Böbrek Nakli Sonrası Bireylerde Görülen Psikososyal Sorunlar ve Hemşirelik Yaklaşımı

Yıl 2017, Cilt: 12 Sayı: 2, 78 - 83, 31.07.2017

Gamze Temiz Aylin Kaya

Öz

Böbrek naklinin başarısı birçok faktöre bağlıdır. Bunların en önemlileri; alıcının sağlığı, vericinin böbrek kalitesi, immünolojik faktörler, nakil ekibinin yeterliliği ve alıcının içinde bulunduğu psikososyal durumlardır. Bir kişinin nakil alıcısı olup olamayacağına özel algoritmalar kullanılarak karar verilmektedir. Bu algoritmalar nakil kararını etkilerken ne yazık ki, böbrek nakli adaylarının psikososyal değerlendirmesi bu kararda çok az rol oynamaktadır. Oysaki nakilde uzun vadeli başarıyı sağlayabilecek sayısız psikososyal faktör vardır. Özellikle hastalarda nakil öncesi ve nakil sonrası dönemde en sık depresyon, anksiyete ve uyum bozukluğu görülürken, cinsel sorunlar, aile içi rollerde değişim ve ilişkilerde çatışmalar, beden imajında değişim, iş hayatına dönememe, tıbbi tedaviye uyumda güçlük ve organ reddi gibi sorunlara da rastlanmaktadır. Bu hastalarda görülen psikososyal sorunların saptaması ve hastaya özel hemşirelik girişimlerinin planlaması, uygulaması ve değerlendirebilmesi son derece önemlidir. Bireye özgü bakım verilmesi hastaların yaşam kalitesinin artmasını sağlamaktadır. Konu ile ilgili güncel literatürler taranarak hazırlanan bu derlemede; hastaların nakil öncesi ve sonrası dönemdeki psikososyal sorunlarının neler olduğu, bu sorunların nasıl değerlendirileceği ve hemşirelik girişimi olarak neler uygulanması gerektiğine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Böbrek yetmezliği, böbrek nakli, psikiyatri, psikososyal sorunlar

Kaynakça

• 1. Arapaslan B, Soykan A, Soykan C, Kumbasar H. Cross-sectional assessment of psychiatric disorders in renal transplantation patients in Turkey: A preliminary study transplantation proceedings. 2004; 36(5):1419-1421.
• 2. Ceyhun HA. (2009). Son dönem böbrek yetmezliği nedeniyle böbrek nakli yapılan hastalarda psikiyatrik belirti ve tanı dağılımı. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi.
• 3. Karaca A, Yeşiltepe G. Üriner sistem hastalıkları ve bakım. Durna Z ed. İç Hastalıkları Hemşireliği. 1. Baskı. İstanbul: Akademi Basın ve Yayıncılık; 2013.s. 441-496.
• 4. Demirtaş Öztürk D. (2015). Böbrek nakli yapılmış olan hastaların nakil sonrası anksiyete (kaygı) durumlarının incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Okan Üniversitesi.
• 5. Temiz G. Diyaliz hemşireliğinde fiziksel muayene. Sezer A. ed. Diyaliz Hemşireliği. 1. Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitapevi; 2014. S.80. (2014). Nobel Tıp Kitapevi, İstanbul. Böbrek Nakli Sonrası Bireylerde Görülen Psikososyal Sorunlar ve Hemşirelik Yaklaşımı
• 6 Türk Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Hemşireleri Derneği Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2017:2 (12) 6. Sezer A, Temiz G, Güngör M.D. Böbrek yetmezliği. Sezer A, Temiz G, Güngör M.D, ed. Yoğun Bakım Hemşireliği. 1. Baskı, İstanbul: Nobel Tıp Kitapevi; 2014. s. 150 .
• 7. Sezer A, Temiz G, Güngör M.D. Hemodiyaliz işlemi. Sezer A, Temiz G, Güngör M.D, ed. Yoğun Bakım Hemşireliği. 1. Baskı, İstanbul: Nobel Tıp Kitapevi; 2014. s. 150 .
• 8. Topbaş E, Bingöl G. Psikososyal boyutu ile diyaliz tedavisi ve uyum sürecine yönelik hemşirelik girişimleri. Türk Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Hemşireleri Derneği Nefroloji Hemşireliği Dergisi. 2017;1(12): 36-42.
• 9. Virzì A, Signorelli M.S, Veroux M, Giammarresi G, Maugeri S, Nicoletti A, Veroux P. Depression and quality of life in living related renal transplantation. Transplantation Proceedings. 2007; 39: 1791–1793.
• 10. Noohi S, Khaghani Zadeh M, Javadipour M, Assari S, Najafi M, Ebrahiminia M, Pourfarziani V. Anxiety and depression are correlated with higher morbidity after kidney transplantation. Transplantation Proceedings. 2007; 39(4): 1074-1078.
• 11. Esen B, Sağlam Gökmen E, Atay AE, Sarı H, Karakoç A, Kahvecioğlu S, Kayabaşı H, Şit D. Son dönem böbrek yetmezliğinde renal replasman tedavilerine göre anksiyete ve depresyonun varlığı ve etkileyen faktörler. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi 2015;24(3):270-277.
• 12. Gregorio PS, Rodriguez AM, Dominguez RD, Bernal JP. The ınfluence of posttransplant anxiety on the long-term health of patients. Transplantation Proceedings. 2006; 38:2406-2408.
• 13. Onur E. Kalp-akciğer transplantasyonu hastasında psikiyatrik sorunlar. türkiye klinikleri. 2007; 3(12):103-108.
• 14. Pascazio L, Nardone IB, Clarici A, Enzmann G, Grignetti M, Panzetta GO, Vecchiet C. Anxiety, depression and emotional profile in renal transplant recipientsand healthy subjects: A comparative study. Transplantation Proceedings. 2010; 42: 3586–3590.
• 15. Pazar B, Yava A, Genç H. Eşler Arası Renal transplantasyonda hemşirelik bakımı: Olgu Sunumu. Gülhane Tıp Dergisi. 2013; 55(1):150-155.
• 16. Perdeci Z, Ate MA, Algül A. Transplantasyon ve psikiyatri. Nobel Medıcus. 2012; 8(1): 16-23.
• 17. Szeifert L, Molnar MZ, Ambrus C, Koczy AB, Kovacs AZ, Vamos EP, Keszei A, Mucsi I, Novak M. Symptoms of depression in kidney transplant recipients: A Cross-Sectional Study. American Journal of Kidney Diseases. 2010; 55(1): 132-140.
• 18. Steinman TI, Becker BN, Frost AE, Olthoff KM, Smart FW, Suki WN, Wilkinson AH. Guidelines for the referral and management of patients eligible for solid organ transplantation. Transplantation. 2001;71:1189–204.