Kur’ân-ı Kerîm’de Atalar Geleneği Ve İnanca Etkisi

Yıl 2015, Sayı: 26, 175 - 215, 01.12.2015

İbrahim Yıldız

Öz

Toplumsal bir varlık olan insan inancını, bakış açısını,

değer yargılarını, kimlik ve kişiliğini içinde yaşadığı toplumdan

alır. Her toplumun geçmişinden gelen gelenekleri vardır.

Toplumlarbu gelenekler sayesinde belirli bir noktadan sonra

insanların benliğini ve iradesini adeta esir alacak şekilde bir

baskı ortamı oluşturur. Bu ortam, geleneklere aykırı fikirlerin

hiç düşünülmeden reddedilmesine yol açmaktadır. Bu yüzden

tarih boyu peygamberlerin tebliğ faaliyetlerine karşı gösterilen

dirençlerin en güçlü dayanağı câhilî atalar geleneği olmuştur.

Buna karşın Hz. Âdem’den bu yana tevhid temeline dayanan

İbrâhimî gelenek hep var olagelmiştir. Kur’ân’da vahye dayanan

atalar geleneği övülmekle birlikte, vahye karşı çıkan

câhilî atalar geleneği eleştirilmiş ve temelleri sorgulanmıştır.

Takipçileri tarafından bilgi ve istikrar kaynağı olarak görülen

bu gelenek, taklit ve taassubu içermesi nedeniyle şirkin kök

salmasına yol açmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, gelenek, atalar, taklit, şirk, taassup

Kaynakça

• Abay, Muhammed, Kur'an Kıssaları, Ensar Neşriyat, İstan- bul, 2007.
• Alper, Hülya, “Atalar Geleneğine Karşı Tevhid Geleneği”, Di- yanet Aylık Dergi, Aralık 2010, sayı: 240, s. 9-11.
• Altıntaş, Ramazan, Bütün Yönleriyle Câhiliyye, Ribat Yayıne- vi, Konya ts.
• Armağan, Mustafa, Gelenek, Ağaç Yayıncılık, İstanbul 1992.
• Atalay, Orhan, Bilinç ve Put, Bilge Adam Yayınları, Van 2007.
• Ateş, Süleyman, Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul 1988–1989.
• Avcı, Casim, “Kureyş (Benî Kureyş)”, TDV İslam Ansiklopedi- si (DİA), XXVI, İstanbul, 2002.
• Bilge, Necip, Hukuk Başlangıcı -Hukukun Temel İlkeleri- Tur- han Kitabevi, 8. bs., Ankara 1992.
• Bursevî, İsmail Hakkı, Ruhu'l-Beyan Fî Tefsîri'l-Kur'an, Nşr. Halil Esere, Mektebetü Eser, İstanbil, 1389
• Canatan, Kadir, “Gelenek, Din ve Modernite -Eğilimler ve Kökler-”, Bilgi ve Hikmet Dergisi, Kış 1995, sayı: 9, s. 28-39.
• Cürcânî, Seyyid Şerif, Mu‘cemü’t-ta‘rîfât,tahk.: Muhammed Sıddık Minşâvî, Dârü’l-Fazîle, Kahire 2004.
• Dabaşi, Hamid, İslâm’da Otorite, Çev.: Süleyman E. Gündüz, İnsan Yayınları, İstanbul 1995.
• Dâmegânî, Hüseyn b. Muhammed, el-Vücûh ve’n-nezâ’ir (Kâmûsu’l-Kur’ân), tahk.: Abdülhamîd ‘Ali, Dârü’l- Kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, ts.
• Demir, Şehmus, “Geleneğin Ne’liği ve Değersel Boyutu Üze- rine”, Marife Dergisi, yıl:8, sy. 1, Bahar 2008.
• Derveze, İzzet, Kur’ân’a Göre Hz. Muhammed (s.a.v.), çev. Mehmet Yolcu, Düşün Yayıncılık, İstanbul 2001.
• Ebü’l-Bekâ, el-Kefevî, el-Külliyât, tahk.: Adnan Derviş-Mu- hammed el-Mısrî, Müessesetü’r-Risâle, 3. bs., Beyrut 1998.
• Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Ya‘kub, Besâ’iruzevi’t-temyîz fî letâ’ifi’l-kitâbi’l-‘azîz, tahk.: Muhammed Ali en-Neccâr, Mektebetü’l-İlmiyye, Kahire 1996.
• Gölcük, Şerafettin, Toprak, Süleyman, Kelâm, Tekin Kitabevi, 3. bs., Konya 1996.
• Güler, İlhami, “Tarih ve “Tarih-Dışı” Arasında Gelenek”, Ke- lam Araştırmaları, 3:2, (2005), s. 45-51.
• Hançerlioğlu, Orhan, Felsefe Sözlüğü, Remzi Kitabevi, 8. ba- sım, İstanbul 1993.
• Harman, Ömer Faruk, “İslâm, (Vahiy Geleneği İçinde İslâm)”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXIII, İstanbul 2001.
• Hâzin, Ebü’l-HasenAlî b. Muhammed, Lübâbü’t-te’vîl fî me‘âni’t-tenzîl, Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 2004. İbnÂşûr, Muhammed Tâhir,
• Tefsîru’t-Tahrîrve’t-tenvîr,
• Dâru’t-Tunûsiyye, Tunus 1984.
• İsfahânî, Râğıb, el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân, tahk.: Mu- hammed Seyyid Keylânî, Dârü’l-Ma‘rife, Beyrut, ts.
• Kasapoğlu, Abdurrahman, Kur’ân’da İman Psikolojisi, Yalnız- kurt Yayınları, İstanbul 1997.
• Komisyon (Hayrettin Karaman, Mustafa Çağrıcı, İbrahim Kâfi Dönmez, Sadrettin Gümüş), Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, DİB Yayınları, 3. bs., Ankara 2007.
• Kutub, Seyyid, Fî Zılâli’l-Kur’ân, Dârü’ş-Şurûk, 32. bs., Kahi- re 2003.
• Macit, Nadim, Kur’ân ve Hadîse Göre Şirk ve Müşrik Toplum, Damla Matbaacılık, Konya 1992.
• Mevdûdî, Ebu’l A‘lâ, Tefhîmu’l-Kur’ân Kur’ân’ın Anlamı ve Tef- siri, Çev.: Muhammed Han Kayanî ve diğerleri, İnsan Yayınları, 2. bs., İstanbul 1991.
• Nasr, Seyyid Hüseyin, İslam ve Modern İnsanın Çıkmazı, Çev.: Ali Ünal, İnsan Yayınları, İstanbul 1984.
• Özkan, Fatih, “Din ve Gelenek”, Diyanet Aylık Dergi, Aralık 2010, sayı: 240, s. 5-8.
• Özsoy, Ömer, Sünnetullah - Bir Kur’ân İfadesinin Kavram- laşması,Fecr Yayınevi, 2. bs., Ankara 1999.
• Râzî, Fahreddîn, Muhammed b. Ömer, Mefâtîhu’l-gayb, Dârü’l-Fikr, Beyrut 1981.
• Şâtıbî, Ebûİshâk, el-Muvâfakât -İslâmî ilimler Metodolojisi-, Çev.: Mehmet Erdoğan, İz Yayıncılık, İstanbul 1993.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr, Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîliâyi’l- Kur’ân, tahk.:Abdülmuhsin et-Türkî, DâruHicr, Kahire 2001.
• Tehânevî, Muhammed A‘lâ b. Ali, Keşşâfüıstılâhâti’l- fünûnve’l-‘ulûm, tahk.: Ali Dahrûc ve diğerleri, Mektebetü Lübnan, Beyrut 1996.
• Tözluyurt, Mehmet, “Kur’ân’da Yer Alan Geleneklerin Farklı Bir Açıdan Değerlendirilmesi”, Bilimname, XXVI, 2014/1,s. 133-156.
• Tümer, Günay, “Atalar Kültü”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA),IV, İstanbul 1991.
• Ünal, Yavuz, “Gelenek-Sünnet İlişkisi”, Ondokuz Mayıs Üni- versitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1999, sayı: 11, s. 79-96.
• Vatandaş, Celalettin, Hz. Muhammed’in (S.A.V.) Hayatı ve İslâm Daveti –Mekke Dönemi-, Pınar Yayınları, 8. bs., İs- tanbul 2012.
• Vural, Mehmet, “İslam düşüncesinde Gelenek ve Gelenekçi- lik -Seyyid Hüseyin Nasr’ın Gelenek Anlayışı-”, İslâmiyât, 10 (2007), sayı: 3, s. 53-68.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi, Hak Dini Kuran Dili, Eser Neşriyat ve Dağıtım, 3. bs., İstanbul 1979.
• Yıldırım, Suat, “Ba‘l”, DİA, İstanbul 1991, IV, 553-554.