In The Context of Sharia’s Illiterateness The Issue of Imsāk Time in al-Furu’ al-Fiḳh

Yıl 2018, Sayı: 31, 161 - 206, 30.06.2018

Yıldıray Sipahi

Öz

In recent years, the Presidency
of Religious Affairs based arguments on imsāk time has become a current issue due to fasting
duration extension depending the month of Ramaḍān’s
encounter with summer months. On media, the subject has been situated as imsāk time in the center of debates. The subject has been handled in regard
to its current importance. The problem is the matter of perception and
detection of this time. The moment of perception of the imsāk time in the calendar of the Presidency of Religious Affairs is unique
and immutable.

Anahtar Kelimeler

Illiteracy, sharīʿa, imsāk, fast (Ṣawm), fiḳh, ʿilla (cause), condition, adhān

Şerîatin Ümmîliği Bağlamında Furû Fıkıhta İmsâk Vakti Meselesi

Öz

Son yıllarda Ramazan ayının, hicrî takvime göre
aylar milâdî aylara göre dönüşüm göstermesi neticesinde orucun yaz aylarında
tutulmasına bağlı olarak, oruç tutma süresinin uzaması nedeniyle, imsâk vakti
merkezli Diyanet İşleri Başkanlığı görüşünün eleştirildiği tartışmalar gündeme
gelmiştir. Diyanetin, ihtiyât eksenli hazırlattığı düşünülen takvimde –imsâk
saatleri içinde- oruç tutanlara kırk dakika kadar fazla oruç tutturduğu iddia
edilerek, bu uygulamanın Müslümanlara zulüm olduğu dile getirilmiştir. Medyada
tartışmaların merkezine konu imsâk vakti olarak yerleşmiştir. Konu güncel
önemine binaen ele alınmıştır. Sosyolojik anlamda popüler dinî yaşama kültürü
düşünüldüğünde mesele, şerîatin yüzeyine çıkan bilgilerden hareketle bir
neticeye ulaşılamamasındadır. Ayrıca bir diğer sorun da Müslüman düşüncede
Diyanet İşleri Başkanlığının hazırlattığı takvimdeki imsâk vaktinin tek ve
değişmez olarak algılanmasıdır. 

Anahtar Kelimeler

İmsâk, oruç, içtihat, sebep, şart

Kaynakça

• el-Alûsî, Ebû’s-Senâ Mahmûd b Abdullah el-Hüseynî. Rûhu’l-meânî fî tefsîri’l-kur’âni’l-azîm ve’s-seb‘i’il-mesânî. 30 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-arabî, ts.
• Âşûr, Muhammed Tahir. İslâm Hukuk Felsefesi (Gaye Problemi-Mekâsıdu’ş-Şerîati’l-İslâmiyye). İstanbul: Rağbet, 1999.
• Ateş, Süleyman. Kur’an-ı Kerim Tefsiri. İstanbul: Yeni Ufuklar, 1995.
• el-Buharî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim Cûfî. el-Câmiü’l-müsned. Thk. Muhammed Züheyr b. Nasır en-Nâsır. 9 Cilt. Y.y.: Dâru tûki’n-necât, 1422.
• Celâleyn, Celâleddin el-Mahalli, Celâleddin es-Suyûtî. Tefsiru’l-kur’ani’l-azîm. İstanbul: Eser Neşriyat, 1978.
• Dönmez, İbrahim Kâfî. “Oruç”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedi-si. 33, İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• el-Câbirî, Muhammed Âbid. Kur’ân’a Giriş. Trc. Muhammed Coşkun. İstanbul: Mana, İlimyurdu, 2010.
• el-Cassâs, Ebû Bekr Ahmed b Ali er-Râzî. Ahkâmu’l-kur’an. Bey-rut: Daru’l-fikr, 1988.
• el-Cürcânî, Ebû Bekr Abdilkahir b. Abdirrahman. Dercu’d-düreri fî tefsiri’l-âyi ve’s-suveri. 4 Cilt. Britanya: Mecelletü’l-hikme, 2008/1429.
• ed-Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman b. Fazl. Müsnedü’d-Dârimî. Thk. Nebil Haşim el-Ğameri. Beyrut: Dâru’l-beşâir, 2013.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eşas b. İshak el-Ezdî es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-asrî, ts.
• Ebû Hanîfe, en-Nu‘man b. Sâbit b. Zûtî b. Mâh. Müsnedü Ebî Hanîfe rivâyetü’l-Haskafî. thk. Abdurrahman Hasen Mah-mud. Mısır: el-Edep, ts.
• el-Esferâyînî, Ebû Mansur Abdulkahir b. Tahir b Muhammed b. Abdillah el-Bağdâdî et-Temîmî. el-Fark beyne’l-fırak. Beyrut: Dâru’l-âfâkı’l-cedîde, 1977.
• Fazlur Rahman. Ana Konularıyla Kur’ân. Trc. Alparslan Açıkgenç. Ankara: Ankara Okulu, 1998.
• Fahrüddin er-Râzi, Ebû Abdillah Muhammed b. Umar Hâtibu’r-re’y. Mefâtîhu’l-ğayb: et-Tefsiru’l-kebir. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-arabî, 1420.
• el-Feyruzâbâdi, Mecduddin Muhammed b. Ya‘kûb. el-Kâmûsu’l-muhît. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1993.
• Halebî, İbrahim. Mülteka’l-ebhur. Trc. Mustafa Uysal. İstanbul: Elif Ofset, 1978.
• Heyet. Fetevây-ı Hindiyye. Trc. Mustafa Efe. Ankara: Akçay Basım, 1984.
• İbn Abidîn, Muhammed Emin. Reddü’l-muhtâr ale’d-dürri’l-muhtâr. Trc. Ahmed Dâvutoğlu. İstanbul: Şamil, 1982.
• İbnu’l-A’rabî, Ebû Bekr Muhammed b Abdillah. Ahkâmu’l-kur’ân. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmî, 1988.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Said ez-Zâhirî. el-Fasl fi’l-milel ve’l-ehvâ ve’n-nihal. Kahire: Mektebetü’l-hâncî, ts.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvinî. Sünenü İbn Mâce. 5 Cilt. Y.y.: Dâru’r-risâti’l-âlemî, 2009/1430.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Takıyuddin Ahmed b. Abdilhalim. er-Red ale’l-mantıkiyyîn. Beyrut: Dâru’l-marife, ts.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Takıyuddin Ahmed b. Abdilhalim. el-İmân. thk. Muhammed Nâsıruddin el-Elbânî. Y.y.: el-Mektebu’l-İslâm, 1996/1416.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Takıyuddin Ahmed b. Abdilhalim. Tefsîru sureti’l-ihlâs, “el-Fetevâ” içinde. Rabat: Mektebetu’l-maarif, ts.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Takıyuddin Ahmed b. Abdilhalim. el-Cevâbu’s-sahîh limen beddele dine’l-mesîh. thk. Ali b. Hasen-Abdülaziz b. İbrahim-Hamdan b. Muhammed. 6 Cilt. Suud: Dâru’l-âsıme, 1999/1419.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Takıyuddin Ahmed b. Abdilhalim. el-Fetâva’l-kübrâ li’bni Teymiyye. 6 Cilt. Y.y.: Dâru’l-kütübi’l-ilmî, 1987/1408.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Takıyuddin Ahmed b. Abdilhalim. Mecmûu’l-fetâvâ. thk. Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım. Suud: Mecmûu’l-meliki Fahd, 1995/1416.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Takıyuddin Ahmed b. Abdilhalim. Ikti-zau’s-sirâti’l-müstakîm lî muhâlefeti ashâbi’l-cahîm thk. Ab-dülkerim el-Akl. 2 Cilt. Beyrut: Dâru âlimi’l-kütüp, 1999.
• Keyman Selahattin. Hukukta Bir Tanım Denemesi. Hazırlayan: Ökçesiz Hayrettin. İstanbul: Alkım Yayınevi, 1997.
• Komisyon. İlmihal. İstanbul: İSAM Divantaş, 1999.
• Kudûrî, Ebu’l-Hüseyn Ahmed b. Ebî Bekr Muhammed b. Ahmed. Kitabu’l-Kuduri. Trc. Süleyman Fahir. İstanbul: Eser Kitabevi, 1967.
• Mâlik, Ebû Abdillah el-Asbahî el-Himyeri Mâlik b. Enes. Muvat-tau Mâlik (Muhammed b. el-Hasen eş-Şeybânî rivâyeti). Thk. Abdulavehhâb Abdullatif. Y.y.: el-Mektebetü’l-ilmî, ts.
• el-Mâturîdi, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed Mahmûd es-Semerkandî. Kitâbu’t-Tevhîd. Thk. Fethullah Huleyf. İskenderiyye: Dâru’l-câmiâti’l-mısrî, ts.
• el-Merğınânî, Burhanuddîn Ebû’l-Hasen Ali b. Ebi Bekr b. Abdil-celil. el-Hidaye fi şerhi bidayeti’l-mübtedi. Beyrut: Daru’l-ihyai’t-tirasi’l-arabî, 1996.
• Mes’ûd, Muhammed Hâlid. İslâm Hukuk Teorisi. Trc. Muharrem Kılıç. İstanbul: İz, ts.
• Molla Hüsrev, Hüsrev Mehmet Efendi. Gurer ve Dürer Tercümesi. Trc. Arif Erkan. İstanbul: Kit-San, 1979.
• Mükâtil, Ebu’l-Hasen Süleyman el-Ezdî el-Belhî. Tefsiru Mükatil b. Süleyman. Thk. Ahmed Mahmud Şehhâte. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâs, 1423.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahihu Müslim. Kahire: Daru’l-hadis, 1991.
• en-Nisabûrî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ahmed Muhammed b. Ali el-Vâhidî eş-Şâfiî. et-Tefsîru’l-basît. Y.y.: İmâdetu’l-bahsi’l-ilmî-câmia el-İmam Muhammed b. Suud el-İslâmî, 1430.
• er-Râzi, Muhammed b. Ebi Bekr b. Abdilkâdir. Muhtâru’s-sıhâh. Lübnân: Mektebetü Lubnân, 1995.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Raveiu’l-beyan tefsiru âyati’l-ahkami mi-ne’l-kur’ân. Dımeşk: Daru’l-kalem, 1992.
• es-Sem’ânî, Ebu’l-Muzaffer Mansur b. Abdilcabbâr b. Ahmed el-Mervezî el-Hanefî. Tefsiru’l-kur’ân. Thk. Yâsir İbrahim-Ğânim b. Abbas. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1997.
• eş-Şeyh Mansur, Ali Nasıf. et-Tacu’l-camiu li’l-usul fi ehadisi’r-rasul. İstanbul: Dersaadet, ts.
• eş-Şâfiî, Muhammed b. İdris. Tefsiru’l-imâmi’ş-Şâfiî. thk. Ahmed b. Mustafa el-Ferrân. el-Memleketü’l-Arabiyyi’s-Suudî: Dâru’l-tedmirî 2006-1427.
• eş-Şâtıbî, Ebû İshâk. el-Muvâfakât fî usûli’ş-şerîa. Thk. eş-Şeyh İbrahîm Ramadân. 4 cilt. Lübnan: Dâru’l-marife, 1999/1420.
• eş-Şiblî, Ebu’l- Zeyd. el-Miftah şerhu nur’i-l izah. Çev. Abdullah Aydın. İstanbul: Aydın Kitabevi, 1967.
• et-Taberî, Muhammed b. Cerir Ebû Ca‘fer. Câmiu’l-beyân fî te’vili’l-kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 24 cilt. Y.y.: Müessesetü’r-risâle, 2000-1420.
• et-Taberî, Muhammed b. Cerir Ebû Ca‘fer. Tarîhu’-t-Taberî: Târîhu’l-ümem ve’l-mulûk. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmî, 1988.
• et-Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme. Şerhu meâni’l-âsâr. Y.y.: Âlimü’l-kütüp, ts.
• et-Taberî, Muhammed b. Cerir Ebû Ca‘fer. Muhtasaru’t-Tahavî. thk. Ebu’l-Vefâ el-Afganî. Mısır: Lecnetü ihyai’l-mearifi, h.1370.
• et-Tayâlisî, Ebû Dâvûd Süleyman b. Dâvûd b. el-Cârud. Müsnedü Ebî Dâvûd. Thk. Muhammed b. Abdilmuhsin et-Türkî. 4 cilt. Mısır: Dâru hicr, 1999.
• et-Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî. Süne-nü’t-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şakir-Fuat Abdulbaki. Mısır: 1975.
• Türcan, Talip. İslam Hukuk Biliminde Hukuk Normu Kavramsal Analiz ve Geçerlilik Sorunu. Ankara: Ankara Okulu, 2003.
• Türcan, Talip. İslâm Hukukunda Norm-Amaç İlişkisi. Ankara: Ankara Okulu, 2009.
• Heyet (Vezeratu’l-Evkâf). Kitâbu’l-fıkh ale’l-mezhebi’l-erbaa. Mısır: Dâru’l-kitâbi’l-arabî, 1950.
• ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Cârullah Mahmûd b. Umer b. Mu-hammed. el-Keşşâf an hakâiki gavamızı’t-tenzîl, 4 cilt. Bey-rut: Dâru’l-kitâbi’l-arabî, 1407.
• Zuhaylî, Vehbe. İslam Fıkhı Ansiklopedisi. İstanbul: Risale, 1994.