3 (Aralık 2008), 51.
• Aslan, Adnan. “Modernite Dine Bir Alternatif Olabilir mi?”. Rıhle Dergisi 1/3 (Aralık 2008), 24.
• Atar, Fahrettin. “Şehîd”, TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2010. 38/428-429.
• Bebek, Adil. “Felâh”. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1995. 12/300.
• Bostan, Dursun. Aydınlanma ve Postmodernizm. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiʿu’s-sahîh. Dimeşk: Dâru İbn Kesîr, 1413/1994.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 1999.
• Çağrıcı, Mustafa. “Sâlih”, TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2009. 36/31-32.
• Çiğdem, Ahmet. Aydınlanma Düşüncesi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2001.
• Çiğdem, Ahmet. Bir İmkân Olarak Modernite: Weber ve Habermas. İstanbul: İletişim Yayınları, 2004.
• Davie, Grace. Modern Avrupa’da Din. çev. Akif Demirci. İstanbul: Küre Yayınları, 2000.
• Demir, Şeyhmus. vd., “Türk Modernleşmesi: Eleştirel Bir Bakış”. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 2 (2008), 77- 78.
• Demirel, Serdar. “Tarihte Bir Kırılma: Modernite”. Rıhle Dergisi 1/3 (Aralık 2008), 16-17.
• Fara, Patricia. Bilim Dört Bin Yıllık Bir Tarih. çev. Aysun Babacan. İstanbul: Metis Yayınları, 2012.
• Fromm, Erich. Çağımızın Özgürlük Sorunu, trc. Bozkurt Güvenç. Ankara: Gündoğan Yayınları, 1995.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed. Faysalu't-tefrika beyne'l-İslâm ve'z-zendeka. Beyrut: Dâru'l-minhâc, ts.
• Giddens, Anthony. Modernliğin Sonuçları. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2014.
• Giddens, Anthony. Modernite ve Bireysel Kimlik. çev. Ümit Tatlıcan. İstanbul: Say Yayınları, 2010.
• Giddens, Anthony - Sutton, Philip W. Sosyolojide Temel Kavramlar. çev. Ali Esgin. Ankara: Phoneix Yayınevi, 2018.
• Gökberk, Macit. Felsefe Tarihi. Ankara: Remzi Kitabevi, 1993.
• Göktürk, İsmail. – Ünalan, Mustafa. “Modern ve Geleneksel Değerler Arasında Yabancılaşan İnsan”. Selçuk Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi 11/9 (Aralık 2006), 138-139.
• Hançerlioğlu, Orhan. Felsefe Ansiklopedisi. Byy.: Remzi Kitabevi, ts.
• İbn Atıyye, Ebû Muhammed. el-Muharrarü’l-vecîz fi tefsîri kitâbi’l-azîz. Beyrut: Dâru'l-Kütubu'l-İlmiyye, 2001.
• İbn Manzûr, Cemâluddîn. Lisânü’l-ʿArab. Beyrut: Dâru Sâdir, 1994.
• İbn Ahmed, Halîl. Kitâbu’l-ʿayn. Beyrut: Dâru ve Mektebetu Hilâl, ts.
• Karaman, Hayreddin vd., Kur'ân Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2017.
• Kahraman, Yakup. “Modern Bilim ve Din”. Milel ve Nihal Dergisi 12/2 (2015).
• Kızılçelik, Sezgin - Erjem, Yaşar. Açıklamalı Sosyoloji Sözlüğü. İzmir: Saray Kitabevleri, 1996.
• Kumar, Krishan. Sanayi Sonrası Toplumdan Postmodern Topluma: Çağdaş Dünyanın Yeni Kuramları. çev. Mehmet Küçük. Ankara: Dost Kitabevi, 1999.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmiʿ li-ahkâmi’l-Kurʾân. Kâhire: Dâru’l-Kütubu’l-Misriyye, 1964.
• Kutub, Seyyid. Fî Zılâli’l-Kurʾân. Kâhire: Dâruş-Şurûk, ts.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Teʾvîlâtü’l-Kurʾân. Beyrut: Dâru'l-Kütubu'l İlmiyye, 2005.
• Mevdûdî, Ebu’l-A’lâ. Tefhîmu’l-Kur'ân. İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
• Nursi, Bedîüzzaman Said. Sözler. İstanbul: Envar Neşriyat, 2002.
• Râzî, Ebu Abdullah Muhammed Fahreddîn. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabi, 1999.
• Semerkandî, Ebü'l-Leys. Bahrü’l-ʿulûm. Beyrut: Dâru'l-Fikr, ts.
• Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî, Ebû Dâvûd. es-Sünen, nşr. Şuayb Arnaut. Byy.: Dâru’r-Risâleti’l- Âlemiyye, 1430/2009.
• Öğüt, Salim. “Modern İlahiyatçılar Hangi Anlayışın Mümessilleri”, Rıhle Dergisi 1/3 (Aralık 2008), 34.
• Özden, Mustafa. Kur'an'a Göre İnanma Hürriyeti. Ankara: Araştırma Yayınları, 2011.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım. el-Muʿcemü’l-evsat. Kâhire: Dâru’l-Haremeyn, 1995.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiu'l-beyân an te'vili âyi'l-Kur'ân. Kâhire: Dâru Hicr li’t-Tibâati ve’n-Neşr, 2001.
• Tokat, Latif. “Modern Batı Dünya Görüşünün Tanrı ve İnsan Tasavvuru Açısından Tahlil ve Eleştirisi”. Bilimname 34/2 (Ekim 2017), 125-126.
• Vural, Mehmet. İslâm Ahlâkı ve Modern Ahlâk Felsefelerine Eleştirel Bir Bakış. Ankara: Grafiker Yayınları, 2018.
• Yazar, Samed. Kur’ân’da Oyun ve Eğlence Olgusu; Lehv, La‘ib ve Lağv Kavramları Ekseninde. Bursa: Emin Yayınları, 2021.
• Yurdagür, Metin. “Fetret”. TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1995. 12/476-479.
• Zemahşerî, Ebu'l-Kâsım Mahmûd. el-Keşşâf ʿan hakâʾiki’t-tenzîl. Beyrut: Dâru'l-Kitâbi'l-Arabî, 1987.