Vahşet Tiyatrosu ve Şiddetin Politiği: Edward Bond Örneği

Yıl 2018, Cilt: 35 Sayı: 1, 10 - 19, 15.06.2018

Önder Çakırtaş

https://doi.org/10.32600/huefd.433753

Cited By: 1

Öz

Her dönem ve coğrafyada insanlığın maruz kaldığı önemli sorunlardan biri kişilerarası ve toplumlararası şiddettir. Şiddetin varlığı toplumların sosyokültürel yapısına bağlı olarak değişkenlik gösterse de, şiddet unsurları sözlü, yazılı, psikolojik ve fiziksel olabilir. Şiddetin yol açtığı tahripler, travmalar, kayıplar, psikozlar, depresif ve takıntılı davranışlar insanın bedeninde ve ruhunda çokça etkiler bıraksa da, şiddetin oluşumundaki etkenler de son derece önemlidir. Savaşlar, göçler, ırkçı ve aşağılayıcı söylemler, tacizler, tecavüzler, işkenceler, suçlar, kişilik bozuklukları, şizofren veya sapkın kimlikler vb. şiddetin kişisel veya toplumsal nedenlerindendir.

Uzun yıllar madde bağımlısı olan, şiddetin maddi ve manevi yönleriyle mücadele eden ve on iki yıl boyunca çeşitli sağlık kurumlarında tedavi gören Antonin Artaud, şiddetin pratiğini barındıran vahşet tiyatrosunu tanıtırken, metin ve performans arasındaki ayırımı pratiğe dönüştürür ve sahnenin insan bedeninin her organını ayrıştırıcı güce sahip olan bir gerçeklik olduğunu iddia eder. İniltilerin, çığlıkların, bağrışların, acı(n)ma hissinin duyular aracılığıyla bütün organları çevreleyebileceğini; ses, ışık, soluk ve dilin birer somut karakter olarak sahnede maddeleşmesi gerekliliğini savunur. Artaud merkezli bir yaklaşımla tiyatro, insan hal ve hareketlerinin ve ayrıca his ve ruhunun sahnede somutlaşmış halidir. Tiyatro, katarsisin seyircilerce izlenilen yerden yaşanılmasından öte sahnede yaşanmışlığıdır.

Artaud ile yakın dönemlerde yaşamış Edward Bond da çeşitli oyunlarında bu tiyatro kuramının izleklerini seyirciyle buluşturur ve vahşet tiyatrosunun unsurlarını kullanarak şiddetin insan yaşamının sıradan bir parçası haline geldiğini örnekler. Özellikle Saved (Kurtulmuş) (1965) adlı oyununda şiddetin insan yaşantısının politik bir yansıması olduğunu, var olmanın ideolojisi içinde şiddetin hüküm sürdüğünü, kişilerin hayatta kalmak için ilkel insandan modern insana bir metamorfoz sürecinden geçtiği halde şiddetin bir güç unsuru olarak ontolojik bir yapı olarak temellendirildiğini yansılar.

Anahtar Kelimeler

Antonin Artaud, vahşet tiyatrosu, şiddet, Edward Bond, Saved

The Theatre of Cruelty and the Politics of Violence: The Case of Edward Bond

Öz

One of the important problems that humanity faces in every period and geography is interpersonal and inter-communal violence. Although the existence of violence varies depending on the socio-cultural structure of societies, elements of violence can be verbal, written, psychological and physical. Although violence-induced irritations, trauma, loss, psychosis, depressive and obsessive behaviours affect much in the human body, the factors that influence theformation of violence are also of great importance. Wars, migrations, racist-pejorative discourses, harassment, rape, tortures, crimes, personality disorders, schizophrenic or perverted identities, etc.are all personal or social causes of violence.

Anahtar Kelimeler

Antonin Artaud, the theatre of cruelty, violence, Edward Bond, Saved

Kaynakça

• Artaud, A. (1993). Tiyatro ve İkizi (Çev. Bahadır Gülmez). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Bermel, A. (2001). Artaud’s Theatre of Cruelty. London: Methuen Drama. Billingham, P. (2014). Edward Bond: A Critical Study. New York: Palgrave Macmillan. Bond, E. (1978). Bond’s Plays 2. London: Methuen Drama. Bond, E. (2000). Saved. London: Methuen Drama. Bond, E. (2000). The Hidden Plot: Notes on Theatre and the State. London: Methuen Drama. Davis, D. B. (1966). Violence in American Literature. The Annals of the American Academy of Political and Social Science. 364, 28-36. https://www.jstor.org/stable/1034751?seq=1#page_scan_tab_contents adresinden erişildi. Derrida, J., ve Thevenin P. (1998). The Secret Art of Antonin Artaud. Cambridge and London: MIT Press. Docker, J. (2008). The Origins of Violence: Religion, History and Genocide. Sydney: UNSW Press. Dursun, Y. (2011). Şiddetin İzini Sürmek: Şiddet Nedir?. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi. 12, 1-18. http://www.flsfdergisi.com/sayi12/1-18.pdf adresinden erişildi. Galtung, J. (1969). Violence, Peace and Peace Research. Journal of Peace Research 6(3), 167- 191. Govier, T. (2008). Violence, Nonviolence and Definitions: A Dilemma for Peace Studies. The Canadian Journal of Peace and Conflict Studies. 40 (2), 61-83. Gülmez, B. (1993). Çevirenin Notu. Tiyatro ve İkizi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Hirst, D. L. (1985). Edward Bond. London: Macmillan Publishers. Krug, E. G. (2002). World Report on Violence and Health Vol. 1. Geneva: World Health Organization. Lawson, K., ve Shakinovsky, L. (2002). The Marked Body: Domestic Violence in Mid-Nineteenth Century Literature. New York: Suny Press. Morris, S. C. (2007). The Causes of Violence and the Effects of Violence on Community and Individual Health. Global Health Education Consortium. Spencer, J. S. (1992). Dramatic Strategies in the Plays of Edward Bond. New York: Cambridge University Press. Şiddet. (t.y.). Türk Dil Kurumu güncel Türkçe sözlük içinde. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.597b23a2da b913.04449483 Ünlü, A. (2007). Şiddete Gülmek: Geleneksel Türk Tiyatrosunda Şiddet ve Mizah. Ankara Üniversitesi Tiyatro Araştırmaları Dergisi. 24, 27-41. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/13/905/11572.pdf adresinden erişildi. VandenBos, G. R. (2015). APA Dictionary of Psychology. Washington: American Psychological Association. Violence. (t.y.). Online Oxford Dictionary güncel sözlük içinde. https://en.oxforddictionaries.com/definition/violence Yılmaz, A. (2005). Türk Romanında Aile İçi Şiddet Teması. Türkbilig. 10, 131-149. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/143058 adresinden erişildi.