TÛFÂN VAKTİ HZ. NÛH’A TEYEMMÜM FARZ MIDIR? (EMÎR HÜSREV DEHLEVÎ’NİN ŞATHİYYE TÜRÜNDEKİ BİR BEYTİNİN ŞERHLERİ ÜZERİNE)

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 1, 119 - 135, 01.03.2017

Mücahit Kaçar

Öz

 

Bu çalışmada Emîr Hüsrev Dehlevî’nin şathiyye olarak da
değerlendirilebilecek bir beytinin beş farklı şerhinin karşılaştırılarak
metinlerinin sunulması amaçlanmıştır. Hindistan’ın büyük şâir ve mutasavvıfı,
aynı zamanda büyük bir tarihçi ve dilci de olan Emir Hüsrev Dehlevî'nin “Lâ
timsahı şehâdet denizinden başını çıkardığı zaman, Nûh’a tufan zamanında
teyemmüm farz olur” şeklinde tercüme edilebilecek beytinin üç Türkçe şerhi
bilinmektedir. Fakat bunlardan Mustafâ İsâmeddîne ait olarak kaydedilen şerh aslında
üç şerhin bir araya getirilmiş hâlidir. Zira bu şerhte Mustafâ İsâmeddîn, beyti
Farsça şerh eden Mollâ Abdurrahmân Câmî ile Arapça şerh eden Sarhoş Bâlî’nin
şerhlerini tercüme etmiş, ardından da kendisi beyti şerh etmiştir. Beytin
bilinen diğer Türkçe şerhleri ise Salâhî ve Mehmed Râif’e aittir. Ayrıca
kaynaklarda bu beytin Bursalı Muhyiddîn Halîfe ve Abdullatîf Şirvânî tarafından
şerh edildiği de belirtildiği hâlde yaptığımız aramalarda bu iki şerhe
ulaşamadık. Dolayısıyla elimizde Emîr Hüsrev Dehlevî’nin bu beytinin beş farklı
şerhi bulunmaktadır.  Bu çalışmada bu beş
şerhin sahipleri tanıtıldıktan sonra şerh metinleri sunulmuş, ardından da bu
metinlerin muhtevaları özetlenerek çeşitli açılardan karşılaştırılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Emir Hüsrev Dehlevî, Mollâ Câmî, Salâhî, İsâmeddîn, Sarhoş Bâlî, Mehmed Râif, şerh, timsâh, Nûh

Kaynakça

• Akkuş, Mehmet (1998). Abdullah Salâhaddin Uşşâkî (Salâhî)’nin Hayatı ve Eserleri. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Arıcı, Resul (2006). Salâhî’nin Tasavvufî Şiir Şerhleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Deliktaş, Süleyman (1990). Salâhâddin Uşşâkî ve Kasîde-i Hamriyye Şerhi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demir, Gökhan (2016). et-Tansîsü’l-Muntazar fî Şerhi Ebyâti’t-Telhîs ve’l-Muhtasar (Transkripsiyonlu Metin-İnceleme). Doktora Tezi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü.
• Demirli Ekrem (2013). “Kuşeyrî’den İbnü’l-Arabî’ye İşârî Yorumculuk Hakkında Bir Değerlendirme: İşarî Yorumdan Tahkîke Doğru Kur’ân-ı Kerim Yorumculuğunun Gelişimi”. Atatük Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (40). 121-142.
• Demirli, Ekrem (2008). “İbnü’l-Arabî ve Takipçilerinin Tanrı Anlayışı: Tenzih ve Teşbih Hükümlerinin Birleştirilmesi”, İslâm Araştırmaları Dergisi (19). 25-44.
• Doğan, Ramazan (2016). “Bursevî Muhyiddîn Halîfe ve İbretnâme’sine Dair”. Türkiyat Mecmuası (C. 26/1). 89-105.
• Keleş, Hafize (2008). Selahaddin-i Uşşakî ve Türkçe Tasavvufî Şiir Şerhleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kunt, İbrahim (2010). “Mehmed Râif’in Hâtıra-i Eslâf İsimli eserinde Bulunan Farsça Beyitler”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (24). 121-144.
• Kurtuluş, Rıza (1995). “Emir Hüsrev-i Dehlevî”. DİA (C.1). 135-137.
• Okumuş, Ömer (1994). “Câmî, Abdurrahman”, DİA (C.7). 94-99.
• Pakiş, Ömer (2002). “Tasavvufî Tefsir ve Vahdet-i Vücûdun Sembolik Dili”. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi (C. 23). 5-27.
• Tezcan, Semih (2009). “Salâhî Efendi”, DİA (C.36). 17-19.
• Turgut, Kadir (2013). Abdurrahman Câmî, Düşünce ve Eserlerinin Türk Edebiyatına Etkisi. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü.
• Türkmen, Erkan (1989). Emir Hüsrev Dehlevî’nin Hayatı, Eserleri ve Edebî Şahsiyeti. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Un, Fatma Hicret (2011). Karşılaştırmalı Hind Ve Yunan Mitolojisi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yazar, Sadık (2011). Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldız, Ayşe (2010). “Klasik Türk Edebiyatında Neheng Kelimesi Üzerine”. Erdem. (56). 179-196.
• Yılmaz, Ozan (2007). “Klâsik Şerh Edebiyatı Literatürü”. Talid (C.5/9). 294-295.