DİCLE NEHRİ VADİSİNDE AT VE BEYGİR CİNSİNİN ISLAHINA YÖNELİK KURULAN BİR ÇİFTLİK: HARNİNİ/KHARNİNİ ÇİFTLİĞİNİN İŞLEYİŞİ

Yıl 2018, Sayı: 32, 329 - 344, 28.12.2018

Sevim Erdem

https://doi.org/10.31591/istem.472171

Cited By: 1

Öz

Sultan
II. Abdülhamid kendi döneminde, ülke genelinde at ve beygir cinsinin ıslahı ve
sayılarını artırmak, ordunun çeşitli sınıflarının ihtiyacını karşılamak,
çiftlik sahiplerinin ve ziraat ile meşgul olanların kullanacağı hayvanları
temin etmek ve bu konuda yabancı ülkelerden hayvan teminine ihtiyaç duymamak
için “Hayvan Çiftlikleri” kurdurmuştur. Bu çiftliklerden bazıları özel olarak
askeriyenin ihtiyacını karşılamaya yönelik olmuştur. Sultansuyu, Botan, Hamra,
Veziriye, Harnini çiftlikleri örnek olarak verilebilir.  Bu çiftlikler IV. V. ve VI. Ordunun Remont
bölüklerinin at ve beygir ihtiyacını karşılamak amacıyla kurulmuştur.

Bununla
birlikte bu çiftliklerin bir özelliği de Dicle ve Fırat Nehri vadisinde yer
almalarıdır. Sultan II. Abdülhamid Irak coğrafyasında devletin hâkimiyetini
tesis etmek amacıyla buradaki arazileri bir yandan Hazine-i Hassa Nezareti
çatısı altında toplarken diğer yanda da Dicle ve Fırat Nehri üzerindeki askeri
kontrolü artırmaya çalışmıştır.

Bu çalışmada Dicle Nehri
vadisinde kurulan, Tikrit-Musul karayolu güzergahında ve aynı zamanda Şammar
Aşiretinin temel yerleşim alanı içerisinde bulunan ve VI.Ordu Müşirliğine
tahsis edilmiş olan Harnini/Kharnini çiftliği ele alınacaktır. Çalışma harita
ve çizimlerle desteklenecektir.

Anahtar Kelimeler

Sultan II. Abdülhamid, Harnini Hayvan Çiftliği, VI.Ordu, Remont Bölüğü

Kaynakça

• BOA. BEO.001427/106987, 21 Kanun-u evvel 1315/2 Ocak 1900. BOA.BEO.003559/266921,12 Mayıs 1325/25 Mayıs 1909BOA.BEO.1401/105065, 3 Teşrin-i Sani 1315/15 Kasım 1899.BOA. BEO. 1674/125504, 30 Mayıs 1317/12 Haziran 1901.BOA. DH.MK.02288/00014, 30 Teşrin-i Sani 1315/12 Aralık 1899 tarihli telgraf. BOA. DH.MKT.02315/00047, 23 Şubat 1315/7 Mart 1900.BOA. HH.THR.00480/00022, 3 Ağustos 304/5 Ağustos 1888. BOA. ML. EEM. 00771/00063, 27 Eylül 1325/10 Ekim 1909. BOA. ML. EEM. 00776/00028, 3 kanun-u evvel 1325/16 Aralık 1909 tarihli yazışma.BOA.ML.EEM. 00759/00035, 1 Mart 1325/14 Mart 1909 tarihli yazışma.BOA. ML. EEM. 00824/00014, 4 Ağustos 1326/17 Ağustos 1910.BOA. ML. EEM. 00882/00041, 27 Kanun-u evvel 1327BOA. ML.EEM. 00744/00071, 16 Mart 1325/29 Mart 1909. BOA. ML.EEM. 01373/00078, 26 Teşrin-i sani 1325/9 Aralık 1909.BOA. Y.PRK.TKM.00027/00036, 8 Şevval 1310/25 Nisan 1892.BOA.Y.PRK.KOM. 00002/00060, 25 Nisan 1296/7 Mayıs 1880.BOA.Y.PRK.OMZ.00001/00017, Haziran 1300/Haziran 1884.Milli KütüphaneAli Bey; Dicle’de Kelek İle Bir Yolculuk, Çev: Cahit Kayra, İstanbul-2003.İhsan Abidin; Osmanlı Atları, İstanbul-Matbaa-ı Amire, 1927.Mahmud Şemsi Seyyidi; Atlarımızın Islah ve Teksiri, İstanbul-Hamid Matbaası, 1927.Graf fon Lehendrof (Gradiç), Usul-u Teksiri Feres yahud Hayvan Yetiştirenlere Malumat, Çeviren: Süvari Muallimi Kaymayakamı Erzurumlu Mehmed Ali, Dersaadet-1309, Matbaa-ı Osmaniye.
• Tetkik EserlerMesut Uyar-Edward J. Erickson; Osmanlı Askeri Tarihi, İstanbul-2014.Gülgün Üçel Aybet; Osmanlı Ordusu (1530-1699).Yusuf Halaçoğlu; “At” maddesi, İslam Ansiklopedisi, Cilt:2 DİA. s.30.Meclis-i Mebusa Zabıt Ceridesi, 8 Mart 1333/1917, Perşembe, Cilt:3, s.116.Ferruh Dinçer; “Türkiye’de Askeri Veteriner Hekimlik Tarihi Üzerinde Araştırmalar”, II.Bölüm, s.246-272.Ziya Şakir; Mahmut Şevket Paşa, Hazırlayan: Serkan Erdal, İstanbul-2011, s.6, 33-37.Seda Tan; “Bulgaristan Emaretinin Krallığa İki Büyük Mirası: “Veteriner Teşkilatı ve At Yetiştiriciliği ve Islahı”, OTAM, 33/Bahar 2013,s.245-262.Mustafa Demirci; “Emeviler Devrinde Aşağı Irak’ta (Sevad) Büyük Çiftliklerin Doğuşu ve Gelişimi”, İSTEM, Yıl:5, Sayı:9, 2007, s.61-82.Mustafa Demirci; “Sevad” Maddesi, İslam Ansiklopedisi, s.576-578. Sinan Marufoğlu; Osmanlı Döneminde Kuzey Irak, Eren Yayıncılık.Nikolay İvanov; Osmanlı’nın Arap Ülkelerini Fethi (1516-1574), TTK, Ankara-2013.Zekeriya Kurşun-Ali Akyıldız; Osmanlı Arap Coğrafyası ve Avrupa Emperyalizmi, İstanbul-2018.Ali Satan; İngiliz Yıllık Raporlarında Türkiye 1920, 2010, s.64.ArzuTerzi; Bağdat ve Musul’da Paylaşılamayan Miras /Petrol-Arazi, Truva Yayınları-2007. Mustafa Demirci; “Sevad” Maddesi, İslam Ansiklopedisi, s.576-578. Nurettin Aral -Selahattin Batu; Arabistanda Atçılığın Bugünkü Durumu, Ankara-Yüksek Ziraat Enstitüsü, 1936.Arzu Terzi; Hazine-i Hassa Nezareti, TTK, Ankara-2010, s.96.İhsan Fethi; Urban Conservation In Iraq, October 1977.Selçuk Duman; “II.Meşrutiyetten Krallığa Irak ve Aşiretlerin Tutumu”, …s.63. Abdullah Saydam; “Tanzimat Devrinde Halep ve Musul Dolaylarında Aşiretlerin Yol Açtıkları Asayiş Problemleri”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 8/1, s.243-255. Ramazan Sonat; “El-Aneze Aşireti Ekseninde Birinci Dünya Savaşı’nın Gölgesinde Devlet-Aşiret İlişkisi ve Yansımaları Üzerine Bir Tarih Kritiği”, History Studies, 10/4, June 2018, s.167. Gökhan Çetinsaya; “II.Abdülhamid Döneminde Kuzey Irak’da Tarikat, Aşiret Ve Siyaset”, Divan, 1999/2, s.153-168. General Allenby’nin Hatıratı, Arap Ayaklanması ve Filistin’in Osmanlıdan Kopuşu, Hazırlayan: Faruk Yılmaz.Burcu Kurt; “Modernleşen Sanayiye Ayak Uydurmak: Osmanlı Irak’ında Kurulan Sanayi Mektepleri”, History Studies, 5/3, Mayıs 2013, s.151-173.Dına Rızk Khoury; Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Taşra Toplumu, Musul 1540-1834.