1915 Ermeni Olaylarına Farklı Bir Bakış

Yıl 2008, Cilt: 7 Sayı: 1, 54 - 65, 01.06.2008

Nevzat Artuç

Öz

1915 yılında dönemin İttihat ve Terakki Hükümeti tarafından alınmış olan Ermeni Sevkıyatı kararı, Osmanlı Devleti’nin sınırları içerisinde yaşayan Ermenilerin bizzat isyan etmeleri ve Ruslarla işbirliği yapmaları nedeniyle alınmış bir güvenlik tedbiridir. Sevkıyat kararının alınmasını sağlayan İttihatçı lider kadro, savaş şartlarına rağmen, Ermeni kafilelerinin her türlü ihtiyaçlarının karşılanması için azami ölçüde gayret göstermişlerdir. 1915te yaşanan bu olaylar, Birinci Dünya Savaşı”nın sona ermesinin ardından İtilaf Devletleri’nin gölgesi altında kurulan İttihatçı karşıtı Osmanlı Hükümetleri tarafından yeniden gündeme getirilmiş ve hiç vakit kaybedilmeden yargıya havale edilmiştir. Yargılamalar sonucunda sevkıyat sırasında bazı üzücü hadiselerin yaşandığı kabul edilmiş, ancak bu olayların bir imha amacı taşımadığı özellikle vurgulanmıştır. Öte yandan Ermeniler, sevkıyat olayını II. Kanal Seferi sırasında İngiliz ordularında gönüllü olarak yer almakla protesto etmişlerdir. Yurt dışındaki Ermeni lobileri, savaştan sonra İttihatçı liderlere yönelik suikastlar düzenleyerek sevkıyat sırasında hayatlarını kaybetmiş olan Ermenilerin intikamını almak istemişlerdir. Sevkıyat kararının alınmasında hiçbir rolü olmayan Milli Mücadele’nin lideri Mustafa Kemal Paşa’yı bile ölüm listelerine alarak meseleyi adeta bir kan davası haline getiren Ermeni Lobileri, günümüzdeki uzlaşmaz siyasetin temellerini atmışlardır

Anahtar Kelimeler

Ermeniler, Sevkıyat, İttihat ve Terakki, Talat Paşa, Cemal Paşa

A Different Approach Towards Armenian Events of 1915

Öz

The decision of Armenian dispatch of 1915 is a security measure taken against the rebellions of Armenians living within the boundaries of Ottoman state and their co-operations with Russians. Despite the worst conditions resulted by the war, leading cadres of Unionist, who are behind the dispatch decision, do their best to meet the needs of the Armenian convoys. Soon after the World War I, the events of 1915 bring into agenda by the Ottoman cabinets established under power of the Entente Powers and it transfermed to the court. Immediately. At the end of judgment verdict, it is accepted that some undersirable events happens during the dispatch. However, it is particularly stressed the fact that this is not done on purpose. On the other hand, Armenians protest the events of dispatch by joining voluntarily the British armies during the Channel expedition. The Armenian lobbies outside the Ottoman state want the leaders of Unionist cadres revenge on the Armenians who died during the dispatch by arranging plot attempts. Mustafa Kemal Pasha having no role in the decision of dispatch is also taken into the murder list. Thus, Armenian lobbies, who have seen the events as a cherish a vendetta, are responsible for the uncompromising policy of Armenia

Anahtar Kelimeler

Armenians, Dispatch, Committe of union and prograssive, Talat Pasha, Djemal Pasha

Kaynakça

• Adıvar, H. E. (1926). dip, Memories of Halide Edip, London.
• Artuç, N. (2005). Ahmed Cemal Paşa (1872–1922) Askeri ve Siyasi Hayatı, Süleyman Demirel
• Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Isparta. Atay, F. R. (1981). Zeytindağı, İstanbul.
• Ata, F. (2005). İşgal İstanbul’unda Tehcir Yargılamaları, TTK Yay., Ankara.
• Babacan, H. (2005). Mehmet Talat Paşa (1874-1921) Siyasi Hayatı ve İcraatı, TTK Yay., Ankara.
• Bayburt, Y. H. (1991). Türk İnkılâbı Tarihi, C. III/3, TTK Basımevi, Ankara.
• Cemal, P. (2001). Hatıralar, (Yayına Haz. Alpay Kabacalı), Türkiye İş Bankası Yay., İstanbul.
• Çavdar, T. (1995). Talat Paşa Bir Örgüt Ustasının Yaşam Öyküsü, Ankara.
• Çiçek, H. (2004). Dr. Bahaddin Şakir, Kaynak Yay., İstanbul.
• Dabağyan, .L. P. (2001). Sultan Abdülhamit ve Ermeni Meselesi, İstanbul.
• Erden, A. F. (1954). Birinci Dünya Harbinde Suriye Hatıraları, İstanbul.
• Halaçoğlu, Y. (2001). Ermeni Tehciri ve Gerçekler (1914–1918), Ankara.
• Halka, D. (1913). Sa. 28, 17 Teşrin-i evvel 1329 (30 Ekim 1913).
• Jaeschke, G. (1991). Kurtuluş Savaşı İle İlgili İngiliz Belgeleri, (Çev. Cemal Köprülü), Ankara.
• Kara, A. (2005). Yetmişbeş Yıllık Tarihi İfşaat . Tarih ve Düşünce, 58:16–23.
• Kılıç, S. (2003). Ermeni Sorunu ve Almanya, Kaynak Yay., İstanbul.
• Kutay, C. (1964). Sadrazam Sait Halim Paşa’yı Kimler Öldürdü?. Tarih Konuşuyor, I(1):48–53.
• Mahmut Şevket Paşa’nın Günlüğü. (2001). Derleyen: Adem Sarıgöl, IQ Yay., İstanbul.
• Ortaylı, İ. (2005). Soykırım Olmadı Yaşananlar Mukatele. Hürriyet, 6 Nisan 2005, s. 20.
• Osmanlı Belgelerinde Ermeniler (1915-1920). (1995). Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel
• Müdürlüğü Yay., Ankara. Öke, M. K. (1996). Ermeni Sorunu, İstanbul.
• Özdemir, H. (2004). Ermeniler: Sürgün ve Göç, TTK Basımevi, Ankara.
• Özdemir, H. (2005). Salgın Hastalıklardan Ölümler (1914-1918), TTK Yay., Ankara.
• Süslü, A. (1990). Ermeniler ve 1915 Tehcir Olayı, Van.
• Talat Paşa’nın Anıları. (2003). Yayına Haz. Alpay Kabacalı, Türküye İş Bankası Yay., İstanbul.
• Talat Paşa’nın Hatıraları. (1946). Yayına Haz. Enver Bolayır, İstanbul.
• The Illustrated London News. (1915). Sa. 361, 18 September, s. 502-503.
• Tunaya, T. Z. (1998). Türkiye’de Siyasal Partiler, C. I, İletişim Yay., İstanbul.
• Türk Ermenileri Ermeni Papazı Kınadı. Gözcü, 16 Nisan 2005, s. 1–12.
• Yamauchi, Masayuki. (1991). The Green Crescent Under The Red Star Enver Pahsa in Soviet Russia (1919–1922) , Tokyo. ARŞİV BELGELERİ
• ATASE Arşivi, Klasör: 532, Dosya: 2080, F. 7, 7-1.
• BOA, DH.ŞFR, 54/9, 54/10, 54/270-1, 54/411, 54-A/167, 55/292, 55-A/14, 56/186, 56/236, /105, 57/155, 57/157-158, 57/313, 58/124, 58/141, 59/19, 60/10, 60/35, 62/276, 63/136, /145 a, 145 b, 63/307, 64/293, 66/192, 67/28, 67/130, 69/71, 72/66, 72/224, 74/275, /281, 76/147, 80/86, 82/72, 82/98. BOA, DH.HMŞ, 6-2/12-30. BOA, HR.HMŞ.İŞO, 108/2, Lef. 2, 6/1, 6/2, 11/2, 13, 32, 36, 36/1, 62, 63. BOA, DH.EUM, 5/279. TİTE Arşivi, Kutu No: 52, 57, Belge No: 131, 139. Türk Tarih Kurumu Enver Paşa Arşivi, Nr. 1200.