İLK İSLAM DİPLOMATI AMR B. ÜMEYYE ED-DAMRÎ

Yıl 2017, Sayı: 30, 271 - 285, 29.12.2017

Mehmet Ali Kapar

Öz

Aslen
Damre kabilesinden olan Amr b. Ümeyye ed-Damrî, Rasûlullah (sav) dönemindeki
diplomatik etkinliklerde önemli görevler üstlenmiş bir sahâbîdir. O, bu
görevlere tesadüfen getirilmemiş, önceki tecrübelerinden diplomatik teamüller
hakkında bilgi sahibi olduğu için tercih edilmiştir. Amr b. Ümeyye, henüz
Müslüman olmadan önce Hz. Peygamber tarafından Habeşistan’a Müslümanların
haklarını savunmak üzere gönderilmiştir. Bu yönü ile İslam’ın ilk siyasî
temsilcisi (diplomatı) olma özelliğini taşımaktadır. İslam’a girmesinin
ardından da birçok defa temsilcilik görevinde bulunmuştur. Hz. Peygamber
tarafından sadece siyasî meseleler için görevlendirilmemiş, kendisine yönelik
suikast teşebbüsünden dolayı Ebû
Süfyân’ı cezalandırmak, Mekkeliler tarafından şehit edilen ve cesetleri teşhir
edilen Müslümanları bulundukları yerden indirerek defnetmek, Habeşistan’da
Necâşî Ashame’nin huzurunda Ümmü Habibe ile olan evlilik işlerini yürütmek gibi
konularda da görevlendirilmiştir. Bu yönleri ile Amr b. Ümeyye daha sonra
menkıbelere bile konu olmuş bir sahabîdir. Bu çalışmamızda Amr b. Ümeyye
ed-Damrî’nin diplomatik faaliyetleri ortaya konulmaya çalışılacak ve onun
şahsında Hz. Peygamber’in diplomatik faaliyetleri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Hz. Muhammed, Amr b. Ümeyye ed-Damrî, Diplomasi, Habeşistan, Elçi

Kaynakça

• AHMED B. HANBEL, Ahmed b. Hanbel Ebû Abdillah, Müsned, I-VI, Matbaat’u İslâmî, Beyrut 1969.
• APAK, Adem, İslam Siyaset Geleneğinde Amr b. el-Âs, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2001
• BELÂZÛRÎ, Ebû’l-Abbas Ahmed b. Yahya b. Câbir, Ensâbü’l-Eşrâf, I-XIII thk. Muhammed Hamidullah, Mısır 1959.
• - Fütûhu’l-Büldân (Ülkelerin Fetihleri), çev. Mustafa Fayda, Siyer Yay., İstanbul 2013.
• BEYHAKÎ, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyin b. Ali el-Beyhakî, Delâilü’n-Nübüvve, I-VII, Daru’n-Nasr, Kahire 1969.
• BUHÂRÎ, Ebû Abdullah Muhammed, Câmi-us-Sahih, I-VIII, Mtb. Âmire, İstanbul 1329.
• DİYARBEKRÎ, Hüseyin b. Muhammed b. Hasan, Târîh’ul-Hâmis fi Ahvâli Enfesi Nefîs, I-II, Kahire 1302.
• EBÛ DÂVÛD, Süleyman Eş’as b. İshâk b. Beşîr b. Şeddâd, Sünen, I-VII, thk. M. Muhyiddin Abdilhamid, Mısır 1952.
• EBÛ NUAYM, Ahmed b. Abdillah el-İsfehanî, Delâilü’n-Nübüvve, I-II, Haydarâbâd 1369.
• ERUL, Bünyamin, “Amr b. Ümeyye “, Somuncu Baba Dergisi, Sayı: 132, Malatya, Ekim 2011, 30.
• FAYDA, Mustafa, “Amr b. Ümeyye”, DİA, İstanbul 1991, III, 94-95.
• HALEBÎ, Ali b. Burhâniddîn İbrahim b. Ahmed el-Halebî, es-Sîretu’l-Halebiyye fî Sîreti’l-Emîni’l-Me’mûn (İnsânu’l-Uyûn),I-III, Mtb. Mustafa Bâbi, Mısır 1964. HAMİDULLAH, Muhammed, İslâm Peygamberi, çev. Salih Tuğ, I-II, Yeni Şafak Yay., İstanbul 2003.
• - el-Vesâiku’s-Siyâsiyye, çev. Vecdi Akyüz, Kitabevi Yay., İstanbul 1997.
• İBN HABÎB, Ebû Cafer Muhammed b. Habîb el-Bağdâdî, Kitâbu’l-Muhabber, thk. Eliza Lichtenstater, Dâru’l-Afâki’l-Cedîde, Beyrut ts.
• İBN HACER el-Askalânî, Ebû’l-Fazl Ahmed b. Ali b. Muhammed el Askalâni, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe (Sahabe-i Kiram Ansiklopedisi), çev. Naim Erdoğan, I-V, İz Yay. İstanbul 2010.
• İBN HİŞÂM, Ebû Muhammed Cemâleddin Abdülmelik, es- Sîretu’n-Nebeviyye, thk. Mustafa es-Sakkâ ve dğr., I-IV, Beyrut 1971.
• İBN KAYYIM el-Cevziyye, Ebû Abdillah Şemsüddîn Muhammed, Za’du’l-Mead, çev. Şükrü Özen, I-VI, İklim Yay., İstanbul 1988.
• İBN KESÎR, Ebû’l-Fidâ İmâdüddin İsmail b. Ömer el-Kureyşî, el-Bidâye ve’n-Nihâye, I-XIV, Beyrut 1966.
• İBN MÂCE, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî, es-Sünen, I-II, İstanbul 1992.
• İBN SA’D, Muhammed b. Sa’d b. Meni el-Haşimî el-Basrî, Kitâbu’t-Tabakâti’l-Kebir, Tabakât, çev. edt. Adnan Demircan, Siyer Yay. İstanbul 2014.
• İBN SEYYİDİNNÂS, Muhammed b. Abdullah b. Yahya, Uyûni’l-Eser fî Fünûni’l-Megâzî ve’s-Şemail ve’s-Siyer, I-II, Beyrut ts.
• İBNÜ’L-ESİR, Ebû’l-Hasan İzzeddin Ali b. Muhammed b. Abdilkerim, el-Kâmil fi’t- Târîh, I-XIII, Beyrut 1965
• KASTALLÂNÎ, Ebu’l-Abbâs Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr (923/1517), Mevâhibü’l-Ledünniye, I-II, Mısır 1281.
• KÖKSAL, M. Asım, İslâm Tarihi, I-XVIII, Köksal Yay., İstanbul 1991.
• KÜÇÜKAŞÇI, M. Sabri, “Reci’ Vak’ası”, DİA, XXXIV, 510-511, İstanbul 2007, 511
• MÜSLİM, Ebû’l-Hüseyin Müslim b. Haccâc, el-Câmi’u’s-Sahîh-I-V, thk. M. Fuad Abdülbâkî, 1956, çev. Ahmed Dâvûdoglu, Sahih-i Müslim Tercümesi ve Şerhi, Sönmez Yay., İstanbul 1978.
• ÖNKAL, “Bi’rimaûne”, DİA, İstanbul 1992, VI, 194-195.
• - “Müseylimetü’l-Kezzâb”, DİA, İstanbul 2006, XXXII, 90-91.
• ÖZTÜRK, Levent, İlk Hicret Habeşistan, Siyer Yayınları, İstanbul 2015.
• - “Necâşi Ashame”, DİA, XXXII, İstanbul 2006, 476-477.
• SÖNMEZ, Abidin, Rasûlullah’ın İslâm’a Davet Mektupları, İnkılab Yay., İstanbul 2011.
• SÜHEYLÎ, Ebû’l-Kâsım Abdurrahman b. Abdullah b. Ahmed, er-Ravdü’l-Ünüf fî Şerhi’s-Sîreti’n-Nebeviyye, I-VII, Thk. A. Vekil, Dâru’l-Kutubi’l Hadîse, Kahire 1967.
• TABERÎ, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd, Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk (Târîhu’t Taberî), I-XIII, Mısır 1326.
• TİRMİZÎ, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Serve b. Musâ b. ed-Dahhâk, Sünen, thk. Beşşâr Avvâd Ma’ruf, Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, Beyrut 1996.
• URALER, Aynur, “Ümmü Habîbe”, DİA, XLII, İstanbul 2012, 318-319.
• ÜÇOK, Bahriye, İslâm’dan Dönenler ve Yalancı Peygamberler (Hicri 7–11. Yıllar), İstanbul 1982.
• VÂKIDÎ, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer, Kitâbu’l-Meğazî, I-III, thk. Marsden Jones, çev. Musa K. Yılmaz, İlk Harf Yay., İstanbul 2014.
• ZEHEBÎ, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, Siyer-u A’lâmi’n-Nübelâ, I-III, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut 1996.
• ZÜRKÂNÎ, Muhammed b. Abdilbâkî b. Yûsuf b. Ahmed b. Alvân Zerkânî, Mevâhibü’l-Ledünniye Şerhi, I-VIII, Beyrut 1973.