On Naṣīr Al-Dīn Al-Ṭūsī’s Opinions About Evolotion In His Work Akhlāq-I Nāṣirī

Yıl 2018, Sayı: 31, 281 - 304, 30.06.2018

Talha Sönmez

Öz

From the earliest
stages of humanity, some questions have been asked. How the world is created?
How the living life on Earth begins? How people exist? These questions are
examples related to issues that have occupied our mind.
Some of them have tried to find answers to these questions from their
environmental impressions in their minds, while others have tried to answer
them from religious texts which give however little information on these
questions. Some thinkers have taken a new
perspective on this issue with reference to religious texts and their
environmental impressions.
In this work we study Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī and his point of view on evolution. In particular,
we try to find out how Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī tries to find an answer to this question by developing a
theory on the creation of non-living bodies, of the living beings and in
particular of the human being by using religious texts and environmental impressions.
In
this work, after giving a short information about his life and his work Akhlāq-i
Nāṣirī, we will examine the evolutionary views of
Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī, taking into account
the relevant section in his work Akhlāq-i
Nāṣirī. We will also
try to show that the "Theory of Evolution" has been seriously
explored centuries ago by Islamic thinkers, before it has begun to be named
with modern terms.

Anahtar Kelimeler

Kalām, Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī, Akhlāq-i Nāṣirī, Evolution, Genesis

Nasîruddîn Tûsî’nin Ahlâk-ı Nâsırî Adlı Eserinde Yer Alan Evrimle İlgili Görüşleri Üzerine

Öz

Dünyanın
nasıl var olduğu, dünya üzerindeki canlı yaşamının nasıl başladığı, insanların
nasıl var olduğu gibi sorular insanlığın ilk dönemlerinden günümüze
zihinlerimizi meşgul eden hususlar olmuştur. Bazıları bu sorulara çevresel
izlenimlerinden yola çıkarak aklıyla cevap bulmaya çalışırken bazı kimseler de
bu konular hakkında çok az bilgi veren dini metinlere müracaat etmişlerdir.
Bazı düşünürler ise hem dini metinleri referans alıp hem de çevresel
izlenimleriyle bu konuya yeni bir bakış açısı kazandırmışlardır. Makalemizin
konusu olan ve evrim hakkında görüşlerini tespit etmeye çalıştığımız Nasîruddîn
Tûsî de dini metinler ve çevresel izlenimlerden yaralanarak cansızların,
canlıların ve dolayısıyla da insanın yaratılışıyla ilgili bir teori
geliştirerek bu konuya cevap bulmaya çalışmıştır. Biz bu çalışmamızda
Nasîruddîn Tûsî’nin hayatı ve Ahlâk-ı Nâsırî adlı eseri hakkında kısa
bir bilgi verdikten sonra onun evrimle ilgili görüşlerini Ahlâk-ı Nâsırî adlı
eserindeki ilgili bölümü dikkate alarak inceleyeceğiz. Ayrıca “Evrim
Teorisi”nin modern anlamda dillendirilmeye başlamasından asırlar önce İslam
düşünürleri tarafından ciddiyetle araştırıldığını göstermeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Kelam, Nasîruddîn Tûsî, Ahlâk-ı Nâsırî, Evrim, Yaratılış

Kaynakça

• Alakbarli, Farid. "A 13th-Century Darwin? Tusi's Views on Evolution". Azerbaijan International, 9/2 (Summer 2001): 48–49.
• Arslan, Fazlı. "Nasîreddin et-Tûsî ve Musikî Risalesi". Dini Araştırmalar Dergisi 9 (Eylül-Aralık 2006): 317-336
• Ateş, Kenan. “Dünü ve Bugünüyle Evrim Kuramı”, Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi. İstanbul: Evrensel Basım Yayın, 2009.
• Bayrakdar, Mehmet. İslam'da Evrimci Yaratılış Teorisi 2. Baskı. Ankara: Kitabiyat Yayınları, 2001.
• Câhız. Kitâbü’l Hayevân. Thk. Abdusselam Muhammed Harun. 4 Cilt. Beyrut: 1969.
• Davis, Stephen. Tasarım Kanıtları ve Değerlendirilmesi. Evrim ve Tasarım. İstanbul: İz Yayıncılık, 2013.
• Demirkol, Murat. Nasîruddîn Tûsî'nin İbn Sînâcılığı. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2007.
• Demirkol, Murat. Nasîreddin Tûsî'nin Ahlâk Felsefesine Etkisi. Ankara: Fecr Yayınları, 2011.
• Demirkol, Murat. Tûsî'nin İbn Sîna Savunması. Ankara: Fecr Yayınları, 2015.
• Draper, John William. History Of The Conflict Between Religion and Science. New York: D. Appleton and Company, 1875.
• Erzurumlu İbrahim Hakkı. Mârifetnâme. Çev. Faruk Meyan. İstanbul: Bedir Yayınevi, 1999.
• Fârâbî. el- Medinetü’l Fazıla. Çev. Nafiz Danışman. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2001.
• Futuyma, Douglas. Evrim. Trc. A. Kence, & N. Bozcuk. Ankara: Palme Yayıncılık, 2008.
• Gafarov, Anar. Nasîruddin Et-Tûsî’nin Ahlâk Felsefesi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2009.
• Haldûn, İbn. Mukaddime. Trc. Süleyman Uludağ. 1 Cilt. Ankara: Dergâh Yayınları, 2015.
• Haldûn, İbn. Mukaddime. Çev. Zakir Kadiri Ugan. Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1968.
• Hariri, Yuval Noah. Hayvanlardan Tanrılara Sapiens. 7. Baskı. Trc. Ertuğrul Genç. İstanbul: Kolektif Kitap, 2015.
• Hart-Davis, Adam- Farndon, John- Green, Dan- Harvey, Derek- Johnson, Penny- Palmer, Douglas- Parker, Steve- Sparrow Giles. Bilim Kitabı. Çev. Ahmet Fethi Yıldırım. İstanbul: Alfa Yayınları, 2015.
• İbn Miskeveyh. Kitâbu’l-fevz’il-asgar. Thk. S. Udayme. Beyrut: 1319.
• İbnu’n Nefis. er-Risaletu’l-kâmiliyye Fi’s-sîreti’n-nebeviyye. Thk. Max Meyerhof-Joseph Schacht. Oxford: Oxford University Press, 1968.
• İbn Tufeyl. Hayy b. Yekzan. Thk. L. Gauthier. Beyrut: Imprimerie Catholique, 1936.
• İhvân-ı Safâ. Resâilü İhvâni’s-Sâfâ ve Hullâni’l-Vefâ. Thk. Â. Tâmir. 2 Cilt. Beyrut- Paris: Menşûrât-ı Uveydât, 1995.
• Kaya, Tamer. Yaşam, Evrim ve Biz. İstanbul: Alfa Yayıncılık, 2015.
• Kınalızâde Ali Efendi. Ahlâk-ı Alâ’iyye. İstanbul: Y.y., 1145.
• Özkaya, Tüten. "Sovyetler Birliği’nde Nasîruddîn-i Tûsî’nin Ahlâk-ı Nâsırî Eseri Üzerine Çalışmalar". Erdem Dergisi 4/10 (1998): 273-279.
• Razavî, Müderris. Ahval ve Asar-i Hace Nasîruddîn Tûsî. Tahran: İntişârât-ı Daneşgah, 1334/1916.
• Rızayev, Ağababa. Nasreddin Tûsî: Hayatı, İlmi, Dünya Görüşü. Bakü: Kitab Klubu, 1996.
• Shoja, Mohammadali M.- Tubbs, R Shane. "The History of Anatomy in Persia". Journal of Anatomy 210 (2007): 359–378.
• Sıddıki, Bahtiyar Hüseyin. "Nasuriddin Tûsî". İslam Düşüncesi Tarihi. Thk. Mian Muhammed Şerif. 2: İstanbul: İnsan Yayınları, 1990.
• Sultanov, Rahim. “Nasîreddin Tûsî ve Ahlak-ı Nâsırî Adlı Eseri”, Ahlâk-ı Nâsırî. Trc. Abdulvahap Taştan - Habil Nazlıgül. Ankara: Fecr Yayınları, 2005.
• Şerif, Mian Muhammed. Klasik İslâm Filozofları ve Düşünceleri. 3. Baskı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2000.
• Şimşek, Azime. Nasireddin Tûsî'nin Ahlâk ve Eğitim Anlayışı. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2005.
• Taslaman, Caner. Evrim Teorisi Felsefe ve Tanrı. 6. Baskı. İstanbul: İstanbul Yayınevi, 2013.
• Taştan, Abdulvahap. "Nasreddin Tûsî: Hayatı, Eserleri, Din ve Toplum Görüşü". Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/11 (2001): 155-167.
• Tûsî, Nasîruddîn. Ahlâk-ı Nâsırî. 3. Baskı. Trc. Anar Gafarov - Zair Şükürov. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2016.
• Uğur, Mücteba. "el-Câmi'us-Sagîr". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7: 113-114. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
• Şirinov, Agil. "Nasîruddin Tûsî". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 41: 437-442. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
• Uyman, Seçil. Ahlakta Değişim ve Gelişim Nasîruddîn Tûsî Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2016.
• Ülken, Hilmi Ziya. İslam Felsefesi. 3. Baskı. İstanbul: Ülken Yayınları, 1983.
• Yıldırım, Cemal. Evrim Kuramı ve Bağnazlık. 2. Baskı. Ankara: Bilgi Yayınları, 1998.
• Zencanî, Muhammed Müderrisî. Sergozeşt ve Akayid-i Felsefiy-i Hace Nasîruddîn Tûsî. Tahran: İntişârât-ı Emir Kebir, 1379/1959.