Cahiliye'den İslam'a Sabır Kavramı

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 10, 87 - 116, 15.03.2019

Fatih Tok , Halil İbrahim Kahraman

Öz

ÖZET

Sorumlu bir varlık olarak yaratılan insanoğlu,
Allah’a kulluk yolunda çeşitli imtihanlara tabi tutulmaktadır. Yaşadığı bedenî
ve nefsî sıkıntılar, hastalıklar zaman zaman maruz kaldığı çeşitli tabiî
afetler, toplumsal olaylar da onun için birer imtihan vesilesi kılınmıştır.
İşte insanın bu tür şartlar altında sınavı kazanabilmesi, onu isyana
sürüklemeye çalışan şeytan ile nefsin heva ve heveslerine karşı azimli,
dirençli ve dayanıklı olmasına bağlıdır. Söz konusu özellikleri övülen bir
vasıf olarak zikredilen sabır kavramıyla ifade edebiliriz. Öyle ki bir insanın hem
bu dünyada hem de aihrette başarılı olması, onun sabır konusundaki başarısına
bağlanmıştır. 

İnsana imtihanında başarılı olması için en
büyük katkıyı sunacak vasıfların başında ahlakî bir kavram olan sabır
gelmektedir. Bu husus, hayatın çok süratli bir şekilde aktığı, insanların
gidişata ayak uydurmakta zorlandığı ve psikolojik olarak olumsuz etkilendiği
bir süreçte en çok ihtiyaç duyulan hususlardan biridir. Bu bağlamda kanaatimizce
öncelikle sabır kavramının doğru anlaşılması gerekir. Bu sebeple biz de
araştırmamızda sabır kavramının özellikle Kur’an çerçevesindeki anlamını tespit
etmeye çalıştık. Bunun için de öncelikle sabır kavramının sözlük ve terim
anlamları yanınında, yakın ve zıt anlamlarının neler olduğunu ve cahiliye nasıl
bir mahiyet ifade ettiğini tespit etmeye çalıştık. Ardından da vahyin ona
kazandırdığı yeni içeriğin neler olduğunu inceledik. Araştırmamızın temel
hedefi ise, insan ve toplum için son derece önemli bir vasıf olan sabır
kavramının doğru anlaşılmasına bir nebze katkı sunabilmektir.         

Anahtar
Kelimeler: Sabır,
Kur’an, İslam, Cahiliye, Ahlâk

Anahtar Kelimeler

Sabır, Kur’an, İslam, Cahiliye

Kaynakça

• Abdullah Yeğin vd. Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lugat. İstanbul: Türdav, 1990.
• Ali b. Muhammed b. Ali el-Cürcani. et-Ta'rîfât. Thk. İbrahim el-Ebyârî, Beyrut: Dâru'l-Kitabi’l-Arabî, 1405.
• Âsım Efendi. Kâmusu’l-Muhît Tercümesi. Çev. Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Yayınları, 2013. Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’s-sahîh. Thk. Muḥibbiddin el-Hatîb ve Muhammed Fuâd ʿAbdulbâḳi, Kahire: el-Matbaatü’s-Selefiyye, 1400 h.
• Ebu Ali Ahmed b. Muhammed b. el-Hasen el- Marzûgî el-İsfahânî. Şerhu divanu hamase. Beyrut: Dâru’l-Kütübül-İlmiyye, t.y.
• Ebu Bekr Asım b. el-Eyyûb el-Batalyevsî. Şerhu Eş’aru’ş-şuarâi’s-sitteti’l-cahiliyye. Thk. Nâsıf Süleyman el-Avvâd, Beyrut: İslâmî Neşriyat, 2008.
• Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberî. Câmiu'l-beyan fî te'vîli âyi'l-Kur'an. Hisar Yayınevi, t.y.
• Ebu Zeyd Muhammed Ebi’l-Hattâb el-Kuraşî. Cemheratü'l-eşâri'l-Arab fi'l-câhiliyyeti ve'l-İslam. Kahire: Nehdatu Mısır, 1981.
• Ebu’l-Fadl, Ahmed b. Muhammed en-Nisâburî Meydânî, Mecmau’l-emsâl, Beyrut: Dâru'l Marife, t.y.
• Ebu’l-Kasım Mahmûd b. Ömer el-Hârizmî ez-Zemahşerî, Esâsu'l-belâğa, thk. Muhammed Basil Uyunu's-Sûd, (Beyrut: 1998).
• Elmalılı M. Hamdi Yazır. Hak Dini Kur'an Dili. İstanbul: Eser Neşriyat, 1971.
• Elmalılı M. Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. Sad. İsmail Karaçam vd., İstanbul: Azim Dağıtım, t.y.
• Endelûsî, Ahmed b. Muhammed b. Abd Rabbih. el-'Ikdu’l-ferîd. Thk. Müfid Muhammed Gamîha, Beyrut: Dâru'l-Kütübü’l-İlmiyye, 1983. F. R. Palmer. Semantik Yeni Bir Anlambilim Projesi. Çev. Ramazan Ertürk, (Ankara: Kitabiyât, 2001). Fahruddîn er-Râzî. Mefâtîhu'l-gayb. Çev. Suat Yıldırım, Ankara: Akçağ, 1990.
• Firuzâbâdî, Mecdiddîn Muhammed b. Yakub. Kamusu'l-Muhît. Beyrut: Risale, 2005.
• Gazzâlî, Ebu Hamid Muhammed b. Ahmed. İhyâ'u ulûmi'd-dîn. Çev. Ahmet Serdaroğlu, İstanbul: Bedir, 1985.
• Hasan Kamil Yılmaz. Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Ensar, 1994.
• İbn Hişam. es-Sîretü'n-Nebeviyye. Çev. İzzet Hasan ve Neşet Çağatay, Ankara: A.Ü.İ.F. Yayınları, 1971.
• İbn Kayyım el Cevziyye. Sabredenler ve Şükredenler. İstanbul: İnsan, t.y.
• İbn Kayyim el-Cevziyye. Medâricü's-sâlikîn. İstanbul: İnsan, 1990.
• İbn Manzûr. Lisanu'l-Arab. Beyrut: Dâr'ü's-Sâdir, t.y.
• İsmail b. Hammad el-Cevherî. Tacü'l-luga ve’s-sıhahu'l-Arabiyye. Nşr. Ahmed Abdülgafur Attar, Beyrut: Daru'l-İlim, 1979.
• İsmail Karagöz vd. Dini Kavramlar Sözlüğü. Ankara: DİB Yayınları, 2010. İzutsu, Toshihiko. Kur'an'da Dinî ve Ahlâkî Kavramlar. Çev. Selahattin Ayaz, (İstanbul: Pınar, 1997.
• James R. Hurford-Brendan Heasley. Semantics: A Coursebook. New York: Cambridge Universty Press, 1983. Kurtubî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed. el-Câmiü li-ahkamil-Kur’an. Thk. Ahmed Abdulhalim, Kahire: Daruş-Şu’ab, 1372.
• Mevdûdî, Ebu'l-A'lâ. Tefhîmu'l-Kur'an. İstanbul: İnsan, 1986.
• Muhammed b. Mükrim b. Manzûr el-Mısrî. Lisanu'l-Arab. Beyrut: Dârü's-Sâdir, t.y.
• Muhammed Hamidullah. İslam Peygamberi. İstanbul: İrfan, 1993.
• Mukatil b. Süleyman. Tefsir-i Kebir. Çev. Beşir Eryarsoy, İstanbul: İşaret, 2006.
• Mustafa Çağrıcı. “Hırs”. DİA, İstanbul: TDV, 1998. - “Hilim”. DİA, İstanbul: TDV, 1998.- “Kanaat”. DİA, İstanbul: TDV, 2001.- “Şecaat”. DİA, İstanbul: TDV, 2010. - Kur'an'ın Gelişmesi Ortamında Ahlak ve İnsan İlişkileri. İstanbul: Kuramer, 2017.
• Müslim b. Haccac. el-Camiu’s-sahih. Thk. Muhammed Fuad Abdülbaki, Beyrut: Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, ts. Neşet Çağatay. İslâmdan Önce Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı. Ankara: AÜİF Yayınları, 1957.
• Nurettin Ceviz. Yedi Askı. Ankara: Ankara Okulu, 2004.
• Pierre Guiraud. Anlambilim. Çev. Berke Vardar, İstanbul: Multilingual, 1999. Râğıb el-İsfahani. ez-Zerîa ilâ mekârimiş-şerîa. Kahire: Dâru's-Selâm, 2007.
• Safvet, Ahmed Zeki. Cemheretü hutabi’I-'Arab fi uşûri’I-'Arabiyyeti’z-zâhire. Kahire: Musatafa el-Bânî Matbaası, 1962.
• Sühreverdi Şihabüddin. Avârifü'l-meârif. Çev. Dilaver Selvi, İstanbul: Umran, 1995.
• Süleyman Ateş. İslam Tasavvufu. İstanbul: Yeni Ufuklar, 1992.
• Süleyman Uludağ. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Marifet, 1996.
• Yaşar Kandemir. Riyazü's-Sâlihîn. İstanbul: Erkam, 2001.
• Yusuf b. Süleyman b. İsa eş-Şentemerî. el-Ḥayâtu’l-edebiyye fi’l-asri’l-câhilî. Kahire: 1963. Zebîdî, Muhibbuddin Ebu'l-Feyz Seyyid Muhammed Murtaza. Tacu'l-arus min şerhi'l-kamus. Beyrut: 1966.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf. Editör: Murat Sülün, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Yayınları, 2017.