AIDING THE POOR SOLDIERS' FAMILIES: THE ASKER AİLELERİNE YARDIMCI HANIMLAR CEMİYETİ

Yıl 2011, Cilt: 21 Sayı: 2, 255 - 290, 19.12.2011

Nicole Van Os

Öz

Abstract

The Ottoman Empire had a vibrant associational life during the Second Constitutional Period. As research has shown, women too were actively involved in the creation and continuation of this associational life. In this article one of the many women's organizations established in this period, the Asker Âilelerine Yardımcı Hanımlar Cemiyeti, is explored: using the newspapers of the time, detailed information on its membership, its beneficiaries and its activities is collected. By analyzing these details, the author seeks to understand the importance of associational life for the changing concept of citizenship, and for community and/or nation building and state formation. As such the article seeks to place the existence of this organization in the wider context of gendered historical processes taking place in the Ottoman Empire during the Second Constitutional Period and, more specifically, during the First World War.

Key words: Asker Ailelerine Yardımcı Hanımlar Cemiyeti, nation building, state formation, First World War, (women's) organizations. 

ASKER AİLELERİNE YARDIMCI HANIMLAR CEMİYETİ

Özet

Osmanlı İmparatorluğu'nda, İkinci Meşrutiyet döneminde çeşitli cemiyetler (dernekler) kurulup faaliyete geçtiler. Araştırmanın da işaret ettiği gibi kadınlar da bu dönemde ortaya çıkan derneklerin bazılarının kurulması ve onların devamlılığı sağlamakta önemli katkılarda bulunmuşlardır. Bu makalede bu dönemde kurulan kadın derneklerinden bir tanesi, yani Asker Âilelerine Yardımcı Hanımlar Cemiyeti, ayrıntılı olarak incelemeye alındı. O dönemin gazetelerini taramak suretiyle bu derneğin üyeleri, onların faaliyetleri ile dernek tarafından destek ve yardım alanlar ile ilgili bilgiler toplanıp değerlendirirken, bu bilgiler ışığında o dönemde değişen vatandaşlık kavramı ile toplum, ulus ve devlet inşası için Asker Âilelerine Yardımcı Hanımlar Cemiyeti gibi derneklerin varoluşunun önemini açıklamak amaçlanmıştır. Böylece bu ve benzeri derneklerin ve oluşumların, İkinci Meşrutiyet ve özellikle Birinci Dünya Savaşı döneminde, Osmanlı İmparatorluğu'nda gelişen toplumsal cinsiyetçi tarihsel  süreç çerçevesindeki önemi ele alınmıştır.

Anahtar kelimeler: Asker Ailelerine Yardımcı Hanımlar Cemiyeti, ulus inşası, devlet inşası, Birinci Dünya Savaşı, (kadın) dernekler(i).

Anahtar Kelimeler

Asker Ailelerine Yardımcı Hanımlar Cemiyeti, ulus inşası, devlet inşası, Birinci Dünya Savaşı, (kadın) dernekler(i)

Kaynakça

• ALKAN, Mehmet Ö., “Sivil toplum kurumlarının hukuksal çerçevesi 1839- 1945”, in: A.N. Yücekök, İ. Turan & Mehmet Ö. Alkan (derl.) Tanzimat’tan günümüze İstanbul’da STK’lar, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, İstanbul 1998, pp. 45-73.
• ALKAYA, Orhan, “Mevcudu biraz daha temiz tutalım”, Radikal, 1-4-2007 at http://www.radikal.com.tr/ek_haber.php?ek=r2&haberno=6895 (accessed 22 July 2010)
• ANDERSON, Benedict, Imagined Communities: Reflections on the Origins and Spread of Nationalism, London: Verso, 1991 (revised ed. of original 1983). ÇAKIR, Serpil, Osmanlı Kadın Hareketi, Metis Yayınları, İstanbul 1994.
• ÇIÇEK, Rahmi, “Asker Âilelerine Yardımcı Hanımlar Cemiyeti’nin faaliyetleriyle ilgili bir belge”, Tarih ve Toplum, XX, 116, Ağustos 1993, p.13.
• ÇORUK, Ali Şükrü, “Turkuaz yahut Müstecip Onbaşı’nın hikâyesi…” Mostar, 61, Mart 2010, at http://mostar.com.tr/ (accessed 22 July 2010).
• FILIZ, Hayrettin, “Saygıdeğer bir madam üzerine: Kıran Sıvacıyan’ın hikayesi”, Bilimsel Tiyatro Atölyesi, 9 Ocak 2007, at http://www.btasahnesi.net/yazilar/hf/hf8/saygidegerbirmadam.htm (accessed 23 July 2010).
• FRASER, Nancy, “Rethinking the Public Sphere: A Contribution to the Critique of Actually Existing Democracy”, Social Text, 25/26, 1990, pp.56-80.
• HEALY, Maureen, Vienna and the Fall of the Habsburg Empire: Total War and Everyday Life in World War I, Cambridge University Press, Cambridge, etc. 2004.
• KIRANLAR, Safiye, “Savaş Yıllarında Turkiye’de Sosyal Yardım Faaliyetleri (1914-1923)” (Unpublished PhD Thesis, İstanbul University, 2005).
• KURNAZ, Şefika, II. Meşrutiyet döneminde Türk kadını, Millî Eğitim Bakanlığı, İstanbul 1996.
• LEWIS, Jane, “Gender, the family and women’s agency in the building of ‘welfare states’: the British case”, Social History, XIX/1, 1994, pp.38-55.
• MARWICK, Arthur, “Problems and Consequences of Organizing Society for Total War”, in: Nándor F. Dreisziger (ed.), Mobilization for Total War: the Canadian, American, and British Experience 1914-1918, 1940-1945, Wilfrid Laurier University Press, Waterloo 1981, pp.3–21.
• MUNZEL-EVERLING, Dietlinde, Kriegsnagelungen Wehrmann in Eisen Nagel-Roland Eisernes Kreuz, Wiesbaden, 2008, (consulted at http://www.munzel-everling.de/download/munzel_nagelfiguren.pdf, 4-8- 2011)
• van OS, Nicole A. N. M.. “Kandilli Sultânî-i İnâs: Bir devlet adamının teşebbüs-i şâhsisi nasıl sonuçlandı?” Tarih ve Toplum, XXVIII/163, 1997, pp. 26-34.
• van OS, Nicole A. N. M., “The Ottoman State as Breadgiver: the Muinsiz Aile Maaşı”. In: Erik Jan Zürcher (ed.), Arming the State: Conscription in the Middle East and Central Asia, 1775-1925, I. B. Tauris, London 1999, pp.95-110.
• van OS, Nicole A. N. M., “Ottoman Women’s Organizations: Sources of the Past, Sources for the Future”, Islam and Christian-Muslim Relations, XI/3, 2000, pp.369-383.
• ÖZBEK, Nadir, “90 yıllık bir hayır kurumu: Topkapı Fukaraperver Cemiyeti”, Tarih ve Toplum, XXX/180, 1998, pp.4-10.
• ÖZBEK, Nadir, "Osmanlı İmparatorluğu'nda 'Sosyal Yardım' Uygulamaları, 1839-1918”, Toplum ve Bilim, Kış 1999/2000, pp.111-132.
• ÖZBEK, Nadir, “Philantropic Activity, Ottoman Patriotism, and the Hamidian Regime, 1876-1909”, International Journal of Middle East Studies, XXXVII, 2005, pp.59-81.
• QUATAERT, Jean H., Staging Philanthropy: Patriotic Women and the National Imagination in Dynastic Germany, 1813-1916, University of Michigan Press, Ann Arbor 2001.
• SINGER, Amy, Charity in Islamic Societies, Cambridge University Press, Cambridge, etc. 2008.
• TOPRAK, Zafer, “İttihad Terakki ve Teali-i Vatan Osmanlı Hanımlar Cemiyeti”, Toplum ve Bilim, 43-44, 1989, pp.183-190.
• TOPRAK, Zafer, İttihad – Terakki ve Cihan Harbi: Savaş Ekonomisi ve Türkiye’de Devletçilik 1914-1918, Homer Kitabevi, İstanbul 2003.
• WATT, Carey Anthony, Serving the Nation: Cultures of Service, Association, and Citizenship in Colonial India, Oxford University Press, New Delhi 2005.
• “Wehrmann in Eisen”, at http://de.wikipedia.org/wiki/Wehrmann_in_Eisen (consulted 4-8-2011).
• WINTER, Jay, “Paris, London, Berlin 1914-1919: Capital Cities at War”, in: Jay Winter and Jean-Louis Robert (eds), Capital Cities at War: Paris,
• London, Berlin 1914-1919, Cambridge University Press, Cambridge, etc. 1999, pp. 3-24.