MANZUM SÖZLÜK LİTERATÜRÜNE EK, BUDİNLİ CİHÂDÎ VE TEŞRÎH-İ TIBÂ' İSİMLİ TÜRKÇE – ARAPÇA MANZUM SÖZLÜĞÜ

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 4, 0 - 0, 23.11.2016

Hasan Doğan

https://doi.org/10.20322/littera.271931

Öz

Klasik Türk şiirine özgü bir gelenek olan manzum sözlük yazma geleneği üzerine bugüne değin çok şey yazılıp söylendi. Molladan ümmiye, askerden kadıya, şehzadeden padişaha kadar hemen her kesimden şair yetiştiren bir milletin, şiir ile fetva sorup öğrenmesine; şiir ile yazışmasına ve dahî şiir ile dil öğrenip öğretmesine şaşmamak gerekir.

Türklerin coğrafyaları aşan kültür ve medeniyeti vesilesiyle birçok yazma yahut matbu eserin bugün yabancı ülkelerde olması, hemen her gün yeni bir eserin ortaya çıkmasına vesile olmuştur. İşte bu çalışmada, Osmanlı eğitim hayatında dil ve aruz öğreniminde kullanılan manzum sözlükler arasında sayılabilecek ve biri Belgrad’da olmak üzere şu ana kadar iki nüshasına ulaşabildiğimiz Budinli Cihâdî’nin Teşrîh-i Tıbâ’ isimli bilinmeyen sözlüğü incelenecektir.

Kaynakça

• Aksoyak, İ. Hakkı (2014). “Cihâdî”, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=1445 [erişim tarihi: 30.10.2016]
• Cihâdî (t.y), Terşîh-i Tıbâ’, https://phaidrabg.bg.ac.rs/detail_object/o:1528?SID=&actPage=&type=thumbnails [erişim tarihi: 30.10.2016]
• Çınar, Bekir (2007). Miftâh-ı Lisân Manzum Türkçe-Fransızca Sözlük, Ankara: Akçağ yayınları.
• Çöğenli, Sadi (2000-2001). “Eski Harflerle Basılmış Türkçe Sözlükler Kataloğu”, Akademik Araştırmalar Dergisi, Yıl : 2, S. 7-8, Kasım 2000-Nisan 2001, s. 99-134.
• Devellioğlu, Ferit (2012). Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
• Duru, Necip Fazıl – Eren, Abdullah (hzl.) (2014), Nazm-ı Dil-ârâ (Farsça-Türkçe Manzum Lûgat), Ordu: Altınpost Yayınları.
• Erdem, Mehmet Dursun (2005). “Manzum Sözlükler ve Tuhfe-i Âsım”, International Journal of Central Asian Studies, Volume 10-1, Editor in Chief: Choi Han-Woo, The İnternational Association of Central Asian Studies Intitute of Asian Culture and Development, p. 197-216, Korea.
• Erdem, Mehmet Dursun (2005). “Osmanlı Dönemi Manzum Çocuk Sözlükleri ve Bir Lugât-ı Sıbyân Yazması”, Hece Aylık Edebiyat Dergisi, Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı, Yıl 9, Sayı 104-105, Ağustos-Eylül 2005, s. 178- 189.
• Ergun, Saadeddin Nüzhet (1936), Türk Şairleri, C.1, [y.y].
• Gümüş, Zehra (2007). “Klâsik Türk Edebiyatında Manzum Sözlük Şerhleri”, Turkish Studies, C.2, S.4 Sonbahar 2007, s.423-431.
• Gürbüz, Mehmet (2011). Kâbilî’nin “Sultân-ı Hûbâna Münâsib Eş‘âr” Adlı Şiir Mecmuası, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İlhan, Seyfettin (1997). Şemsi Cevâhirü’l-Kelimât (Mukayeseli İnceleme), (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• İmamoğlu, Ahmet Hilmi (2006). Muğlalı Şâhidî İbrahim Dede Tuhfe-i Şâhidî Farsça-Türkçe Manzum Sözlük, Muğla: Muğla Üniversitesi Yayınları.
• Kalyon, Abuzer (2011). Peşteli Hisâlî Metâli’ü’n-Nezâir (II. Cilt), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karabey, Turgut -Numan Külekçi (1990). Sünbülzâde Vehbî, Tuhfe (Farsça-Türkçe Manzum Sözlük), Erzurum.
• Karaismailoğlu, Adnan (1990). “Manzum Sözlüklerimizden Tuhfe-i Remzî”, Millî Kültür, 74, Temmuz 1990, s.60-61.
• Kartal, Ahmet (2003). Tuhfe-i Remzî, Ankara: Akçağ yayınları.
• Kılıç, Atabey (2006). “Klâsik Türk Edebiyatında Manzum Sözlük Yazma Geleneği ve Türkçe-Arapça Sözlüklerimizden Sübha-i Sıbyân”, Klâsik Türk Edebiyatı Sempozyumu, 6-7 Mayıs 2005 Şanlıurfa; (Prof. Dr. Abdülkadir Karahan’a Armağan ) (Yayına Hazırlayanlar Eyüp Azlal, Necmi Karadağ, M. Emin Karahan), Şanlıurfa: Şanlıurfa Belediyesi Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay, s. 186-189.
• Kılıç, Atabey (2006). “Mevlânâ Müzesi Kitaplığı 4026’da Kayıtlı Manzum Sözlük Mecmûası Hakkında”, Mevlânâ, Mesnevi, Mevlevihaneler Sempozyumu, 30 Eylül-01 Ekim 2006 Manisa.
• Kılıç, Atabey (2006). “Türkçe-Arapça Manzum Sözlüklerimizden Sübha-i Sıbyân -1- (İnceleme)”, Turkish Studies, 1. Cilt 2. Sayı Ekim-Kasım-Aralık 2006, s. 81-100.
• http://www.turkishstudies.net/dergi/cilt1/sayi2/makale/kilic.pdf
• Kılıç, Atabey (2007). “Türkçe-Arapça Manzum Sözlüklerimizden Sübha-i Sıbyân-2-(Metin)”, Turkish Studies, 1. Cilt 3. Sayı Kış 2007, s. 29-71. http://www.turkishstudies.net/dergi/cilt1/sayi3/atabeykilic.pdf
• Kılıç, Atabey (2007). “Türkçe-Farsça Manzum Sözlüklerden Tuhfe-i Vehbi(Metin)”, Turkish Studies, 1. Cilt 4. Sayı Bahar 2007, s. 410-475. http://www.turkishstudies.net/dergi/cilt1/sayi4/kilicatabey.pdf
• Kılıç, Atabey (2001). Mustafâ bin Osmân Keskin Manzûme-i Keskin, Kayseri: Laçin Yayınevi.
• Kırbıyık, Mehmet (2002). “Miftâh-ı Lisân Adlı Manzum Fransızca-Türkçe Sözlük Üzerine”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı:11-2002, s.184-200.
• Köksal, M. Fatih (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf. [erişim tarihi: 30.10.2016]
• Öz, Yusuf (1996). Tarih Boyunca Farsça-Türkçe Sözlükler (Basılmamış doktora tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özbek, Durmuş (1994). “el-Ûşi ve Kasidetü’l-Emali”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.5, ss. 277-293. http://dergipark.ulakbim.gov.tr/neuifd/article/viewFile/5000125745/5000115544
• Yakar, H. İbrahim (2007). “Manzum Sözlüklerimizden Tuhfe-i Fedâî”, Turkish Studies, C.2, S.4, Sonbahar 2007, s.1015-1025.
• Yılmaz, Mehmet (1992). Edebiyatımızda İslamî Kaynaklı Sözler, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Yurtseven, Necmettin (2003). Türk Edebiyatında Arapça-Türkçe Manzum Lugatler ve Sünbülzâde Vehbî’nin Nuhbe’si, (Basılmamış doktora tezi), Ankara.