KRONİK HASTALIĞI OLANLARA BAKIM VERENLERİN BAKIM YÜKÜ VE YAŞAM KALİTESİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 4, 54 - 66, 31.12.2016

Tuğba Yeşil Esin Çetinkaya Uslusoy Medet Korkmaz

Öz

Bu çalışma kronik hastalığı
olan hastalara primer bakım veren bireylerin bakım yükü ve yaşam kalitelerinin
incelenmek amacıyla tanımlayıcı olarak planlanmıştır. Araştırma, SDÜ Araştırma
ve Uygulama Hastanesi, Isparta ve Gülkent Devlet Hastanesi ile Evde Bakım
Hizmetleri Birimine bağlı kronik hastalığı olan hastalara primer bakım veren
bireyler üzerinde gereken izinler alınarak Ekim 2013 - Şubat 2014 tarihleri
arasında gerçekleştirilmiştir. Çalışmaya katılan 321 bakım veren bireye Hasta
Bilgi Formu, Bakım veren Bilgi Formu, SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği ve Zarit
Bakım Yükü Ölçeği uygulanmış olup, veriler One Sample Kolmogorov-Smirnov,
Mann-Whitney U, Kruskal Wallis testi ve Correlation analizleri ile
değerlendirilmiştir. Bakım verme yükü ölçeği puan ortalamalarının cinsiyete,
medeni duruma, gelir düzeyine,  bakım
konusunda yardım alma durumuna, diğer sorumluluklara etkisine ve hasta ile olan
yakınlığı ile aile içi süreçlere etkisine göre anlamlı dercede farklı olduğu
saptanmıştır. Yaşam kalitesi ölçeğinin alt boyut puanlarının ise, bakım
konusunda deneyimli olma durumu dışındaki diğer sosyodemografik değişkenlere
göre anlamlı dercede farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Bununla birlikte
yapılan korelasyon analizi sonucunda, SF-36 alt boyut skorlarından rol güç
fiziksel, vitalite, sosyal fonksiyon ve rol güç emosyonel fonksiyon ve mental
sağlık skorları ile bakım yükü ölçeği skoru arasında negatif yönde,
istatistiksel olarak anlamlı ilişki olduğu belirlenmiştir. Bakım verme yükü ölçeği ile yaşam kalitesi ölçeğinin
alt boyutlarının bazı sosyo demografik değişkenlere göre anlamlı çıktığı
belirlenmiştir. Kronik hastalığı olan hastaların daha iyi bakım alması
açısından, ailede bakım verenlerin bakım verme yüklerinin ve yaşam
kalitelerinin tanımlanması, bakım verenlere gerekli desteğin sağlanması
önerilmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Bakım Verici, Yük, Yaşam Kalitesi, Kronik Hastalık

Kaynakça

• Yılmaz A ve Turan E. (2007). “Alzheimer Hastalarına Bakım Verenlerde Tükenmişlik, Ükenmişliğe Neden Olan Faktörler Ve Baş Etme Yolları”. Türkiye Klinikleri, J Med Science. 27: 445-454.
• Kalav S. (2011). İnme tanısı almış hastalara bakım veren aile üyelerinin bakım verme yükü ile yaşam kaliteleri arasındaki ilişki. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Mersin.
• Gaugler J, Hanna N, Linder J, Given CW, Tolbert V, Kataria R et. al. (2005). “Cancer Caregiving And Subjective Stress: A Multi-Site, Multi-Dimensional Analysis”. Psycho-Oncol. 14: 771-85.
• Archbold PG, Stewart BJ, Greenlick MR and Harvath T. (1990). “Mutuality And Preparedness As Predictors Of Caregiver Role Strain”. Research in Nursing and Health. 13(6): 375- 384.
• Bayramova N. (2008). Amiyotrofik Lateral Skleroz’lu (Als) Hastaların Evde Bakım Gereksinimleri Ve Bakım Verenlerin Bakım Yükünün Belirlenmesi. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Entitüsü. Doktora Tezi. İzmir.
• Alpteker H. (2008). 65 Yaş Ve Üstü Bireylere Evde Bakım Verenlerin Yaşadıkları Güçlüklerin Belirlenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Bolu.
• Kinney JM and Stephens MP. (1989). “Hassles And Uplifts Of Giving Care To A Family Member With Dementia”. Psychology and Aging. 4(4): 402-408.
• Folkman S, Chesney MA and Richards C. (1995). “Stress And Coping In Caregiving Partners Of Men With Aids”. Psychiatric Clinics of North America. 17 (1): 35-53.
• Silver JH and Wellman N. (2002). “Family Care Giver Trainig İs Needed To İmprove Outcomes For Older Adults Using Home Care”. Technologies J Am Diet Association. 102: 831-836.
• Pasacreta VJ, Barg F, Nuamah I and McCorlke R. (2000). “Participiant Charecteristics Before And 4 Months Attendance At A Family Caregiver Cancer Education Program”. Cancer Nursing. 23(4): 295-303.
• Aranda S and Hayan WK. (2001). “Home Care Givers Of The Person With Advanced Cancer: An Australian Perspective”. Cancer Nursing. 24(4): 300-305.
• Schulz R and Beach S. (1999). “Caregiving as a Risk Factor for Mortality The caregiver Health Effects Study”. JAMA. 282(23):2215-2219. doi:10.1001/jama.282.23.2215.
• İnci FH. (2006). Bakım Verme Yükü Ölçeği’nin Türkçe’ye Uyarlanması, Geçerlilik Ve Güvenilirliği. Pamukkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Denizli.
• Göçgeldi E, Babayiğit MA, Hassoy H, Açıkel HC, Taşçı İ, Ceylan S. (2008). “Hipertansiyon Tanısı Almış Hastaların Algıladıkları Yaşam Kalitesi Düzeyinin Ve Etki Eden Faktörlerin Değerlendirilmesi”. Gülhane Tıp Dergisi. 50: 172-179.
• Koçyiğit H, Aydemir Ö, Fişek G, Ölmez N, Memiş A. (1999). “Kısa Form-36 (Sf-36)’Nın Türkçe Versiyonunun Güvenilirliği”. İlaç ve Tedavi Dergisi. 12: 102-106.
• Tülüce D. (2012). Kalp Yetersizliği Olan Hastalara Bakım Verenlerin Bakım Verme Yükünün İncelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep .
• Nelson MM, Smith MA, Martinson BC, Kind A and Luepker RV. (2008). “Declining Patient Functioning And Caregiver Burden/Health: The Minnesota Stroke Survey-quality of life after stroke study”. Gerontologist. 48(5): 573-583.
• Özge A, Önce B, Somay G, Çakmak SE, Uluduz D, Bulkan M. et al. (2009). “The Caregiver Burden And Stroke Prognosis”. Journal of Neurological Sciences (Turkish). 26(2): 139-152.
• Koçak G. (2011). İnmeli Hastalarda Bakım Verici Yükü. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Çetinkaya F ve Karadakovan A. (2012). “Demanslı Hastaya Bakım Verenlerin Bakım Yükünün İncelenmesi”. Turkish Journal of Geriatrics. 15(2):171-178.
• Dumont S, Turgeon J, Allard P, Gagnon P, Charbonneau C and Vezina L. (2006). “Caring For A Loved One With Advanced Cancer: Determinants Of Psychological Distress In Family Caregivers”. J Palliat Medicine. 9: 912-21.
• Matthews BA, Baker F and Spillers RL. (2003). “Family Caregivers And Indicators Of Cancer-Related Distress”. Psychol health medicine. 8: 45-56.
• Yee JL and Schulz R. (2000). “Gender Differences In Psychiatric Morbidity Among Family Caregivers: A Review And Analysis”. Gerontologist. 40: 147-64.
• Vrettos I, Kamposioras K, Kontodimopoulos N, Pappa E, Georgiadou E, Haritos D et. al. (2012). “Comparing Health-Related Quality Of Life Of Cancer Patients Under Chemotherapy And Of Their Caregivers”. The Scientific World Journal doi:10.1100/2012/135283.
• Tel D, Demirkol D, Kara S ve Aydın D. (2012). “KOAH’lı Hastaların Bakım Vericilerinde Bakım Yükü Ve Yaşam Kalitesi”. Türk Toraks Dergisi. 13(3): 87-92.
• Dunbar SB, Clark PC, Quinn C, Gary RA and Koslow NJ. (2008). “Family İnfluences On Heart Failure Self-Care And Outcomes”. J Cardiovasc nursing. 23(3): 258-65.
• Akça N ve Taşçı S. “65 Yaş Üstü Bireylerde Bakım Verenlerin Yaşadıkları Sorunların Belirlenmesi”. Sağlık Bilimleri Dergisi. 2005;14: 30-36.
• Uslu H. (2011). Kalp Yetersizliği Olan Hastaların Ve Bakım Verenlerin Anksiyete-Depresyon Düzeyleri Ve Yaşam Kalitelerinin Belirlenmesi. Akdeniz Üniversitesi Sağlık Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Antalya.
• Karaaslan A. (2013). Kanserli Hastalara Bakım Veren Aile Üyelerinin Bakım Yükü Ve Algıladıkları Sosyal Destek Düzeyi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Iconomou G, Vagenakis AG and Kalofonos HP. (2001). “The İnformational Needs, Satisfaction With Communication, And Psychological Status Of Primary Caregivers Of Cancer Patients Receiving Chemotherapy”. Support Care Cancer. 9: 591–596.
• Aşiret GD and Kapucu S. (2012). “İnmeli Hastalara Bakım Veren Hasta Yakınlarının Bakım Yükü”. Turkish Journal of Research & Development in Nursing. 14(2): 212-218.
• Papastavrou E, Charalambous A, Tsangarı H and Karayıannıs G. (2012). “The Burden Some and Depressive Experience of Caring: What Cancer, Schizophrenia and Alzheimer's Disease Care givers Have in Common”. Cancer Nursing. 35(3): 187-194.
• Monygomery RJV, Gonyea JG and Hooyman NR. (2005). “Care giving and the experience of subjective and objective burden. Family relations”. National Council on Family Relations. 193-99.
• Chien WT, Chan SWC and Morrissey J. (2005). “The Perceived Burden Among Chinese Family Caregivers Of People With Schizophrenia”. Journal of Clinical Nursing. 1151-1161.
• Hacıalioğlu N, Özer N, Yılmaz Karabulutlu E, Erdem N ve Erci B. (2010). “The Quality Of Life Of Family Caregivers Of Cancer Patients İn The East Of Turkey”. Eur J Oncol Nurs. 14: 211–217.
• Yun HY, Rhee YS, Kang IO, Lee SJ, Bang SM, Lee WS et al. (2005). “Economic Burdens And Quality Of Life Of Family Caregivers Of Cancer Patients”. Oncology. 68 (2-3): 107-114.
• Ostwald SK, Bernal MP, Cron GS and Godwin KM. (2009). “Stress Experienced By Stroke Survivors And Spousal Caregivers During The First Year After Discharge From İnpatient Rehabilitation”. Topic in stroke rehabilitation. 16(2): 93-104.
• Carod-Artal FJ and Egido JA. (2009). “Quality Of Life After Stroke: The İmportance Of A Good Recovery”. Cerebrovascular diseases. 27(1): 204-14.
• Beşer N ve Öz F. (2003). “Kemoterapi Alan Lenfomalı Hastaların Anksiyete-Depresyon Düzeyleri Ve Yaşam Kalitesi”. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi. 7: 47-58.
• Karabuğa H. (2009). Kanserli Hastalara Bakım Verenlerde Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Sit JW, Wong TK, Clinton M, Li LS and Fong YM. (2004). “Stroke Care İn The Home: The İmpact Of Social Support On The General Health Of Family Caregivers”. Journal of clinical nursing. 13(7): 816-24.
• Akyar İ. (2006). Alzheimer Hastalarına Bakım Verenlerin Yaşadıkları Güçlükler. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Ankara.