Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Sanayi, Bilim ve Teknoloji Yayıncılığı Örneği: Fen ve San’at Mecmuası

Yıl 2018, Sayı: 74, 5 - 34, 24.06.2018

Mete Cankaya

https://doi.org/10.32704/erdem.450072

Cited By: 1

Öz

Avrupa’da gerçekleşen sanayi devrimi sonrası yaşanan teknik gelişmeler Osmanlı İmparatorluğu tarafından yakından takip edilmeye
başlanmıştır. XIX. yüzyılın ilk yarısından itibaren öncelikle savunma sanayinin ihtiyacının karşılanmasına yönelik sanayi tesisleri kurulmak
suretiyle Avrupa’daki teknik gelişmeler Osmanlı coğrafyasına getirilmiştir.
Başlangıçta yabancı ve azınlıkların oluşturduğu teknik uzmanlar tarafından kurulan ve işletilen fabrikalar da daha sonra yetiştirilen Müslüman ve Türk mühendis ve işçileri görev almışlardır. Gerek fabrikalarda çalışanlar, gerekse mühendishanelerde ve sanayi mekteplerinde okuyan öğrenciler ile okuma yazma bilenlerin okuyabileceği teknik makalelere, dönemin farklı gazete ve mecmualarında kısıtlı da olsa yer verilmiştir.
Ancak, tamamıyla sanayiye dönük bilimsel ve teknik konuların ele, İbrahim Pertev tarafından Sanayi adı ile 1914-1921 yılları arasında İstanbul’da çıkarılmıştır. Sanayi mecmuası 1933 yılında İbrahim Pertev tarafından İzmir’de Fen ve San’at adı ile yeni Türkçe harflerle tekrar yayımlanmaya başlanmış ve Eylül 1935 tarihine kadar yayım hayatını sürdürmüştür. Bu tarihten sonra Endüstri adını almış olan mecmua, 1958 yılına kadar yayımlanmıştır. Bu makalede, 1930’lu yıllarda başlatılan sanayileşme çabaları döneminde yayımlanan Fen ve San’at mecmuasının
sanayinin gelişimindeki yeri ortaya konulmak suretiyle sanayi tarihimiz ile bilim ve teknoloji tarihimizin aydınlatılmasına çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sanayi, Teknoloji, Bilim, Sanayi Tarihi, Bilim ve Teknoloji Tarihi

Kaynakça

• Akın, Adem (2014). Münif Paşa ve Türk Kültür Tarihindeki Yeri, Ankara:Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, s.65-68.
• Budak, Ali (2004). Batılılaşma Sürecinde Çok Yönlü Bir Osmanlı Aydını Münif Paşa, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Budak, Ali (2011). Mecmua-i Fünun Osmanlı’nın İlk Bilim Dergisi, İstanbul:Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Giz, Adnan (1969). “İstanbul'da İlk Sanayi Mektebinin Kuruluşu”, İstanbul Sanayi Odası Dergisi, Sayı: 36, İstanbul: Yenilik Basımevi.
• Horn, Jeff (2006). The path not taken: French Industrialization in the age ofrevolution, 1750-1830, Massachusetts Institute of Technology.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin (2017). Osmanlı Bilim Mirası, Mirasın Oluşumu,Gelişimi ve Meseleleri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kadıoğlu, Sevtap (2014). “Türkiye’de Bilimin Popülerleşmesi ve Maddiyat Dergisi, 1925-1926”, Osmanlı Bilim Araştırmaları, Cilt 15, Sayı 2, İstanbul.
• Küçük, Serhat (2015). “Erken Cumhuriyet Dönemi Bilim Dergilerinin Vizyon ve Misyonları”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 12, Sayı 31, s. 356.
• Lewis, Bernard (2007). Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çev: Metin Kıratlı,Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay., s. 432.
• Oberling, Pierre (1994). Aviation in the ottoman empire: its place in thehistory of technology, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, s. 248.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet ve Halil İnalcık, (2012). Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayii (1839-1876), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, s. 718.
• Toprak, Zafer (2015). “Emekten ve Sanayiden Yana Bir Dergi: Sanayi Mecmuası”, Toplumsal Tarih, Sayı 253.
• Endüstri, Yıl 25, Sayı 1, İzmir, Eylül 1939.
• Fen ve San’at Mecmuası, Cilt 1 Sayı 1, İzmir, Eylül 1933.
• Fen Ve San’at Mecmuası Cilt 1 Sayı 3, 2. Teşrin 1933.
• Fen ve San’at Mecmuası, Cilt 1, Sayı 4, İzmir, Birinci Kanun 1933.
• Fen ve San’at Mecmuası, Cilt 1, Sayı 5, İzmir, İkinci Kanun 1934.
• Fen ve San’at Mecmuası, Cilt 1, Sayı 9, İzmir, Mayıs 1934.
• Fen ve San’at Mecmuası, Cilt 1, Sayı 10, İzmir, Haziran 1934.
• Fen ve San’at Mecmuası, Cilt 2, Sayı 13, İzmir, Eylül 1934.
• Fen ve San’at Mecmuası, Cilt 2, Sayı 15, İzmir, 2nci Teşrin 1934.
• Fen ve San’at Mecmuası, Cilt 2, Sayı 16, İzmir, Birinci Kanun 1934.
• Fen ve San’at Mecmuası, Cilt 2, Sayı 18, İzmir, Şubat 1935.
• Fen ve San’at Mecmuası, Cilt 2, Sayı 19, İzmir, Mart 1935.
• Fen ve San’at Mecmuası, Cilt 2, Sayı 21, İzmir, Haziran 1935.
• Fen ve San’at Mecmuası, Cilt 2, Sayı 22, İzmir, Haziran 1935.
• Sanayi Mecmuası, Sayı 1, Mahmut Bey Matbaası, İstanbul, 1914.