Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi ve Kur’an’da İnsanın Temel İhtiyaçları Karşılaştırmalı Bir İnceleme

Year 2023, Issue: 40, 65 - 100, 30.12.2023

Emine Gültekin Faruk Kanger

https://doi.org/10.56361/usul.1329462

Abstract

İnsanın temel ihtiyaçları onun davranışlarını şekillendiren en önemli unsurlardan biridir. İnsan, bu ihtiyaçlarını farkında olarak ya da olmayarak karşılama çabası içerisindedir. Nitekim giderilmeyen her bir ihtiyaç bireyin yaşamsal gelişim alanında aksamalar meydana getirir. Sürekli bir gelişim ve değişim halinde olan insanın bu seyrini sağlıklı bir şekilde tamamlaması için bu ihtiyaçların tespiti ve doğru bir şekilde karşılanması gerekmektedir. Bu çalışmada amaç, insanın gelişiminde son derece önem arz eden temel ihtiyaçları Kur’anî referansla tespit edip, bu konudaki kavramların Maslow’un kuramında yer alan ihtiyaçlarla olan benzerliklerini ve farklılıklarını ortaya koymaktır. Çalışmada nitel araştırma yöntemi ve tarama modeli kullanılmıştır. Literatür taranarak elde edilen bulgular karşılaştırmalı analiz yapılarak veriler tematik incelemeye tabi tutulmuştur. Temel ihtiyaçları belirleme hususunda Maslow’un hiyerarşisinin ihtiyaçların insan davranışlarına etkileri göz önünde bulundurulup ilgili ayetler çağdaş ve klasik tefsirler ışığında incelenip Maslow’un kuramıyla, karşılaştırma yöntemi kullanılarak bu konudaki bulgular ortaya konulmaya çalışılmıştır. Maslow'un kuramında ve Kur’an-ı Kerim’de insanın ihtiyaçlarını ele alma yaklaşım biçimleri incelendiğinde bu ihtiyaçların benzer özelliklerinin olmasının yanı sıra birtakım farklılıkların da olduğu tespit edilmiştir. Bu bulgular doğrultusunda Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi kuramının insanların tüm gereksinimlerini kapsamadığı görülmüş bunun yanı sıra Kur'an'ın insanın ihtiyaçlarını ele alma hususunda kapsamlı ve kâmil bir kaynak olduğu sonucuna varılmıştır.

Keywords

Kur’ân, İnsan, Temel İhtiyaçlar, Maslow, İhtiyaçlar hiyerarşisi

Maslow's Hierarchy of Needs and Human Basic Needs in the Qur'an: a Comparative Study

Abstract

The basic needs of humanbeing are one of the most important elements that shape their behavior. Consciously or unconsciously they are trying to meet these needs. Each unmet need creates disruptions in individual's life-span development. The aim of this study is to identify these needs, with reference to the Qur'an, and to reveal the similarities and differences in concepts between the Qur’an and the needs in Maslow's theory. Qualitative research method and scanning model are used in the study. The findings obtained by scanning the literature are analyzed comparatively and the data is subjected to thematic analysis. Considering the effects of Maslow's hierarchy of needs on human behavior in determining these needs, the relevant verses are examined in the light of contemporary and classical interpretations. The findings on this subject are tried to be revealed by using Maslow's theory. Comparing the approach to human needs in Maslow's theory and the Qur'an, it is discovered that these needs have similar features as well as some differences. It is seen that Maslow's hierarchy of needs theory does not cover all the needs of people, and it is concluded that the Qur'an is a comprehensive and perfect resource in dealing with human needs.

Keywords

Qur, Human, Basic Needs, Maslow, Hierarchy of Needs

مقارنة بين التسلسل الهرمي لاحتياجات ماسلو واحتياجات الإنسان في القرآن الكريم

Abstract

إنّ احتياجات الإنسان الأساسية هي أحد العوامل الرئيسية التي تشكل سلوكه. يسعى الإنسان إلى تلبية هذه الاحتياجات سواء بوعي أو بدون وعي. وفي الواقع، يؤدي عدم تلبية أي احتياج من احتياجاته إلى وقوع عيوب في تطوره الحيوي. يجب تحديد هذه الاحتياجات وتلبيتها بطريقة صحيحة من أجل إتمام مسار تطور الإنسان المستمر والمتغير بصورة صحية. يهدف هذا العمل إلى تحديد هذه الاحتياجات المهمة جدًا في تطور الإنسان بالاستناد إلى القرآن الكريم، وكشف التشابهات والاختلافات بين هذه الاحتياجات واحتياجات في نظرية ماسلو. فيما يتعلق بتحديد هذه الاحتياجات، تم اعتبار تأثير الاحتياجات على سلوك الإنسان في نظرية ماسلو، وتم دراسة الآيات ذات الصلة والتفاسير المعاصرة والكلاسيكية لتوضيح هذه القضية.تم استخدام طريقة المقارنة لعرض النتائج المتعلقة بهذا الموضوع بناءً على نظرية ماسلو. عند دراسة نظرية ماسلو والقرآن الكريم بخصوص كيفية تلبية احتياجات الإنسان، تم اكتشاف أن هذه الاحتياجات لها سمات مماثلة بالإضافة إلى بعض الاختلافات. واستنادًا إلى هذه النتائج، يبدو أن نظرية ماسلو للهرم الاحتياجاتي لا تغطي جميع احتياجات الإنسان، وبالإضافة إلى ذلك توصلت إلى أن القرآن الكريم يعتبر مصدرًا شاملاً وكاملاً في تلبية احتياجات الإنسان.

Keywords

القرآن, الإنسان, الحاجات الأساسية, ماسلو, تسلسل الحاجات

References

• Ahmet bin Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî, el-Müsned, nşr. Şuayb el-Arnaût, Adil Mürşid. 50 Cilt. b.y.: Müessesetü'r-Risale, 1. Basım, 1421/2001.
• Akdemir, Fuat. “İmanın Değersel Anlamı ve İslam'da İnanç Özgürlüğünün Temelleri”. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6/2 (2016), 37-65.
• Akın, Sabri. “İslam’da İnsan Sevgisi, Hz. Peygamber ve İnsan Sevgisi”, I. Kutlu doğum Sempozyumu Bildirileri, (Şanlıurfa: 2007), 113- 121.
• Aydın, Hayati. Kur’ân-ı Kerîm’de Psikolojik İkna. İstanbul: Timaş Yayınları, 2001.
• Bahadır, Abdülkerim. İnsanın Anlam Arayışı ve Din. İstanbul: İnsan Yayınları, 2018.
• Bahçekapılı, Nedim. “İslam ve Kilise Hukuku Açısından Aile ve Evlilik”, Avrupa İslam Üniversitesi, İslam Araştırmaları Dergisi 1/1 (2008), 108-116.
• Baymur, Feriha. Genel Psikoloji. İstanbul: İnkılap Yayınevi, 2017.
• Buhârî, Ebu Abdullâh Muhammed b. İsmâîl Ebu Abdullâh. Sahîhu’l-Buhârî. nşr. Muhammed Züheyr b. Nâsır. 9 Cilt. by.: Mısır: el-Matba'atü'l-Osmâniyye; el-Matba'atü'l-Kübrâ, 1. Basım, 1311-1312/1895.
• Can, Sermin. Ergenlerin Akademik Erteleme Davranışı, İnternet Bağımlılığı ve Temel Psikolojik İhtiyaçlar. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Cüceloğlu, Doğan. İnsan ve Davranışı. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2018.
• Çalışkan, İsmail. Hz. Peygamber ve Güven Toplumu: Güven Toplumunun Kur’âni Temelleri, İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2017.
• Çankaya, Zeynep. Öz Belirleme Modeli: Özerklik Desteği, İhtiyaç Doyumu ve İyi Olma, Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
• Doğan, Mehmet. Temel Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Bahar Yayınları, 1994.
• Ekşici, Şerife. Kurum ve Kuruluşlarda Psikolojik Taciz (Mobbing) Eylemleri ve Çalışanların Motivasyonu Üzerine Etkisi, Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Elitaş, Türker - Keskin, Savaş. “Sanal Aidiyet Bağlamında Zihinsel Diaspora: Facebook Örneği”, Atatürk İletişim Dergisi 7 (2014), 161-186.
• Ercoşkun, Hanefi - Nalçacı, Ahmet. “Öğretimde Psikolojik İhtiyaçların Yeri ve Önemi”, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 0/11 (2005), 353-370.
• Eren, Erol. Örgütsel ve Davranış Yönetim Psikolojisi. İstanbul: Beta Yayıncılık, 2012.
• Eroğlu, Feyzullah. Davranış Bilimleri. İstanbul: Beta Yayıncılık, 2017.
• Frankl, Emil Viktor. Duyulmayan Anlam Çığlığı. çev. Selçuk Budak. Ankara: Öteki Yayınları, 1994.
• Gezgin, Ali Galip. Kur’ân’da Sevgi. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2010.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2018.
• Kanger, Faruk. “İslami Değerler Sınıflaması Üzerinden Bir Değerler Zinciri Oluşturmak ve Değerlerin Kavramlaştırılması”. Uluslararası İslam Eğitimi Kongresi. haz. Hafsanur Aslanoğlu, Sibel Özil, İstanbul : YEKDER Yayınları, 2019.
• Karaman, Hayrettin. “Müslümanın Kimliği ve Aidiyeti, Laik Düzende Dini Yaşamak”. Erişim 28 Nisan 2002.
• http://www.hayrettinkaraman.net/yazi/laikduzen/1/0097.htm
• Kasapoğlu, Abdurrahman. Kur’ân’da İnsanın Temel İhtiyaçları. Ankara: Gece Kitaplığı, 2017.
• Koparal, Celil - Özalp, İnal. Yönetim ve Organizasyon. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2013.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Ali Özek - Hayrettin Karaman - Ali Turgut - Mustafa Çağrıcı - İbrahim Kafi Dönmez - Sadrettin Gümüş. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
• Kutub, Seyyid. Fizilal’il-Kur’ân. çev. Sedat Uçan - Vahdettin İnce. İstanbul: Dünya Yayıncılık, 1991.
• Maslow, Abraham. İnsan Olmanın Psikolojisi. çev. Okan Gündüz. İstanbul: Kuraldışı Yayıncılık, 2001.
• Meydan, Hasan. Din Eğitiminde Manevi Boyut. İstanbul: Dem yayınları, 2015.
• Necati, Osman. Kur’ân ve Psikoloji. çev. Hayati Aydın. Ankara: Fecr Yayınları, 1998.
• Öz, Ayhan. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Kurumsal Aidiyet Düzeyi”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/4 (2014), 54-64
• Özer, Gözde. Öz Belirleme Kuramı Çerçevesinde İhtiyaç Doyumu, İçsel Güdülenme ve Bağlanma Stillerinin Üniversite Öğrencilerinin Öznel İyi Oluşlarına Etkileri, Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Pişgin, Yasin. Kur’an ve Sünnete Göre Beslenme ve Şahsiyet Yapısına Etkisi. Eskiyeni / 28 Mayıs 2014.
• Sert, Hüseyin Emin. “Kur’ân-ı Kerîm Işığında Güven Duygusunun Kaynağı Olarak Müslümanlık Bilinci”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/2 (2008), 197-225.
• Seyyar, Ali. Manevi Sosyal Hizmetler. İstanbul: Rağbet yayınları, 2008.
• Sezen, Yümni. İslam Sosyolojisine Giriş. İstanbul: Turan Kültür Vakfı Yayınları, 1994.
• Soysaldı, Mehmet. “Kur’ân Âyetleri ve Hadisler Perspektifinden Uyku Hakkında Bir Değerlendirme”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/2 (2018), 79-102.
• Şentürk, Habil. “Hayatın Anlamı ve Din”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/33 (2014), 45-60.
• Tirmizî, Ebu İsa Muhammed bin İsa ibni'd-Dahhak. Sünen-i Tirmizî. nşr. Ahmed Muhammed Şakir, Muhammed Fuad Abdulbaki, İbrahim Atva Avad. 5 Cilt. b.y.: Mısır: Şirke Mektebe ve Matba’a Mustafa el-Bâbî el-Hâlebî, 2. Basım, 1395/1975.
• Tosun, Cemal. Din Eğitimi Bilimine Giriş. Ankara: Pegem Yayınları, 2001.
• Yazgan, İnanç Banu- Yerlikaya, Esef. Kişilik Kuramları. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2016.