AYNÎ’NİN MECAZI YORUMLAMA YÖNTEMİ

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 6, 0 - 0, 15.06.2017

Üsmetullah Sami

Öz

Bu
makalede dilde ve dinde mecazın varlığını kabul eden görüşün bir savunucusu
olan Bedreddin Aynî’nin mecaz konusuyla ilgili tanımlamalarına ve Fıkıh ilmi
ile ilgili bazı konulardaki mecazî yorumlarına yer verilecektir. Hemen
belirtmeliyiz ki müellifin doğrudan Fıkıh usûlüyle ilgili bir kitabı
bulunmadığı için bu lafızları birer ıstılah olarak müstakil bir şekilde ele
alıp tanımlamamıştır. Fakat o, şerh ettiği metinlerde mecazî bir kullanım
geçtiğinde mutlaka konuyla ilgili usûl bilgilerine de yer vermiştir. Müellif
aynı zamanda mecazın kapsamı ve hükmü hususlarında meydana gelen fıkhî
ihtilafları da değerlendirmiştir. Aynî konunun bütünü ile ilgili müktesebatı
aktardıktan sonra, itiraz ettiği noktaları
belirtmiş ve benimsediği görüşleri de gerekçeli olarak açıklamıştır. Bu
çalışmada Aynî’nin mecaz ile ilgili görüşlerinin yanı sıra onun lafızları
açıklama yöntemine de yer verildi.

Anahtar Kelimeler

Bedreddin Aynî, Mecaz, Fıkıh, Usûl, Dil, Din, Üslup

Kaynakça

• Abdulvahhab Abdusselam Tavîle, Eseru’l-Luğa Fî İİhtilafi’l-Müctehidin, (VIII. Baskı) Dâru’s-Selam, Kahire 2000.
• Ahmed Hassan el-Bâkûrî, Eseru’l-Kur’âni’l-Kerim Fi’l-Luğati’l-Arabiyye, (4. baskı), Dâru’l-Ma‘arif, Kahire 1987.
• Bilgegil, M. Kaya, Edebiyat Bilgi ve Teorileri, (1. Basım) Salkımsöğüt, Erzurum 2015.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuk-i İslâmiye ve Istılahat-ı Fıkhiye Kamusu (I-VI), Özensar yay. İstanbul ts.,
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, Sahîhu’l-Buhârî, Mevsuatu’s-Sünne el-kütübü’s-Sitte ve Şurûhuha, Çağrı Yay., İstanbul 1992.
• Cessâs, Ahmed b. Ali er-Râzî, el-Fusûl fi’l-Usûl, (I-IV) (thk. ‘Iccîl Câsim en-Neşmî) (1. Baskı), Vizâretu’l-Evkâf ve’ş-Şu’uni’l-İslâmiyye, Kuveyt 1985.
• İbn Manzûr, Cemaluddin Muhammed b. Mukerrem, Lisanu’l-‘Arab (I-VI) (thk. Abdullah Ali el-Kebir, Muhamed Ahmed Hasbullah, Haşim Muhammed eş-Şazeli), Dâru’l-Meârif, Kahire ts.,
• İbrahim Enis, Delâletü’l-Elfâz (5. Baskı), Mektebetü’l-Ancelo el-Mısriyye, Mısır 1984
• Cezîrî, Abdurrahman b. Muhammed ‘İvaz, el-Fıkh ‘alâ’-l-Mezâhibi’l-Erba‘a (3. Baskı) (I-V) Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut 2003.
• Cürcanî, Abdulkahir b. Abdurrahman b. Muhammed, Esrâru’l-Belağa (tlk. Mahmud Muhammed Şakir), Matbaatu’l-Medenî, Kahire 1991.
• Cürcanî, Ali b. Muhammed eş-Şerif, Mucemu’t-Tarifat, Mektebetu Lübnan, Beyrut 1985.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş‘as, Sünenü Ebî Dâvûd, Mevsuatu’s-Sünne el-kütübü’s-Sitte ve Şurûhuha, Çağrı Yay., İstanbul 1992.
• Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri, (4. Baskı), Ensar, İstanbul 2013.
• Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed, el-Menhûl min Ta‘lîkâti’l-Usûl (1. Baskı) (Thk. Muhammed Hasan Heyto), Dâru’l-Fikr, Dımaşk 1970.
• Heysem Hilâl, Mu‘cemu Mustalahi’l-Usûl (1. Baskı), Dâru’l-Cebel, Beyrut 2003.
• Suyûtî, Celaluddin Abdurrahman b. Ebû Bekr, Nazmu’l-‘İkyân fî A‘yâni’l-A‘yân, (thr. Filip Hitti), el-Mektebetu’l-‘İlmiyye, Beyrut 1927.
• İbn Hacer el-‘Askalânî, Ahmed b. Ali Ebû’l-Fadl, Fethu’l-Bârî bi Şerhi Sahihi’l-Buhârî (thk. Abdulaziz b. Abdullah b. Bâz, Muhammed Fuad Abdulbaki, Muhibbuddin el-Hatib) (1. Baskı) (I-XIII), Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut 1960.
• İbnu’l-Esir, Diyâu’d-Din, el-Meselu’s-Sâir fi Edebi’l-Kâtib ve’ş-Şâir, (thk. Ahmed el-Hûfî, Bedevî Tabane) (I-IV) (1. Baskı), Dâr-u Nahdat-i Mısır, Kahire ts.
• İbn Kuteybe eş-Şi‘r ve’ş-Şu‘arâ’ (thk. Ahmed Muhammed Şâkir) (I-III), Dâru’l-Me‘ârif, Kahire 1958.
• Keşmîrî, Muhammed Enver Şah b. Mu‘azzam Şah el-Hindî, el-‘Urfu’ş-Şezzî Şerhu Suneni’t-Tirmizî (I-V) (1. Baskı) (tsh. Muhammed Şakir), Dâru’t-Turâsi’l-‘Arabiyye, Beyrut 2004.
• Koçkuzu, Ali Osman, ‘Bedreddin Aynî’, DİA, IV, Ankara 1991 I-XXXXIV.
• Mâverdî, Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Habîb el-Basrî el-Bağdâdî, el-Hâvî el-Kebîr Fî Fıkhi’l-İmâm eş-Şâfiî ve Huve Şerhu Muhtasari’l-Muzenî, (I-IXX) (thk. Ali Muhammed Mua‘vvad, Âdil Ahmed Abdulmevcûd) (1. Baskı), Dâru’L-Kutubi’l-‘İlmiyye Beyrût 1994.
• Müslim b. Haccâc, el-Kuşeyrî, Sahîhu Müslim, Mevsuatu’s-Sünne el-Kütübü’s-Sitte ve Şurûhuha, Çağrı Yay., İstanbul 1992.
• Nesaî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali, Sünenu’n-Nesaî, Mevsuatu’s-Sünne el-Kütübü’s-Sitte ve Şurûhuha, Çağrı Yay., İstanbul 1992.
• Râfi‘î, Abdulkerim b. Muhammed b. Abdulkerim Ebû’l-Kâsım, Şerhu Müsnedi’ş-Şafiî (I-IV), (thk. Ebû Bekir Vâil Muhammed Bekir Zehrân) (1. Baskı), Vizâretu’l-Evkâfi Ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, Katar 2007.
• Râzî, Fahruddin Muhammed b. Ömer b. el-Huseyn, Nihâyetu’l-Îcâz fî Dirâyeti’l-İ‘câz, (thk. Nasrullah Hacımüftüoğlu) (1.baskı) Dâr-u Sâdır, Beyrut 2004, 87.
• Serahsî, Ahmed b. Muhammed b. Ebû Sehl Şemsu’l-Eimme, Usûlu’s-Serahsî (1. Baskı) (I-II) (Thk. Ebû’l-Vefâ el-Efğânî), Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut 1993.
• Şemsuddin Ebû’l-‘Avn Muhammed b. Ahmed b. Sâlim es-Sifareynî el-Hanbelî, Keşfu’l-Lisâm Şerhu ‘Umdedi’l-Ahkâm (I-VII), (thk. Nureddin Tâlib) (1. Baskı), Vizâretu’l-Evkâfi Ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, el-Kuveyt – Dâru’n-Nevâdir, Suriye 2007.
• Şirvânî, Abdulhamid el-Mekkî, Ahmed b. Kâsım el-‘Abbâdî, Havâşî Tuhfetu’l-Muhtâc bi Şerhi’l-Minhâc ve bihâmişihi Tuhfetu’l-Muhtâc bişerhi’l-Minhâc (İbn Hacer el-Heysemî, Şihâbuddin Ahmed) (1. Baskı) (I-X), Matba’atu Mustafa Muhammed, Mısır tsz.
• Tirmizî, Ebû Îsa Muhammed b. İsa, Sünenü’t-Tirmizî, Mevsuatu’s-Sünne el-kütübü’s-Sitte ve Şurûhuha, Çağrı Yay., İstanbul 1992.
• Zekeriyâ el-Ensârî, Esnâ’l-Metâlib fî Şerhi Ravdi’t-Tâlib, (I-IV) (thk. Muhammed Mahmud Tamer) (1. Baskı), Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut 2000.
• Ziriklî, Hayruddin, el-‘A’lâm (Kâmusu Terâcim li Eşheri’r-Ricâli ve’n-Nisâ’i mine’l-‘Arabi ve’l-Musta‘rabîn ve’l-Müsteşrikîn) (I-VIII) (15. Baskı), Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, Beyrut 2002.