“Ahkâmın Değişmesi”ne Farklı Bir Yaklaşım

Yıl 2014, Cilt: 47 Sayı: 47, 19 - 42, 06.01.2015

İbrahim Özdemir

https://doi.org/10.15370/muifd.78579

Cited By: 5

Öz

Öz: Şer’î hükümde değişim konusu birçok çalışmada usulî temelinden bağımsız olarak ele alınmaktadır. Bu konu, olguda değişimi esas alan ve her bir vakıanın alacağı hükmün illetini inceleyen tahkîku’l-menât yöntemi kapsamında ele alınmalıdır. Hükümde değişim
kavramı, gerçek anlamda bir değişimi ifade etmemektedir. Bu değişimin ispatı için referans gösterilen tüm argüman ve örnekler bu anlamdaki değişimi değil, hükme konu olan cüz’î hâdiselerdeki değişimi ifade etmektedir. Cüz’î hadiselerin içerdiği tikel durumlar
hükümlerin bağlandığı illetlere tekabül etmektedir. Hükümler illetlerle birlikte deveran ettiği gibi, bu tikel durumlarla birlikte de deveran etmektedir. Karâfî (ö. 684/1285)’den İbn ‘Âbidîn (ö.1252/1836)’e kadar bu konuda söz söyleyen fakihler ahkâmın değişmesinden değil, ahkâma tekabül eden mezkûr durumların değişiminden bahsetmektedirler.
Anahtar Kelimeler: Hükümde değişim, Fetvada değişim, Tikel durum, Tahkîku’l-menât.
A New Approach to the Concept of a Change in the Judgement
Abstract: The subject of ‘change in Shari ’a decision’ is covered independently in many studies from the pertinent fundamental Shari’a law. This subject has to be evaluated under the heading of ‘tahqiq al-mana’t which specifically examines a change in phenomenon and serves to determine the reason (illat) on which the decision for each daily-life case is based on. The concept of a change in the judgement does not mean a change in fundamental Shari’a law. All of the arguments as well as examples referred to for proving a ‘change in Shari’a decision’ only mean a change in daily-life individual cases, not a change in fundamental
Shari law. Individual daily-life cases correspond to the Shar’i reasons on which decisions are based on. Decisions become different with reasons as well as with individual daily-life cases. All jurists from Karâfî to İbn ‘Âbidîn discuss a change in phenomenon, not a change in fundamental Shari’a law.
Keywords: Change in decision, Change in fatwa, Real (ized) case, Tahqiq al-menât

Anahtar Kelimeler

Hükümde değişim, Fetvada değişim, Tikel durum, Tahkîku’l-menât

Kaynakça

• Ali Haydar, Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm (Ta’rîb: Fehmî Hüseynî), Riyad 2003.
• Allâm, Şevkî, Davâbitu’-İftâ fi’l-Vaki’i’l-Mu’âsır: Menheciyyetu Sina’ati’l-İftâ (3), http://www. ahram.org.eg/NewsPrint/288382.aspx.
• _____Davâbitu’-İftâfi’l-Vaki’i’l-Mu’âsır:MenheciyyetuSina’ati’l-İftâ(5), http://www.ahram.org. eg/NewsPrint/288382.aspx.
• Âmidî, Ali b. Muhammed, el-İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm, thk., Abdurazzak ‘Afıfî, Beyrut 1402.
• Atiyye, Cemaluddin, el-Vakı’ ve’l-Misâl fi’l-İslami’l-Mu’âsır(Kadâyâ İslamiyye Mu’âsıra içinde), Beyrut 2001.
• Beltâcî, Muhammed, Menhecu Ömer b. Hattâb fi’t-Teşrî’, Kahire 2006.
• Binbeyye, Abdullah, Sinâ’atu’l-Fetva ve Fıkhu’l-Evveliyyât,Cidde 2007.
• _____el-İctihad bi Tahkîki’l-Menât: Fıkhu’l-Vâkı’ve’t-Tevakku’, http: // www. binbayyah. net/ portal/research/1148.
• Bûtî, Muhammed Said, Davâbitu’l-Maslaha fi’ş-Şerî’ati’l-İslamiyye, Beyrut 1986.
• ______es-Sevâbit ve’l-Mutegayyirât fi’l-İslam, Mecelletu Külliyeti’ dirasâti’l-İslamiyye ve’l-Ara- biyye, Sayı 4, Dubay 1992.
• Cessâs, Ahkâmu’l-Kur’ân, Daru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut, t.y. c.
• Cuma, Ali, et-Te’sîlu’l-Hadarî li’t-Teşrî’i’l-İslamî(Tağayyürü’l-Fetva), http://pathlandmarks. blogspot.com.tr/2012/01blog-post.html
• Devâlibî, Maruf, Mecelletu el-Müsslimûn, Sayı, 6, Yıl 1, Mayıs 1952.
• Ebu Sünne, Ahmed Fehmî, el-Örfü ve’l-‘Âdetu fî R’eyi’l-Fukahâ, Kahire 2004..
• Ensarî, Abdu’l-Aliyy Muhammed b. Nizamuddun, Musellemu’s-Sübût (el-Mustasfâ ile birlikte), Matbaatu’l-Emîriyye, Mısır 1324.
• Erdoğan, Mehmet, İslam Hukukunda Ahkâmın Değişmesi, İstanbul 1994.
• Fazlurrahman, İslam ve Çağdaşlık (çev. Alpaslan Açıkgenç-Hayri Kırbaşoğlu), Ankara 1996.
• Gazalî, el-Mustasfâ min İlmi’l-Usûl (Fevâtihu’r-Rahamût ile birlikte), Bulak 1324.
• Ğâmidî, Huza’ b. Abdillah, Muhavelâtu’t-Tecdid fî Usûli’l-Fıkh, Riyad 1429.
• Ğarayanî, Sadık Abdurrahman, el-Hukmu’ş-Şer’iyyu Beyne’n-Nakli ve’l-Akıl, Beyrut 1989.
• Hâdimî, Ebu Said Muhammed, Menâfiu’d-Dekâik fî Şerhi Mecâmi’i’l-Hakâik, İstanbul 1305.
• Hasan, Mahmud Abdulkerim, Tahrifu’l-İslam bi Hücceti Tagayyüri’l-Ahkâm bi Tagayyüri’z- Zemani ve’l-Mekan(2), http://sabiltahrir.blogspot.com.tr/2013/06/2.html.
• Hassan, Hüseyn Hamid, Fıkhu’l-Maslaha ve Tatbikatuhu’l-Mu’asıra, el-Ma’hedu’l-İslamî li’l- Buhûs, Cidde 1993.
• İbn ‘Âbidîn, Muhammed Emin, Reddu’l-Muhtâr ala’d-Durri’l-Muhtâr, Beyrut 1992.
• İbn ‘Âbidîn, Şerhu Manzumeti ‘Ukûdi Resmi’l-Muftî (Resâilu İbn ‘Âbidîn içinde), İstanbul 1320.
• _____Neşru’l-Arf fi Binâi Ba’di’l-Ahkâm ala’l-Örf (Macmu’atu Resâili İbn Abidîn içinde), İstanbul 1320.
• İbn Hâcib, Ebu Amr Osman, Münteha’l-Vusûl ve’l-Emel fi İlmeyi’l-Usûl ve’l-Cedel, Mısır 1326.
• İbn Kayyim, Ebu Abdillah, Muhammed b. Ebibekr, İ’lâmu’l-Muvakki’în ‘an Rabbi’l-Alemîn, thk., Muhammed Mu’tasım el-Bağdadî, Buyrut 1996.
• İbn Kayyim, İğâsetu’l-Lehfân min Mesâyidi’ş-Şeytân, thk., Muhammed Hamid el-Fukâ, Riyad, t.y.
• İbn Nüceym, Zeynüddin b.İbrahim, el-Eşbâh ve’n-Nezâir, thk., Muhammed Muti’ Hafız, Dimaşk 2005.
• İbnu’l-Hümâm, Kemâluddin Muhammed b. Abdilvahid, Fethu’l-Kadîr, (Bidaye şerhi ile bir- likte), Dâru’l-Fikr, Beyrut, t.y.
• Kubeysî, Mebâhisu’t-Ta’lîl inde’l-Usûliyyîn ve’l-Gazalî (Basılmamış Doktora tezi), Mektebetu Camiati’l-Ezher (el-Meşîhatu’l-Ezheriyye), Resâil, 14, 251, HM.
• Kangirî, Abdullah b. Şeyh Hasen, Nefâisu ‘Ârâisi’l-Enzâr ve Letâifu Fevâidi’l-Efkâr (Fenârî Haşiyesi), Daru’t-Tibâ’ati’l-‘Âmire,1313.
• Karadâvî, Yusuf, Şerîatu’l-İslam, Kahire 1993.
• Karâfî,Şihâbuddin Ebu’l-Abbas Ahmed b. İdrîs, el-İhkâm fî Temyîzi’l-Fetavâ ‘ani’l-Ahkâm ve Tasarrufati’l-Kâdî ve’l-İmâm,thk., Abdulfettâh Ebu Ğudde, Beyrut 2009.
• _____el-Furûk (İbnu’ş-Şât ile birlikte),thk., Ömer Hasen, Dimaşk 2011.
• Kubeysî, Hamed Ubeyd, Usûlu’l-Ahkâm ve Turuku’l-İstnbât fi’t-Teşrî’i’l-İslamî, Dimaşk 2009.
• Mensî, Muhammed Kasım, Tağayyürü’z-Zurûf ve Eseruhu fî İhtilafi’l-Ahkâm, Kahire 2010.
• Mikdaş, Süha Selim, Tağayyürü’l-Ahkâm fi’l-Fıkhi’l-İslamî, Beyrut 2007.
• Muhammed Kemaluddin İmam, “Meâlâtu Tatbiki Menheci Tahkiki’l-Menât fî Te’cîli Ba’di’l- Ahakm ev Ta’lîkiha”, Mecelletü’l-Müslim el-Mu’âsır,Sayı, 148, Yıl, 2013.
• ______Kavâ’idu Tagayyüri’l-Fetvâ Beyne’l-Hadesi’l-Kâin ve’z-Zemen:Kıraa Usuliyye(Nedvetu’l- Fıkhi’l-İslamî fî Âlemin Mutagayyir içinde),Umman 2012.
• Narânî, Halil Mahmud, Eseru’z-Zarf fî Tağyîri’l-Ahkâmi’ş-Şer’iyye, Nablus 2003.
• Nedvî, Ali Ahmed, el-Kavâ’idu’l-Fıkhiyye, Dimaşk 1991.
• Nuveyhî, Muhammed, Nahve Sevretin fi’l-Fikri’d-Dinî, Kahire 2010.
• Râzî, Kutbuddin Muhammed b. Muhammed, Levâmi’u’l-Esrâr fî Şerhi Metâli’i’l-Envâr, Matbaatu’l-Hâc Muharrem Efendi, yy., 1303.
• Reysûnî, Kutub, Sinâ’atu’l-Fetva fi’l-Kadâya’l-Mu’âsıra, Beyrut 2014.
• Senûsî, Abdurrahman, İ’tibarâtu’l-Meâlât ve Mura’âtu Netâici’t-Tasarrufât, yy., 1424.
• Susere, Abdulmecid Muhammed, el-Hukmu’ş-Şer’iyyu Beyne’s-Sebâti ve’t-Tagayyür, Mecelletu’Ş- Şerîa ve’l-Kanun, Sayı 20, Eylül 2003.
• Sufyânî, Âbid b. Muhammed, es-Sebâtu ve’ş-Şumûl fi’ş-Şerîati’l-İslamiyye, Mekke 1988.
• Şâfiî, er-Risâle, thk., Ahmed Şâkir,yy., t.y.
• _____el-Umm, Beyrut 1990.
• Şâtıbî, İbrahim b. Musa b. Muhammed el-Ğırnâtî, el-Muvafâkât, thk., Abdullah Dıraz, Beyrut, t.y.
• Şelebî, Mustafa, Ta’lîlu’l-Ahkâm, Matbaatu’l-Ezher, y.y. 1947.
• Uraynî, Ahmed b. Süleyman, en-Nehcu’l-Akvâ fî Erkâni’l-Fetvâ, Riyad 2008.
• Yaman, Ahmet, Fıkhın Sosyolojik Yürürlüğü Bağlamında Fetvada Değişim, Diyanet İlmi Dergi, Nisan-Mayıs-Haziran 2014, 50/2.
• Zerkâ, Mustafa Ahmed, el-Medhalu’l-fıkhiyyu’l-‘amm, Dimaşk 1968.
• ______Mecelletu el-Müsslimûn, Sayı, 8, Yıl 1, Mayıs-Temmuz 1952.
• ______Şerhu’l-Kavâidi’l-Fıkhiyye, Dimaşk 1997.
• Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Behadır, el-Bahru’l-muhît fî usûli’l-fıkıh, yy., y.t.
• Zuhaylî, Muhammed, es-Sevâbit ve’l-mutegayyirât fi’ş-şerîati’l-İslamiyye, (Mu’temeru Mekke 13: el-Muslimu’l-mu’âsır ve’s-sevâbit ve’l-mutegayyirât), Mekke 2012.