Şap Hastalığı

Yıl 2015, Cilt: 26 Sayı: 2, 45 - 51, 15.12.2015

Ömer Barış İnce Özgür Kanat

https://doi.org/10.35864/evmd.513381

Cited By: 1

Öz

Şap hastalığı, yalnızca çift tırnaklı hayvanları etkileyen bir hastalık olmayıp canlı hayvan ve hayvansal ürünlerin ticaretindeki uluslararası kısıtlamalar nedeniyle ekonomik önemide olan viral hastalıklardan birisidir. Şap virusunun etiyolojisi teşhis ve uygun aşıların üretiminde önemli bir etmendir. Hastalığın endemik olduğu ülkelerde uygun serotipte inaktif aşılarla koruyucu aşılamalar yapılmakta ve hastalığın prevalansının düşürülmesine yönelik önlemler alınmaktadır. Son yıllarda Şap hastalığının dünyada hızlı bir yayılım göstermesi ve çok sıkı tedbirler alan ülkelerde bile görülmesi, hastalığın epidemiyolojisinde her ülkeye özgü risk faktörlerinin belirlenmesinin önemini bir kez daha ortaya çıkarmıştır. Bu derlemede, Şap hastalığı virusunun etiyolojisi, Dünya’da ve Türkiye’de dağılımı, epidemiyolojisi, patogenezi, teşhis ve kontrolüne yönelik güncel bilgiler verildi.

Anahtar Kelimeler

Şap hastalığı

Kaynakça

• 1. Aftosa F, (2014). Foot and Mouth Disease. The center for Food Security&Public Health.Erişim:http://www.cfsph. iastate.edu/Factsheets/pdfs/foot_and_mouth_disease.pdf Erişim Tarihi:05.12.2015
• 2. Alexandersen S, Mowat N, (2005). The structure of footand- mouth disease virus. Current Topics in Microbiology and Immunology (Foot-and-Mouth Disease Virus). Mahy B.W.J (ed.), Springer, New York, 9-33.
• 3. Alexandersen S, Oleksıewıcz MB, Donaldson AI, (2001). The early pathogenesis of foot-and-mouth disease in pigs infected by contact: a quantitative time-course study using TaqMan RT-PCR. J Gen Virol, 82, 747-755.
• 4. Clavijo A, Zhou E-M, Hole K, Galic B, Kitching P, (2004). Development and use of a biotinylated 3ABC recombinant protein in a solid-phase competitive ELISA for the detection of antibodies against foot-and-mouth disease virus. J of Virological Methods, 120, 217-227.
• 5. Clercq K, Goris N, Barnett PV, MacKay DK, (2008). The importance of quality assurance/quality control of diagnostics to increase the confidence in global foot and mouth disease control. Transboundary and Emerging Diseases, 55, 35-45.
• 6. Çiftçi MK, Ortatatlı M, Erer H, Hatipoğlu F, Özdemir Ö, (2015). Şap Hastalığı. Veteriner Sistemik Patoloji 1.cilt (Sindirim-Solunum), 1. Baskı, Selçuk Üniversitesi Basımevi, Konya, 5-8.
• 7. Davies G, (2002). Foot and mouth disease. Research in Vet Sci, 73, 195-199.
• 8. Danes M, Gruia M, Borca M, (1995). FMD Primary Diagnosis. Comparative data on the use of sandwich ELISA, complement fixation and cell culture isolation. The Journal of the Pasteur Institute Romania Studies and Research in Veterinary Medicine, 28-32.
• 9. Dinter Z, Morein B, (1990). Virus İnfections of Ruminants. Elservier Science Publishers BV. 506-508.
• 10. Doel TR, (2003). FMD vaccines. Virus Res, 91, 81-99.
• 11. Domingo E, Escarmis C, Baranowski E, Ruiz-Jarobo C, Carrillo E, Nunez JI, Sobrino F, (2003). Evolution of foot-and-Mouth Disease Virus. Virus Res, 91, 47-63.
• 12. Donaldson A, (1987). Foot and mouth disease: The principal features. Irısh Vet J, 41, 325-327.
• 13. Fenner F, Bachmann A, Gibbs J, Murphy A, Studdert J, White O, (1987). Veterinary Virology, Academic Press Inc, London.
• 14. Ferris NP, Donaldson AI, (1992). The World Reference Laboratory for Foot and Mouth Disease: a review of thirtythree years of activity (1958-1991). Rev Sci Tech, 11, 657- 684.
• 15. Fondevila N, Sanchez A, Smitsaart E, Schudel AA, (1996). Studies of the persistence of FMD virus in bovines, ovines and llamas. Rep. of the Sess.of Res. Gr. Of the Stand. Tech. Comm. Eur. Comm. For the Cont. of FMD, Israel.
• 16. Fry EE, Stuart DI, Rowlands DJ, (2005). The structure of foot-and-mouth disease virus. Current Topics in Microbiology and Immunology (Foot-and-Mouth Disease Virus). Mahy B.W.J (ed.), Springer, New York, 72-94.
• 17. Gürhan Sİ, (1989). Şap hastalığının epidemiyolojisi. Vet Hek Derg, 99-106.
• 18. Gürhan Sİ, (1993). Türkiye de izole edilen A ve O tipi şap virusu suşlarının antijenik varyasyonlarının SDS-PAGE ile incelenmesi. Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• 19. Jackson T, King AMQ, Stuart DI, Fry E, (2003). Structure and receptor binding. Virus Research, 91, 33-46.
• 20. Jubb KVF, Kennedy PC, Palmer N, (2006). Foot and mouth disease. In “ Pathology of Domestic Animals”, 5 th ed., Academic Press Inc. Ltd. London, 135-137.
• 21. Kalaycı G, (1999). Batı anadolu tampon bölgesinden izole edilen şap viruslarının elısa ve komplement fikzasyon testlerine alternatif olarak koaglütinasyon test ile serotiplendirilmesi ve persiste enfekte hayvanların saptanması. Doktora Tezi, AÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• 22. King AM, King AMQ, Brown F, Christian P, Hovi T, Hyypiä T, Knowles NJ, Lemon SM, Minor PD, Palmenberg AC, Skern T, Stanway G, (2000). Virus Taxonomy. Seventh Report of the International Committee for the Taxonomy of Viruses”. Picornaviridae. New-York, San Diego, R.B. Academic Press. 657-673.
• 23. Kitching P, (1998). A recent history of foot and mouth disease. J Comp Path, 118, 89-108.
• 24. Kitching RP, (2002). Identification of foot-and-mouth disease virus carrier and subclinically infected animals and differantiation from vaccinated animals. Rev Sci Tech Off Int Epiz, 21, 531-538.
• 25. Kitching RP, Hammond J, Jeggo M, Charleston B, Paton D, Rodriguez L, Hecckert R, (2007). Global FMD control-Is it an option? Vaccine, 26, 5660-5664.
• 26. Klein J, Hussaın M, Ahmad M, Normann P, Afzal M, Alexandersen S, (2007). Genetic characterisation of the recent foot-and-mouth disease virus subtype A/IRN/2005. Virology Journal, 4,122.
• 27. Knowles NJ, Samuel AR, Davies PR, Kitching RP, Donaldson AI, (2001). Outbreak of foot-and-mouth disease virus serotype O in the UK caused by a pandemic strain. Vet Rec, 148, 258-259.
• 28. Knowles NJ, Samuel AR, (2003). Moleculer epidemiology of foot-and-mouth disease virus. Virus Res, 91, 65-80.
• 29. Knowles NJ, Nazem Shirazi MH, Wadsworth J, Swabey KG, Stirling JM, Statham RJ, Y Li, Hutchings GH, Ferris NP, Parlak U, Ozyörük F, Sumption KJ, King DP, Paton DJ, (2009). Recent spread of a new strain (A-Iran-05) of foot-and-mouth disease virus type a in the middle east. Transboundary and emerging diseases, 56, 157-169.
• 30. Lombard MF, Fussel AE, (2007). Antigen and vaccine banks: technical equirements andthe role of the European antigen bank in emergency foot and mouth disease vaccination. Rev Sci Tech Off Int Epiz, 26(1), 117-134.
• 31. Mahy BWJ, (2005). Introduction and history of foot-andmouth disease virus. Curr. Top. Microbiol Immunol, 288, 1-8.
• 32. Mort M, Baxter J, Bailey C, Convery I, (2008). Animal disease and human trauma: the physiological implications of the 2001 UK FMD disaster. J. Appl. Anim. Welf. Sci, 11(2), 133-148.
• 33. OIE (Office International des Epizooties/World Organization for Animal Health) 2000. Foot and Mouth Disease. Erişim: www.oie.int Erişim tarihi:12.06.2005
• 34. OIE (Office International des Epizooties/World Organization for Animal Health) 2004. Foot and Mouth Disease, In: OIE Standarts Commission, Ed: Manual of diagnostic tests and vaccines for terresterial animals. Erişim: www.oie.int Erişim tarihi:06.09.2009
• 35. OIE (2010-2011). Hayvan sağlığı bilgileri, haftalık hastalık bilgisi-WAHID Interface.Erişim:[http://www.oie.int/wahis/ public.php?page=weekly_report_index]. Erişim Tarihi: 11.05.2011
• 36. Olechnowıtz AF, Engler E, (1970). pH inactivation of the foot-and-mouth disease virus. Arch Exp Veterinarmed, 24, 461-471.
• 37. Parida S, Fleming L, Gibson D, Hamblin PA, Grazioli S, Brocchi E, Paton DJ, (2007). Bovine serum panel for evaluating foot-and-mouth disease virus nonstructural protein antibody tests. J Vet Diagn Invest, 19, 539–544.
• 38. Re´mond M, Kaiser C, Lebreton F, (2002). Diagnosis and screening of foot and mouth disease. Comparative Immunology, Microbiology & Infectious Diseases, 25, 309–32.
• 39. Rweyemamu MM, Roeder P, Mackays D, Sumption K, Brownlıe J, Leforban Y, Valarcher J F, Knowles NJ, Saraiva V, (2008). Epidemiological patterns of foot-andmouth disease worlwide. Transboundary and Emerging Diseases. 55(1), 57–72.
• 40. Sorbino FM, Saiz M, Jimenez-Clavero M, Nunez JI, Rosas M, Baranowski E, Ley V, (2001). Foot-and-mouth disease virus: a long known virus, but a current threat. Vet Res, 32(1), 1-30.
• 41. Sutmoller P, Barteling SS, Olascoaga RC, Sumption KJ, (2003). Control and eradication of foot-and-mouth disease. Virus Res, 91, 101-144.
• 42. Şap Enstitüsü Müdürlüğü (2010). Şap hastalığı. Erişim: [http://www.sap.gov.tr/sap_hastaligi.htm]. Erişim tarihi: 06.08.2010
• 43. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü (2009). Şap hastalığı. Hayvan Hastalık ve Zararlıları ile Mücadele Programı Kitapçığı, 16-21.
• 44. Tufan M, (2006). Animal health authorities and transboundary animal diseases in Turkey. J Vet Med, 53, 35-37.
• 45. Van İl Gıda Tarım Hayvancılık Müdürlüğü (2015). Şap bilgilendirme toplantısı. Erişim: http://van.tarim.gov. tr/Haber/110/sap-bilgilendirme-toplantisi Erişim tarihi: 15.12.2015
• 46. Woodbury L, (1995). A rewiew of possible mechanisms for the persistence of foot and mouth disease virus. Epidemial Infect, 114, 1-13.