İSKİT SÜVARİ TASVİRLİ ÜNİK DRAHMİ

Yıl 2015, Sayı: 4, 53 - 65, 19.07.2015

Hamza Şeker

Öz

Eskiçağ’ın yaklaşık 10 asırlık döneminde Doğu Türkistan’dan Avrupa içlerine kadar uçsuz bucaksız bir coğrafyaya hükmeden atlı-savaşçı İskit medeniyetinin dünya ve Türk tarihi için önemi büyüktür. "Pantolon giyen atlı-okçular" hüküm sürdükleri muazzam coğrafyada kalıcı izler bırakmışlar; savaş taktiklerinden sanat eserlerine varıncaya kadar birçok alanda kendilerine has "Orta Asyalı" niteliklerini mükemmel şekilde göstermişlerdir. Ata binmeyi kolaylaştırmak için hiç şüphesiz Türk kavimlerince icat edilmiş bulunan pantolon ve onu giymiş savaşçının tasvir edildiği çok sayıda İskit sanat eseri günümüze ulaşmış durumdadır. Bu örneklere maalesef çok az sayıda örnekle temsil edilen benzersiz sikke tiplerini de eklemek gerekir. Ancak bu sikke tipleri hak ettiği ilgiyi görmemiş; birkaç insaf sahibi nümismatın dışında konu yanlış teşhis ve isimlendirmelerle başka alanlara yönlendirilmiştir.Bu makalenin amacı bu büyük medeniyetin en temel özelliği olan "pantolonlu ve keçe külahlı, yay taşıyan İskit=Türk savaşçı" tipli sikkelerin en eski iki örneğinden biri olan ve yanlış bir teşhisin kurbanı durumundaki benzersiz gümüş sikke tipini sanat eserleri ışığında yeniden teşhis edip tanıtmaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk Eskiçağı, İskit, pantolon, keçe külah, sikke, ünik drahmi

Kaynakça

• CNG, Classic Numismatic Group, Mail Bid Sale 82, 16 September 2009.
• CNG-Triton VIII. Classic Numismatic Group-Triton VIII, 11 January 2005.
• CNG-Triton IX. Classic Numismatic Group-Triton IX, 10 January 2006.
• CNG-Triton XI. Classic Numismatic Group-Triton XI, 8 January 2008.
• CNG-Triton XVI. Classic Numismatic Group-Triton XVI, Sessions 1&2, 8 January 2013.
• CNG-Triton XVIII. Classic Numismatic Group-Triton XVIII, 6 January 2015.
• Draganov, D. 2010. “The Coinage of the Scythian Kings in the West Pontic
• Area:Iconography”, Archaeologia Bulgarica, XIV, 3, Sofia, 29-52. Durmuş, İ. 2012. İskitler, Ankara: Akçağ.
• Friedell, E. 2011. Antik Yunan'ın Kültür Tarihi, Ankara: Dost Kitabevi.
• Gemini, VIII. Gemini, LLC; Auction VIII, 14 April 2011.
• Getty. 1994. A Passion for Antiquities Ancient Art from the Collection of Barbara and Lawrence Fleischman, Malibu: The J. Paul Getty Museum.
• Heritage, 3030. Heritage World Coin Auctions, New York Signature Sale, 3030; 6 January 20
• Hermitage. 1990. The Hermitage Selected Treasures from a Great Museum, Leningrad: The State Hermitage Museum.
• Herodotos. 2011. Tarih, çev. M. Ökmen, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hoppin, J. C. 1919. A Handbook of Attic Red-Figured Vases, volume 1, Cambridge: Harvard University Press.
• Mayor, A., D. Saunders and J. Colarusso. 2014. “Making Sense of Nonsense Inscriptions
• Associated with Amazons and Scythians on Athenian Vases”, Hesperia 83, Athens: American School of Classical Studies at Athens, 447-493. Nomos, 1. Nomos AG, Auction 1, 6 May 2009.
• Nomos, 2. Nomos AG, Auction 2, 18 May 2010.
• Pozzi, S. 1966. Catalogue de Monnaies Grecques Antiques. Provenant de la Collection de feu le Prof. S. Pozzi, Zurich-Amsterdam: Bank Leu ve Jacques Schulman N. V.
• SNG BM Black Sea. Sylloge Nummorum Graecorum, Great Britain, volume IX, The British Museum, Part I:The Black Sea, London: British Museum Press. Tkalec. May 2005. A. Tkalec AG, Auction May 2005, 9 May 2005. http://pro.coinarchives.com/ (19 Şubat 2015)
• Fig. 3-4-5 Kul Oba buluntusu elektron vazodan detay; keçe külahlı İskit savaşçılar, Hermitage Museum koleksiyonu (Hermitage: 1990). Detaylar için şu linke bakılabilir: http://www.pslava.info/Kerch_KurganKul-Oba_184,131241.html.
• Fig. 6 Bronzdan yapılmış İskit giyimli Amazon (?) figürini. Etrüsk-Campania işi bronz urne parçası, British Museum koleksiyonu, MÖ. 510-490 yılları, kayıt numarası:1856,1226.800. http://ancientpeoples.tumblr.com/tagged/etruscan/page/7
• Fig. 7 Bronzdan yapılmış İskit okçu figürini. Etrüsk- Campania işi bronz urne parçası, The Metropolitan Museum of Art koleksiyonu, MÖ. 5. yy. başı, kayıt numarası:1989.281.78 http://www.metmuseum.org/Collections/search-the- collections/130016462?rpp=60&pg=3&ao=on&ft=Horse&what=Sculpture&pos=168
• Fig. 8 Etrüsk Dönemi, Campania işi bronz urneden detay; İskit süvari, The Metropolitan Museum of Art koleksiyonu, MÖ. 500 yılları, kayıt numarası:40.11.3a,b http://www.metmuseum.org/collection/the-collection online/search/253595?rpp=30&pg=1&ft=urn&pos=7 Fig. 9 Fig. 10 Fig. 11 Fig. 12 Fig. 13 Fig. 14 Fig. 15 Fig. 16 Fig. 17 Fig. 18 Fig. 19 Fig. 20 Fig. 21
• Fig. 19 Kallatis şehrinde İskit kralı Ataias adına basılmış didrahmi üzerinde, Ataias'ın ok atan süvari şeklinde tasviri. MÖ. 339 yılından önce basılmış olup 6.93 gr ağırlığa sahiptir (Tkalec, May 2005: lot 54).
• Fig. 22: Ressam Paseas tarafından yapılmış kırmızı figürlü Attik tabak üzerinde keçe külahlı İskit süvari, MÖ. 520-510 yılları, Ashmolean Museum koleksiyonu. http://www.bridgemanimages.com/de/asset/278894/greek-7th-5th-century-bc/attic- red-figure-plate-decorated-with-mounted-archer-by-paseas-greek-from-chuisi-c-520- 510-bc-ceramic?context=%25searchContext%25
• Fig. 23: Kırmızı figürlü Attik amphoradan detay; keçe külahlı Amazon/İskit süvari, MÖ. 420 yılı, Staatliche Antikensammlungen-München koleksiyonu, 2342=J 774 http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6d/Amazone_Staatliche_Antikensa mmlungen_2342.jpg
• Fig. 24: Kırmızı figürlü Attik amphoradan detay; keçe külahlı İskit savaşçı. MÖ. 480-470 yılları, J. Paul Getty Museum koleksiyonu (Getty 1994: 96-98, fig. 40). http://www.getty.edu/art/collection/objects/29521/attributed-to-the-berlin-painter- attic-red-figure-amphora-greek-attic-480-470-bc/
• Fig. 25: Kırmızı figürlü Attik amphoradan detay; keçe külahlı İskit savaşçı (Hoppin 1919: 435). http://www.perseus.tufts.edu/hopper/artifact?name=Munich+2308&object=Vase
• Fig. 26: Kırmızı figürlü Attik amphoradan detay; keçe külahlı İskit savaşçı. Martin von Wagner Museum-Würzburg koleksiyonu, MÖ. 510-500 yılları. (Mayor, Colarusso ve Saunders 2014: 480, fig. 13) http://mkatz.web.wesleyan.edu/grk101/linked_pages/grk101.scythian_archers4.html
• Fig. 27: Attik kylixten detay; keçe külahlı İskit savaşçı. MÖ. 5. yy. National Archaeological Museum of Athens koleksiyonu. https://en.wikipedia.org/wiki/File:Greek-Persian_duel.jpg Fig. 28: Kırmızı figürlü Attik amphoradan detay; keçe külahlı İskit savaşçılar. MÖ. 510-500 yılları, Staatliche Antikensammlungen-München koleksiyonu. (Mayor, Colarusso ve Saunders 2014: 459, fig. 3)
• Fig. 29: Scarabe üstünde keçe külahlı İskit okçu tasviri. http://www.beazley.ox.ac.uk/gems/scarab/scarab28.htm