5 VE 6. SINIF TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDAKİ OKUMA ETKİNLİKLERİNİN ELEŞTİREL OKUMA BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Year 2024, Volume: 13 Issue: 1, 239 - 254, 15.03.2024

Başak Karakoç Öztürk Betül Yıldırım

https://doi.org/10.7884/teke.1386281

Abstract

Eleştirel okuma, bireylerin dünyada olanları anlayabilmeleri ve kendilerinin farkına varabilmeleri için önemli bir beceridir. Eleştirel okuma becerisi gelişmiş bireylerin olduğu toplumlar hem sosyal hem de ekonomik olarak yüksek bir düzeye erişmektedirler. Bu durumlar eleştirel okuma becerisinin öğretimini gerekli ve önemli bir duruma getirmektedir. Bu sebeple bu çalışmada 5. ve 6. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki okuma etkinliklerinin eleştirel okuma ölçütleri doğrultusunda değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Araştırma nitel araştırma olarak tasarlanmış, veriler doküman incelemesi yoluyla toplanmıştır. 5. ve 6. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki okuma etkinlikleri araştırmanın dokümanlarını oluşturmuştur. Veri toplama aracı olarak eleştirel okuma ölçütü listesi kullanılmıştır. Elde edilen veriler betimsel analizle çözümlenmiştir. Etkinliklerde çıkarımlarda bulunma ve neden-sonuç ilişkisi kurma ölçütleri ön plana çıkan ölçütlerden olmuştur. Ders kitaplarındaki etkinliklerin eleştirel okuma ölçütlerinin tamamını karşılamadığı, bazı ölçütlere ise hiç yer verilmediği tespit edilmiştir. Etkinliklerde yer verilen eleştirel okuma ölçütlerinin dağılımının dengeli olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu bağlamda ders kitaplarının eleştirel okuma becerisini geliştirmede yeterli olmadığı ve okuma etkinliklerinin gözden geçirilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Bu sebeplerle elde edilen veriler ve ulaşılan sonuçlar doğrultusunda önerilerde bulunulmuştur.

Keywords

Okuma, eleştirel okuma, Türkçe ders kitapları, etkinlik

THE EVALUATION OF READING ACTIVITIES IN 5TH AND 6TH GRADE TURKISH TEXTBOOKS IN CONTEXT OF CRITICAL READING

Abstract

Critical reading is an important skill for individuals to understand what is happening in the world and to realize themselves. Societies with individuals with advanced critical reading skills reach a high level both socially and economically. These situations make the teaching of critical reading skills necessary and important. For this reason, in this study, it is aimed to evaluate the reading activities in the 5th and 6th grade Turkish textbooks in line with the critical reading criteria. The research was designed as a qualitative research and the data were collected by document analysis method. Reading activities in 5th and 6th grade Turkish textbooks constitute the documents of the research. Critical reading criteria list was used as data collection tool. The obtained data were analyzed by descriptive analysis. The criteria for making inferences and establishing a cause-effect relationship in the activities were among the prominent criteria. It has been determined that the activities in the textbooks do not meet all the criteria for critical reading, and some criteria are not included at all. It was concluded that the distribution of critical reading criteria included in the activities was not balanced. In this context, it has been stated that textbooks are not sufficient to develop critical reading skills and reading activities should be reviewed. For these reasons, suggestions have been made in line with the data and the results obtained.

Keywords

Reading, critical reading, Turkish textbook, activity

References

• Akyol, A. (2011). 2005 ilköğretim ikinci kademe Türkçe dersi öğretim programında eleştirel okuma. Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Altunsöz, D. (2016). Türkçe dersi 4. sınıf öğretim programının öğrencilerin eleştirel okuma becerilerini geliştirme açısından incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Bartın Üniversitesi, Bartın.
• Aydın Gönül, D. (2016). Türkçe ders kitaplarındaki yazınsal metinleri okuma-anlama etkinliklerinin eleştirel okuma ölçütlerini karşılama yeterliliği (8. sınıf örneği). Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Aydın, E., Erol, S., ve Kaya, M. (2020). Eleştirel okuma yönteminin okuduğunu anlamaya etkisi. Çukurova Araştırmaları, 6(1), 141-150.
• Bauman, J. F., Jones, L. A., & Kesseil, N. S. (1993). Monitoring reading comprehension, U.S: Vanderbilt University, National Reading Research Center.
• Berger, A. A., & Aoran, W. (1994). Who laughs at what? Society, 31(6), 82-86.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. doi: 10.3316/QRJ0902027
• Ceylan, S., Duru, K., Erkek, G. ve Pastutmaz M. (2020). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 6 ders kitabı. İzmir: Milli eğitim bakanlığı yayınları.
• Çam, B. (2006). İlköğretim öğrencilerinin görsel okuma düzeyleri ile okuduğunu anlama, eleştirel okuma ve Türkçe dersi akademik başarıları arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Çapraz Baran, Ş., ve Diren, E. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 5. sınıf ders kitabı. Ankara: Anıttepe Yayıncılık.
• Çifci, M. (2006). Eleştirel okuma. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 54 (2006/1), 55-80.
• Çifci, M. ve Kaplan, K. (2020). Propaganda özelinde görsel olanı eleştirel okumak. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9(1), 316-335.
• Çobanoğlu, D. (2014). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan Nasreddin Hoca fıkralarının eleştirel okuma yöntemi ile işlenmesi ve fıkralardaki insan karakterine ait özelliklerin öğretilmesi. Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Demir, R. ve Kan, M. O. (2017). 7. sınıf öğrencilerinin eleştirel okuma becerileri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 666-682.
• Dilidüzgün, S., ve Aydın Gönül, D. (2017). Türkçe ders kitaplarındaki yazınsal metinleri okuma-anlama etkinliklerinin eleştirel okuma ölçütlerini karşılama yeterliliği. H. Ülper (Ed.) Türkçe eğitimi güncel araştırmaları içinde (s. 31-53). Ankara: Pegem akademi.
• Doğan, V., Güneş, G. ve Demir, M. (2022). Türkiye’de “eleştirel okuma” konusunda yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(1), 216- 235. doi:10.16916/aded.1020136
• Esemen, A. (2020). 2019 Türkçe öğretim programı ve ilkokul Türkçe ders kitaplarının eleştirel okuma becerisi açısından değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi. Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Fitzgerald, J. (1989). Enhancing two related thought processes: Revision in writing and critical reading. The Reading Teacher, 43(1), 42-48.
• Groff, P. J. (1962). Children’s attitudes toward reading and their critical reading abilities in four content-type materials. The Journal of Educational Research, 55(7), 313-318.
• Huitt, W. (1998). Critical thinking: An overview. Educational Psychology Interactive. Valdosta, GA: Valdosta State University. Retrieved [30.06.2023] from, http://www.edpsycinteractive.org/topics/cognition/critthnk.html [Revision of paper presented at the Critical Thinking Conference sponsored by Gordon College, Barnesville, GA, March, 1993.]
• İpek, N., ve Sadioğlu, Ö. (2010). İlköğretim Türkçe programında yer alan kazanımların ve Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin eleştirel okuma becerisi açısından değerlendirilmesi. L. Subaşı Uzun, ve Ü. Bozkurt (Ed.), Türkçe öğretiminde güncel tartışmalar içinde (s. 26-28). Ankara: TÖMER
• Kılınç, A. ve Potur, Ö. (2014). Eleştirel okuryazarlıkla ilişkilendirilmiş Türkçe dersleriyle ilgili öğrenci algı ve görüşleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(27), 317-336.
• Kispal, A. (2008). Effective teaching of inference skills for reading literature review. (Research Report DCSF-RR031. National Foundation for Educational Research, Department for Children, Schools and Families.
• Kökdemir, D. (2003). Belirsizlik durumlarında karar verme ve problem çözme. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Lipman, M. (1987). Critical thinking: What can it be? Analytic Teaching, 8(1), 5-12.
• Macedo, D. (1991). Eleştirel pedagoji hakkında yeniden düşünmek. (P. Freire). Ezilenlerin pedagojisi içinde (s.187-227). İstanbul: Ayrıntı
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2019). Türkçe öğretim programı. Ankara: MEB.
• Oryaşın, U. (2020). Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin bütüncül bir anlayışla incelenmesi. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi. Ankara.
• Özdemir, E. (1995). Eleştirel okuma (1.baskı). Ankara: Ümit yayıncılık
• Özonat, Z. (2019). Çoklu ortama dayalı eleştirel okuma eğitiminin 6. sınıf öğrencilerinin eleştirel okuma becerilerine etkisi. Doktora tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Paul, R. W. (1993). The logic of creative and critical thinking. American Behavioral Science, 37(1), 21-39.
• Paul, R., & Elder, L. (2006). The miniature guide to critical thinking concepts and tool. https://www.criticalthinking.org/files/Concepts_Tools.pdf Erişim tarihi: 30.06.2023
• Pingel, F. (2004). Ders kitaplarını araştırma ve düzeltme rehberi. İstanbul: Tarih vakfı yayınları.
• Sabuna, E. S., Ndun, L. N., & Billik, M. O. (2021). Efl students strategies to improve their vocabularies in critical reading class. SAGA: Journal of English Language Teaching and Applied Linguistics, 2(2), 113-120.
• Söylemez, Y. (2016). Ortaokul öğrencilerine yönelik eleştirel temel dil becerileri ölçeklerinin geliştirilmesi. Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Tavşanlı, Ö., ve Ulaş, P. (2023). Okuma çemberinin Türkçe eğitiminde kullanımı: bir betimsel içerik analizi. Milli Eğitim, 52(237), 141-166.
• Tompkins, V., Guo, Y., & Justice, L. M. (2013). Inference generation, story comprehension, and language skills in the preschool years. Reading and Writing, 26(3), 403-429. doi:10.1007/s11145-012-9374-7
• Tosun, M. (2014). Ortaokullarda eleştirel okuma eğitiminin Türkçe öğretmenlerinin görüşlerine göre incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Uyar Aydın, C., ve Balkan, S. (2022). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin okuma sıklığı ile eleştirel okuma becerileri arasındaki ilişki. SDU International Journal of Educational Studies, 9(1), 17-28. doi:10.33710/sduijes.1083726
• Ünal, Evrim (2006). İlköğretim öğrencilerinin eleştirel okuma becerileri ile okuduğunu anlama ve okumaya ilişkin tutumları arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi, Osman Gazi Üniversitesi. Eskişehir.
• Wallace, M. & Wray, A. (2011). Scholarly reading as a model for scholarly writing. Rocco, Tonette S. and Hatcher, Tim, eds. The Handbook of Scholarly Writing and Publishing, Jossey-Bass higher and adult education series, San Francisco: Jossey-Bass, pp. 44-61.
• Yıldırım, A. (1999). Nitel araştırma yöntemlerinin temel özellikleri ve eğitim araştırmalarındaki yeri ve önemi. Eğitim ve Bilim, 23(112), 7-17.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Ziv, A. (1983). The influence of humorous atmosphere on divergent thinking. Contemporary Educational Psychology, 8(1), 68-75.