1982 ANAYASASI’NDA YASAMA DOKUNULMAZLIĞININ KALDIRILMASI USULÜ

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 1, 67 - 84, 15.06.2018

Murat Saltuk Bilgili Muhammet Emin Ruhi

Öz

Yasama
sorumsuzluğu ve yasama dokunulmazlığından oluşan parlamenter bağışıklıklar,
parlamenterleri, görevlerini icra ederken, asılsız kovuşturmalara karşı koruyan
ve parlamenterlerin şahsını değil de parlamentonun bütününü korumaya yönelik
olarak kabul edilmiş düzenlemelerdir. Kapsam, uygulamalar ve sonuçları bakımından,
yasama dokunulmazlığı kurumu ülke gündemini meşgul eden konuların başında yer
almaktadır. Son dönemlerde anayasaya geçici madde eklenmesi suretiyle çözüme
kavuşturulmaya çalışılan dokunulmazlıklar, bazı milletvekillerinin terör
olaylarıyla ilişkilendirilen söylemleriyle yeniden tartışılır hale gelmiştir.
Bu çalışmada yasama sorumsuzluğu ve dokunulmazlığının taşıdığı anlam genel
olarak açıklanarak, yasama dokunulmazlığının tanımı yapılmış, ardından yasama
dokunulmazlığının amacı ve tarihsel gelişimi incelenerek, 1982 Anayasası
çerçevesinde yasama dokunulmazlığının kaldırılması usulü anlatılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Anayasa, Parlamento, Yasama Sorumsuzluğu, Yasama Dokunulmazlığı, Milletvekili

Kaynakça

• AKTAŞ, Kadir; “Yasama Dokunulmazlığının Kapsamı”, TBB Dergisi, Sayı: 84, 2009, s. 260-297. AKTAŞ, Kadir; “Yasama Dokunulmazlığı Kurumunun Türkiye’deki Gelişimi”, Yasama Dergisi, Sayı: 3, Ekim-Kasım-Aralık, 2006, s. 85-114. A Matter of Privilege: A Discussion Paper on Canadian Parliamentary Privilege in The 21st Century, Interim report of the Standings Committee on Rules, Procedures and the Rights of Parliament, June 2015. ADEM, Afet; Türkiye’de Yasama Dokunulmazlığı, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, Şubat 2010. AKTAŞ, Kadir; Yasama Dokunulmazlığı, Adalet Yayınevi, Ankara, Temmuz 2009. AKYÜREK, Akman; Parlamenterlerin Yasama Faaliyetlerinden Dolayı Hukuki ve Cezai Sorumlulukları (Doktrin-Uygulama-Yargıtay İçtihatları), Parlamento Hukuku Dizisi, No:1, Ankara, 1991. ATALAY, Nurhan; Türkiye’de Yasama Dokunulmazlığı, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli 2008. Avrupa Hukuk Yoluyla Demokrasi Komisyonu (Venedik Komisyonu) Türkiye Anayasası’nın 83. Maddesinin İkinci Fıkrasının Askıya Alınması Hakkında Görüş, Council of Europa, CDL-AD (2016)027, 858/2016 Sayılı Görüş. Case of Kart v. Turkey, Karar Tarihi: 03.12.2009 https://hudoc.echr.coe.int/ DÖNER, Ayhan; “Parlamenter Bağışıklıklar”, AÜEHFD, Cilt: 7, Sayı: 1-2, 2004, s. 49-72. DÖNMEZ, Gökhan; 1982 Anayasası’nda Milletvekilliği Statüsünün Kazanılması ve Sona Ermesi, Adalet Yayınevi, Ankara, Ocak 2016. DUNBAY, Seda; Türk Parlamento Tarihinde Yasama Sorumsuzluğu ve Dokunulmazlığı (1876-1995), 12 Levha Yayıncılık, İstanbul, Eylül 2013. GÖNENÇ, Levent; ERGÜL, Ozan; “1982 Anayasası’na Göre Yasama Sorumsuzluğu ve Yasama Dokunulmazlığı”, http://www.yasayananayasa.ankara.edu.tr/belgeler/analizler/yasa_sor_yasa_dok.pdf GÖREN, Zafer; Anayasa Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2006. GÖZLER, Kemal; “Yasama Dokunulmazlığı: Bir Karşılaştırmalı Anayasa Hukuku İncelemesi”, AÜSBF Dergisi, Temmuz-Eylül 2001, Cilt: 56, No: 3, s. 71-101. GÜLFİDAN, Osman Serkan; Yasama Dokunulmazlığı – Müessesenin Amacı Karşısında 1982 Anayasası’nda Yasama Dokunulmazlığının Kapsamı ve İstisnaları, 12 Levha Yayıncılık, İstanbul, Ekim 2011. HARDT, Sascha; Parliamentary Immunity: A Comprehensice Study of the Systems of Parliamentary Immunity of the United Kingdom, France and the Netherlands in a European Context, September 2013. İSLAM, Nadir Latif; “Milletvekili Dokunulmazlığında Meclis İçi Prosedür”, Yargıtay Dergisi, Cil:19, Sayı:2, 1993, s. 5-10. KESKİNSOY, Ömer; “Meclis Kürsüsünden Sarf Edilen Sözlerin siyasi Parti Kapatma Davalarında Delil Olarak Değerlendirilip Değerlendirilmeyeceği Üzerine”, Yasama Dergisi, Sayı: 9, 2008, s. 74-98. KESKİNSOY, Ömer; Yasama Dokunulmazlığı, Adalet Yayınevi, Ankara, Mart 2008. KIRATLI, Metin; Parlamenter Muafiyetler: Bizde ve Yabancı Memleketlerde, Sevinç Matbaası, Ankara, 1961. LANE, Carmen; Parliamentary Immunity and Democracy Development, DAIdeas Democracy Briefs, Issue No:2, August 2007. NEGOİȚĂ, Ciprian; From the Concept to the Practice of Parliamentary Immunity, Polish Political Science Review, No:2, 2014, pp. 58-70. NEVINS, Allan; COMMAGER, Henry Steele; The Pocket History of the United States, New York, 1951, İlk çeviri: Halil İnalcık, ABD Tarihi, Varlık Yayınları, İstanbul 1961, Doğu Batı Yayınları, Mart 2005. ÖRMECİ, Ozan; “Türkiye’de Yasama Dokunulmazlığı ve Atilla Kart Olayı”, http://ydemokrat.blogspot.com.tr/2010/08/turkiyedeki-yasama-dokunulmazligi-ve.html Parliamentary Immunity; Challenges to the Scope of The Privileges and Immunities Enjoyed by Members of the Parliamentary Assembly, Committee on Rules of Procedre, Imuunities and Institutional Affairs, 23 May 2016. Parliamentary Immunity in the Member States of the Eurpoean Community and in the European Parliament, European Parliament Directorate General For Research Budgetary and Cultural Afairs and Comparative Law Division, Legal Affairs Series W-4, Luxembourg 1993. RUHİ, Muhammet Emin; Fransız Devrimi’nden İki Portre Sieyes ve Robespierre, Adalet Yayınevi, Ankara 2014. SEVİNÇ, Murat; “22. Yasama Dönemi’nin (2002-2007) Ardından Yasama Bağışıklıkları Konusu”, AÜSBF Dergisi, Sayı: 3, Cilt: 62, 2007, s. 320-347. SEVİNÇ, Murat; Türkiye’de Milletvekillerinin Dokunulmazlıkları, Kırlangıç Yayınevi, Ankara, 2004. TEZİÇ, Erdoğan; Anayasa Hukuku, Beta Yayınevi, 12. Baskı, İstanbul, Kasım 2007. TÜRK, Hikmet Sami; “Dokunulmazlıkları Kaldıran Anayasa Değişikliği (1)” http://www.milliyet.com.tr/yazarlar/dusunenlerin-dusuncesi/dokunulmazliklari-kaldiran-anayasa--degisikligi--1--2228876/ Yi, Weizhong; Research on Parliamentary Privilige, Concurrently Discuss Chinese National People’s Congressional Privilege, July 2009. YALOVA, Yüksel; Türkiye Örneğinde Yasama Dokunulmazlığı Kavramı, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi ABD Doktora Tezi, İstanbul 1994. YOLCU, Serkan; “Adil Yargılanma Hakkı Karşısında Yasama Dokunulmazlığını Yeniden Düşünmek: Atilla Kart Olayı Üzerine Bir Deneme”, AÜHFD, Cilt: 60, Sayı:2, 2011, s. 367-414. YÜKSEL, Cüneyt; “Uluslararası Karşılaştırmalar Işığında Parlamenterlere Tanınan Güvenceler ve Yasama Dokunulmazlığı Sorununun Değerlendirilmesi”, İÜHFM, Cilt: 71, Sayı: 1, 2013, s. 1291-1312.
• http://www.adalet.gov.tr http://www.anayasa.gen.tr http://www.bbc.com http://www.anayasa.gov.tr https://hudoc.echr.coe.int http://www.resmigazete.gov.tr https://www.tbmm.gov.tr http://www.tdk.gov.tr