The Love Tradition Conflict in Fuzûli's Layla and Majnun Mathnawi

Yıl 2010, Cilt: 1 Sayı: 6, 225 - 260, 01.03.2010

Nezahat Özcan

Öz

Anahtar Kelimeler

-

FUZÛLÎ'NİN LEYLÂ İLE MECNUN MESNEVÎSİNDE AŞK - GELENEK ÇATIŞMASI

Öz

A k kavramõna bakõ , toplumdan topluma de i ir. A k, insanõn içinde yeti ti i muhitin de er yargõlarõndan en fazla etkilenen kavramlardan biridir. Kendi içine kapalõ bir hayat süren gelenekli toplumlarda a k, daha çok ayõp ve günah kavramlarõndan hareketle ayõplanõr ve yasaklanõr. A kõn ayõp ve günah kavramlarõ ile birlikte de erlendirilmesinde, toplumun de er yargõsõ önemli bir rol oynar. Kabile, topluluk, a iret, aile büyüklerinin bir takõm endi eleri de a kõn üzerinde gelene in etkili olmasõna yol açar. Ya lõlar ve büyükler, gençlerin kendi hayatlarõnõ ve geleceklerini ilgilendiren a k-evlilik gibi bir konuda tek ba larõna karar vermelerine çok fazla ho görü ile bakmayabilir. Bunda kendi varlõklarõnõn göz ardõ edilerek otoritelerinin sarsõlmasõ; gelirin bölünmesine dair ekonomik endi eler; kar õ tarafõn sosyal statü bakõmõndan kendilerine yara õp yara mayaca õ gibi kaygõlar ön plana çõkabilir. Böylelikle a k-gelenek çatõ masõ kaçõnõlmaz olur. Leylâ ile Mecnun, Arap, Fars ve Türk edebiyatõnda oldukça ilgi görmü ve pek çok air tarafõndan yeniden yazõlmõ bir a k hikâyesidir. Hikâyenin kayna õ, Mezopotamya’da Babil medeniyetine kadar gitmektedir. "slâm’õn geli inden sonra önce Arap edebiyatõnda, sonra Fars edebiyatõnda, daha sonra da Türk edebiyatõnda yaygõn olarak i lenen Leylâ ile Mecnun hikâyesi, kimi airler tarafõndan insani, kimi airler tarafõndan da tasavvufi bir metin hâline sokulmu tur. Be erî a kõ öne çõkaran airler akla ve zevke; tasavvufi a kõ öne çõkaran airler ise kalbe hitap eden bir metin ortaya koymu lardõr. Türk edebiyatõnda Fuzûlî’nin Leylâ ile Mecnun mesnevîsi, söyleyi gücü bakõmõndan önce yazõlanlardan da, sonra yazõlanlardan da büyük ölçüde ayrõlõr. Hatta diyebiliriz ki Leylâ ile Mecnun hikâyesini tek ba õna Fuzûlî temsil eder. Bu hüküm, Arap ve Fars edebiyatlarõndaki Leylâ ile Mecnun mesnevîlerini de kapsamaktadõr. Fuzûlî’nin Leylâ ile Mecnun mesnevîsinde gelenek, gençlerin birbirlerine duydu u a k kar õsõnda bir çatõ ma unsuru olarak i lenir. Bu makalede, Fuzûlî’nin Leylâ ile Mecnun mesnevîsindeki a k-gelenek çatõ masõ üzerinde durulacaktõr

Anahtar Kelimeler

A k, gelenek, Leyla ile Mecnun, Fuzuli, mesnevi

Kaynakça

• Albayrak, Ahmet (2000), “Bir Medeniyet Kuramcõsõ Olarak bni Haldun”, Uluda
• Üniversitesi "lahiyat Fakültesi Dergisi (9). Arõ, Ahmet (2001), “A"k”, Türk Dünyasõ Edebiyat Kavramlarõ ve Terimleri
• Ansiklopedik Sözlü ü, C: 1, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Ba"kanlõ õ Yayõnlarõ. Azam, Miraziz (1996), “Muhammed Fuzuli’de A"k”, Fuzuli Kitabõ 500. Yõlõnda
• Fuzûlî Sempozyumu Bildirileri, Yayõna Hazõrlayan: Be"ir Ayvazo lu, stanbul: stanbul Büyük"ehir Belediyesi Yayõnlarõ. Çetin, Nurullah (2003), Roman Çözümleme Yöntemi, Ankara: Öncü Basõmevi.
• Do an, Muhammet Nur (2007), Fuzulî Leylâ ve Mecnun Metin Düzyazõya Çeviri
• Notlar ve Açõklamalar, (Be"inci Baskõ), stanbul: Yapõ Kredi Yayõnlarõ. Emil, Birol (1998), “Leylâ ve Mecnûn’da Be"eri Duygular”, Türk Kültür ve Edebiyatõndan #ahsiyetler, Ankara: Akça Yayõnlarõ.
• Huart, Clement (t.y.), Arap ve "slam Edebiyatõ, Çeviren: Cemal Sezgin, Ankara: Tisa Matbaacõlõk. Kaplan, Mehmet (1985), “Leyla ve Mecnun”, Tip Tahlilleri, stanbul: Dergâh Yayõnlarõ.
• Karakoç, Sezai (1980), #iirler VI Leylâ ile Mecnun, stanbul: Dirili" Yayõnlarõ.
• Karayev, Ya"ar (1996), “Fuzuli’nin Ortak Türk- slâm Kültürleri Tarihinde Rolü ve Yeri”, Fuzuli Kitabõ 500. Yõlõnda Fuzûlî Sempozyumu Bildiriler, Yayõna Hazõrlayan:
• Be"ir Ayvazo lu, stanbul: stanbul Büyük"ehir Belediyesi Yayõnlarõ. Nizami (1943), Leylâ ile Mecnun, (Çev.: Ali Nihat Tarlan), stanbul: Maarif Matbaasõ.
• Okuyucu, Cihan (2006), Divan Edebiyatõ Esteti i, (2. Baskõ), stanbul: LM Kitaplõ õ.
• Pala, skender (1989), Ansiklopedik Divân #iiri Sözlü ü, Ankara: Kültür Bakanlõ õ Yayõnlarõ.
• Pala, skender (1995), “Âh Mine’l-A"k”, COG"TO a k, (4), Bahar.
• Pala, skender (2008), Kitâb-õ A k, (Onuncu Baskõ), stanbul: Alfa Basõm Yayõm Da õtõm.
• Parlatõr, smail (2006), Osmanlõ Türkçesi Sözlü ü, stanbul: Yargõ Yayõnevi.
• Sevük, smail Habip (1942), Edebiyat Bilgileri, stanbul: Remzi Kitabevi. #eref,
• Hacõ H. (2008), “ slâm Toplumlarõnda Asabiyet Çõkmazõ”,
• (http://www.fõtrat.com) Eri"im tarihi: 07.02.2009
• Tanpõnar, Ahmet Hamdi (1977), Edebiyat Üzerine Makaleler, ( kinci Baskõ), Dergâh Yayõnlarõ, stanbul.
• Uç, Himmet (2008), Psikanalitik Edebiyat, Ankara: Bizim Büro Basõmevi.
• Uçman, Abdullah (2005), “Rõza Tevfik’in Kaleminden Fuzuli ve ‘Leyla ile Mecnun’”, Osmanlõ Ara tõrmalarõ XXV The Journal of Ottoman Studies XXV, Prof.
• Dr. Mehmet Çavu o lu’na Arma an I, stanbul. Resim 1 (http://memory.loc.gov) Eri"im tarihi: 07.02.2009
• Resim 2 (www.exoticindiart.com) Eri"im tarihi: 23.11.2008
• (http://www.yarindergisi.com) Eri"im tarihi: 07.02.2009