Lale Devrinde Sadrazam Ve Harem Dairesine Ait Muhasebe Müfredat Defterlerinin Çözümlemesi - Analysis Of The Accounting Inventory Of Grand Vizier And Harem At Tulip Age

Yıl 2016, Cilt: 8 Sayı: 14, 308 - 322, 07.04.2016

Ali Apalı Özlem Karataş İsmail Bekci

Öz

Osmanlı Devlet Muhasebe Sistemi son yıllarda muhasebe tarihi üzerine araştırma yapan bilim insanları tarafından üzerinde sıklıkla çalışılan bir konu haline gelmiştir. Osmanlı Devleti ile ilgili arşivler incelendiğinde Osmanlı İmparatorluğu’ndan (1299-1922) kalan yaklaşık olarak 95 milyon adet belge ve 360 bin adet defter bulunmaktadır. Bu belgelerin yaklaşık 15 milyon adedi ile defterlerin 180 bin adedinin direkt olarak muhasebe ile ilgili olduğu bilinmektedir. Sosyal, mali, iktisadi ve askeri her türlü mali bilgiye rastlanabilen bu belge ve defterlerin Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan XX.  YY’ın sonlarına kadar olan kısmı Osmanlı Devleti’nin muhasebe sistemini oluşturan merdiven sistemine göre hazırlandığı tespit edilmiştir.

Çalışmanın konusunu, bu defterlerden biri olan, Hicri 6 Receb 1137 (Miladi 21 Mart 1725) tarihini taşıyan ve Başbakanlık Osmanlı arşivlerinden elde edilen Sadrazam ve Harem dairesine ait müfredat defteri oluşturmaktadır. Hem sadrazam dairesine hem de harem dairesine alınan bazı varlıkların (eşyaların) ve bazı kalemler için ödenen işçilik giderlerinin kaydının yapıldığı müfredat kayıtlarına ait defterin, muhasebe tarihi çalışmalarına kazandırılması ve Osmanlı Devlet Muhasebesi alanında çalışmak isteyen araştırmacılara yol gösterici olması çalışmanın amacını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Muhasebe Tarihi, Muhasebe Müfredat Defteri, Merdiven Sistemi, Lale Devri

Kaynakça

• Can, Ahmet Vecdi, Esen, Sinan (2010), “Osmanlı Muhasebe Sistemi ve 1530 Yılına İlişkin Yapılan Kayıtların Işığında “Bir Osmanlı Livası: Prizren”, 2. Uluslararası Balkanlarda Sosyal Bilimler Kongresi, Kosova.
• Erdenen, Orhan (2003), Lale Devri ve Yansımaları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, Birinci Baskı, İstanbul.
• Elitaş, Cemali-Güvemli, Oktay-Aydemir Oğuzhan-Erkan Mehmet-Özcan Uğur-Oğuz, Mustafa, (2008), Osmanlı İmparatorluğunda 500 Yıl Boyunca Kullanılan Muhasebe Yöntemi: Merdiven Yöntemi, Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayınları, Ümit Ofset Matbaacılık, Ankara.
• Güvemli Oktay, (1998), Türk Devletleri Muhasebe Tarihi-Osmanlı İmparatorluğu-Tanzimata Kadar, Cilt.2, 2. Baskı, İstanbul.
• Güvemli, Oktay, Batuhan, Güvemli, (2006), “Osmanlı İmparatorluğu’ndan Cumhuriyete Muhasebe Düşüncesinin Gelişimi”, Mali Çözüm Dergisi, ISMMO Yayınları, Sayı. 76. (42-57).
• Güvemli, Oktay, Cengiz, Toraman, Batuhan, Güvemli, (2014), Osmanlı İmparatorluğunda Devlet Muhasebesi, Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu Yayını, OHEM İletişim Bas. Yay. Ltd. Şti., Ankara.
• Özcan Abdülkadir (1988), Türkiye Diyanet Ansiklopedisi, www.diyanetislamansiklopedisi.com, (10.01.2015).
• Shay Mary, Lucille (2009), Lale Devri ve Sonrası (1720-1734)-Venedik Balyoslarının Bakışıyla Osmanlı İmparatorluğu, çev.: Münir Akın, Ark Kitapları, 1.Baskı, İstanbul.
• T.C. Başbakanlık Osmanlı Devlet Arşivleri, C. DH. Kod ve 6024 Nolu Dosya, Hicri 6 Receb 1137 (Miladi 21 Mart 1725) Tarihli Sadrazam ve Harem Dairesi Muhasebe Müfredat Defterine Ait Kayıt Örneği.
• Uzunçarşılı İsmail Hakkı (1988), Osmanlı Devleti’nin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.