Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler ve Kafkasyalı Göçmenler

Yıl 2017, Cilt: 10 Sayı: 1, 165 - 193, 30.06.2017

Ayşenur Bilge Zafer

Öz

Kafkasya, Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının kesiştiği, jeopolitik ve jeostratejik açıdan dünyanın en önemli bölgelerinden biridir. Dolayısıyla Kafkasya’dan Anadolu’ya yapılan göçler ve gelen göçmenler de aynı ölçüde önemlidir. Bu çalışmada; Kafkasya toprakları, Osmanlı-Rus ilişkileri doğrultusunda farklı dönemlerde gerçekleşen göçler, gelen göçmen grupları ve göçlerin sonuçlarına dair detaylı bir inceleme yapılmaya çalışılmıştır. Çalışmada arşiv belgeleri ile konuya ilişkin yerli-yabancı literatürden yararlanılmıştır.

Sonuç olarak kaybedilen topraklardan Anadolu’ya gelen göçmenlerin kısa dönemde, devlet için, yerel yöneticiler için ve yerleştikleri çevre için sorun teşkil ettikleri görülmesine rağmen, göçmenlerin uzun vadede, Anadolu’nun ekonomik, demografik, toplumsal ve siyasi yapısına önemli etkilerde bulunarak Türkiye’nin bir zenginliği oldukları vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kafkasya, Anadolu, Göçler, Göçmenler, Osmanlı

Migrations from Caucasia to Anatolia and Caucasian Immigrants

Öz

Caucasia, where the Asian, European and African continents intersect, is one of the most important and fertile regions from geopolitical and geostrategic perspectives. Therefore, migration and immigrants from the Caucasia to Anatolia are equally important. In this study, a detailed examination was carried out on Caucasian lands, migrations in different periods in the direction of Ottoman-Russian relations, immigrant groups and the results of the migrations. Archival documents, native and foreign literature were utilized in the study.

Consequently, in the short term, it is observed that immigrants coming from the lost lands to Anatolia created problems for the state, for the local administrators and for the environment in which they settled. However, in the long term, they became a richness of Turkey by making great contributions to the economic, demographic, social and political structure of Anatolia.

Anahtar Kelimeler

Causaia, Anatolia, Migration, Imigrants, Ottoman

Kaynakça

• Andrews, P. Alford (1992). Türkiye’de Etnik Gruplar. (trans.) Mustafa Küpüşoğlu, İstanbul: Ant Yayınları.
• Argun, Yura G. (1990). Abhazya’da Yaşam ve Kültür. (trans.) Hayri Ersoy-Yalçın Karadaş, İstanbul: Nart Yayıncılık.
• Avledın, Dumanış (2004). Çerkes Kültürü Üzerine Etüd. Kayseri: Kayseri Kafkas Derneği Yayınları.
• Baddeley, John F. (1995). Rusların Kafkasya’yı İstilası ve Şeyh Şamil. (trans.) Sedat Özden, İstanbul: Kayıhan Yayınları.
• Baj, Jabagi (1969). Çerkesya’da Sosyal Yaşayış ve Adetler. Ankara: Kafkasya Kültürel Dergi Yayınları.
• Berkok, Nimet; Kamil, Tayyar (1994). Kuzey Kafkas Mutfak Kültürü ve Yemekleri. Ankara: Volkan Matbaacılık.
• Berzeg, Nihat (2006). Çerkesler, Kafkas Sürgünü: Vatansız Bırakılan Bir Halk. İstanbul: Chiviyazıları Yayınevi.
• Bi, Mahmut (2011). Kafkas Tarihi. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Bice, Hayati (1991). Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Caferoğlu, Ahmet (1983). Türk Kavimleri. Ankara: T.K.A.E. Yayınları.
• Çolak, Mustafa (2006). Alman İmparatorluğu’nun Doğu Siyaseti Çerçevesinde Kafkasya Politikası (1914-1918). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Demirel, Muammer (2008). “XIX. Yüzyılda Bursa’da Göçmen İskanı”, Zeynep D. Abacı (Ed.), Bursa’nın Zenginliği: Göçmenler, Bursa: Osmangazi Belediyesi Yayınları.
• Ergan, Uğur (2011). “Karadeniz’deki Kıbrıs: Abhazya”, Hürriyet Gazetesi Pazar Eki, (20 Mart 2011).
• Erkan, Süleyman (1996). Kırım ve Kafkasya Göçleri (1878-1908). Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Kafkasya ve Orta Asya Ülkeleri Uygulama ve Araştırma Merkezi.
• Gökçe, Cemal (1979). Kafkasya ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Kafkasya Siyaseti. İstanbul: Şamil Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları.
• Habiçoğlu, Bedri (1993). Kafkasyadan Anadoluya Göçler. İstanbul: Nart Yayıncılık.
• Halaçoğlu, Ahmet (1994). Balkan Harbi Sırasında Rumeli’den Türk Göçleri (1912-1913). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İpek, Nedim (1999). Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri 1877-1890. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kahraman, Kenan (1992). Geçmişten Günümüze İnegöl. İstanbul: İnegöl Kültür Sanat ve Yardımlaşma Vakfı Yayınları.
• Karpat, Kemal H. (2010). Osmanlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler. (çev.) Bahar Tırnakçı, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kasumov, Ali; Kasumov, Hasan (1995). Çerkes Soykırımı, Çerkeslerin XIX. Yüzyıl Kurtuluş Savaşı Tarihi. Ankara: Kaf-Der Yayınları.
• Luxembourg, Norman (1998). Rusların Kafkasyayı İşgalinde İngiliz Politikası ve İmam Şamil. (trans.) Sedat Özden, İstanbul: Kayıhan Yayınları.
• Magnarella, Paul J. (1997). Bir Köyün Serüveni: Türkiye’deki Gürcüler Arasında Gelenek, Göç ve Değişim. trans.
• Nurettin Elhüseyni, İstanbul: Sinatle Yayınları.
• Natho, Kadir (2009). Kafkasya’da ve Kafkasya Dışındaki Çerkesler. (trans.) Aytek Kurmel, Ankara: Kaf-Dav Yayınları.
• Quataert, Donald (2006). “19. Yüzyıla Genel Bakış: Islahatlar Devri 1812-1914”, İnalcık, Halil; Quataert, Donald (eds.), Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C.2, İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Saltık, Turabi (1995). Kuzey Kafkasyalılar veya Bilinen Adıyla Çerkesler. İzmir: Etki Yayınları.
• Tavkul, Ufuk (2007). Kafkasya Gerçeği. İstanbul: Selenge Yayınları.
• Türkiye Çerkeslerinde Sosyo-Kültürel Değişme Sempozyumu Bildiri Kitabı. (1996) Ankara: Kaf-Der Yayınları. Papers
• Dursun, Davut (2001). “Kafkasya”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 24, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 157-158.
• Kazgan, Gülten (1970). “Milli Türk Devleti’nin Kuruluşu ve Göçler”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Dergisi, 30 (1-4), 313-331.
• Kocacık, Faruk (1980). “Balkanlar’dan Anadolu’ya Yönelik Göçler (1878-1890)”. Osmanlı Araştırmaları, 1, 137-190.
• Muhammedoğlu, Aliyev Salih (2001). “Kafkasya”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 24, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 158-160
• Oğuzoğlu, Yusuf (2008). “Bursa’ya Gelen Göçmenlerin Tarihi Geçmişi”, Dörtok Abacı, Zeynep (ed.), Bursa’nın Zenginliği Göçmenler, Bursa: Osmangazi Belediyesi Yayınları, 11-30.
• Polat, Mustafa (2010). “Osmanlı Rus Savaşı’ndan Sonra İnegöl’e Yapılan Göçler”, Bayraktar, Ayhan (pre.), Çınarlaraltı - İnegöl Belediyesi Kent Müzesi Kültür Sanat ve Tarih Dergisi, 1, 44-48.
• Yaşayanlar, İsmail (2015). “Kafkas Göçmenlerinin Anadolu’da İskânları ve Osmanlı Devleti’nin Göçmenlere Yönelik Sosyal ve Ekonomik Politikaları”, Yeni Türkiye, 21-74, 670-679.
• Archival Resources
• Prime Ministry Ottoman Archives-BOA-A-MKT-MHM-503-19.
• Prime Ministry Ottoman Archives-BOA-A.MKT. MHM,524/35.
• Prime Ministry Ottoman Archives-BOA-DH-MKT-232-53-002-001.
• Prime Ministry Ottoman Archives-BOA-DH-MKT-196-75.
• Prime Ministry Ottoman Archives-BOA-DH-MKT-1404-73.
• Prime Ministry Ottoman Archives-BOA-HH-THR-468-16.
• Prime Ministry Ottoman Archives-BOA-HH-THR-468-13.
• Prime Ministry Ottoman Archives-BOA-HH-THR-468-28.
• Prime Ministry Ottoman Archives-BOA-HH-THR-468-46.
• Prime Ministry Ottoman Archives-BOA-İ-HUS-54-1315-M 70-001-001.
• Prime Ministry Ottoman Archives-BOA-İ-ŞD-112-6714.
• Prime Ministry Ottoman Archives-BOA-Y-A-HUS-310-105.
• Archives of the İnegöl City Museum.
• Caucasian Association Internet Page; http://www.kafder.org.tr/kefken.html (Accessed on: 15.11.2015).
• Papşu, Murat; Yücel, Kerem (2013). “Kafkas Göçü, Sürgün ve İskan” Atlas Dergisi, i.246.