TAHARRÎ, TAHKÎK, TESEBBÜT KAVRAMLARI VE SAHÂBE DÖNEMİNDEKİ UYGULAMALARI

Yıl 2018, Sayı: 39, 69 - 118, 10.06.2018

Abdullah Yıldız

https://doi.org/10.30623/harranilahiyatdergisi.346302

Öz

Bu çalışmada; hadisin doğuş safhası da denilen
sahâbe döneminde hadislerin ilk tespit ve nakliyle ilgili olarak “taharrî”, “tahkîk” ve “tesebbüt” kavramlarının
hadis usûlü ve dinî kavramlar üzerine yazılmış ilk dönem eserlerde doğrudan yer
alıp almadığı, söz konusu kavramlar hakkında kitap veya makale şeklinde
müstakil bir çalışmanın bulunup bulunmadığı ele alınmış; bazı meşhur hadis
usûlü ve hadis ıstılahları eserlerinde ilgili terimlerin nasıl yorumlandığı ve
aralarındaki anlam ilişkileri üzerinde durulmuştur. Çalışmamızda; anlam
itibariyle birbirlerine yakın olup bazen iç içe girseler, bazı okuyucular nezdinde
kavram kargaşasına sebep olsalar bile,   ilk dönem hadis tespitinde hayatî önemi hâiz
olan bu kavramların farklı olduklarını ortaya koyma ve anlamlarını netleştirme düşünülmüştür.
Araştırmamızda; sahâbe ve tabiînin hadis rivayetinde ihtiyatlı ve tedbirsel
uygulamalarıyla ilişkili olarak -ciddi ve titiz araştırma yolunun birer parçası
olması ve kendi aralarında organik bir bağ bulunmasına rağmen- bahse konu
kavramlardan“taharrî” kavramının, tanım ve taallükü itibariyle birbirleriyle eş
anlamlı olan “tahkîk” ve “tesebbüt” den tamamen farklı olduğu Arapça sözlük ve
erken dönem hadis usûlü eserlerindeki ta’rif ve örnekler incelenerek ortaya
konulmuştur. Üzerlerinde müstakil bir çalışma bulunmayan, hadis tarihi ve hadis
usûlü eserlerinde iç içe girmiş ve birbirine karışmış, anlamları henüz netleşmemiş
olan bu kelimelerin tanımları netleştirilmeye ve kavramlar arasındaki kargaşa
problemi çözümlenmeye çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Hadis terimleri, kavram, taharrî, tahkîk ve tesebbüt, Hadis Edebiyatı, sahâbî

n Early Term (The Companions Of Mohammad), The Concepts Of Hadith) And Their Practices

Öz

followers of their those terms. We tried studying there independent books and article on these concepts in hadith literatures. After that, we tried dealing with cause of single title (independet subject) these concepts in the Literatures. Because of this, we taked care to cause problem the confusion of concept on someones whose knowledge is not enough. However, in this sudy; we tried dealing with bringing to light and solving the problem of the confusion of these concepts (taharri, tahkik and tesebbüt) by saying these concepts were different literatures of authority hadith scholars. 

Anahtar Kelimeler

Hadith terms, searching hadith, investigation hadith, companions of Prophet Mohammad, follower (Successor)

Kaynakça

• Abdulaziz Muhammed Fârih. Inâyetü’l-ulemâ bi’l-isnâd ve ilmi’l-cerh ve’t-ta’dîl. nşr.Mecmau’l-Melik Fahd li-tabâati mushafü’ş-şerîf.(Suudi Arabistan: Mecmau’l-Melik Fahd,ts.)
• Abdullah b. Yusuf el-Cedî’. Tahrîr’u ulûmi’l-hadîs, nşr. Müessesetü’r-reyyân, 2cilt. (Beyrut: Müessesetü’r-reyyân, 1424/2003)
• Abdurrahman b. Yahya b. Ali el-Yemânî.et-Tenkîl bimâ fî te’nîbi’l-Kevserî mine’l-ebâtîl. nşr. el-Mektebü’l-İslâmî (Beyrut:el-Mektebü’l-İslâmî, 1406/1986)
• Ahmed Âyid, Dâvûd Abde, Ahmed Muhtâr Ömer, Salih Cevâd Ta’me, Geylân b. Hâcı Yahya ve Nedîm Mar’aşlî.el-Mu’cemu’l-arabiyyi’l-esâsî. (Larousse: Alecso, 1306/1989)
• Ali Abdulbâsıt Mezîd.Minhâcu’l-muhaddisîn fi’l-karni’l-evveli’l-hicriyyi ve hattâ asrınâ’l-hâdır. nşr. el-Hey’etü’l-mısrıyyetü’l-âmme li’l-kitâb. (Mısır: el-Hey’etü’l-mısrıyyetü’l-âmme, ts.)
• Âmidî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed, thk. Abdürrezzâk el-Afîfî, İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm. 4 cilt. (Beyrut: el- Mektebü’l-İslâmî, 1402/1981)
• Aşık, Nevzat. Sahâbe ve Hadis Rivâyeti. İzmir: Akyol Neşriyat Yayınları,1981.
• Aydınlı, Abdullah. HadisTerimleri Sözlüğü.İstanbul: İfav Yayınları, 2012.
• Babanzâde Ahmet Nâim ve Kâmil Miras.Sahîh’i Buhârî ve Tecrîd-i Sarîh Tercemesi. 12 cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1971.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail.Sahîhu’l-Buharî. 8 cilt. (İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981).
• Cirit, Hasan. Hadise Giriş. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2011.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman. Sünenü’d-Dârimî. (İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981)
• Doğan, Mehmet. BüyükTürkçe Sözlük. Ankara: Birlik Yayınları, 1982.
• Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr et-Taberî.Câmiu’l-beyân an tefsir âyi’l-Kur’ân. 30 cilt. (Beyrut : Dâru’l-ma’rife, 1972).
• Ebû Dâvûd, Süeyman b. Eş’as. Sünen’i Ebû Dâvûd. 5 cilt. (İstanbul; Çağrı Yayınları, 1981).
• Ebu’l-Feyz, Muhammed b. Muhammed b. Ali. Cevâhiru’l-usûl fî ılmi hadîsi’r-resûl. (Bombay: ed-Dâru’s-selefi, 1393/1973).
• Ebu’l-Münzir, Mahmud b. Muhammed b. Mustafa el-Münyâvî. Şerhu’l-mevkıza li’z-Zehebî.(Mısır: el-Mektebetü’ş-Şâmile, 1432/2011).
• Ebû Şâme,Ebu’l-Kâsım Abdurrahman b. İsmail.Muhtasar‘u kitâbi’l-müemmel li’r-reddi ilâ emri’l-evvel. (Mısır: y.y., 1378/1958).