İbn Ebî Hayseme’nin (ö. 279/892) Cerh-Ta‘dîl İlmindeki Yeri ve Önemi

Yıl 2017, Cilt: 52 Sayı: 52, 1 - 26, 15.06.2017

Mustafa Macit Karagözoğlu

https://doi.org/10.15370/maruifd.333521

Cited By: 1

Öz

Öz: İbn Ebî Hayseme Hadis ve İslâm Tarihi disiplinlerinin gelişiminde rol oynamış âlimlerden

biridir. Her iki ilim dalını ilgilendiren mühim eseri et-Târîhu’l-kebîr’in günümüze

ancak küçük bir kısmı ulaşabilmiştir. İbn Ebî Hayseme râvilerin kimlikleri, vefat

tarihleri, kardeşleri, hocaları ve talebeleri gibi konulardaki zengin birikimini eserinde

yansıtmış ve sonraki ricâl literatüründe ona sıkça atıf yapılmıştır. Babası Ebû Hayseme,

Yahya b. Maîn ve Ahmed b. Hanbel gibi önde gelen hadis münekkitlerinin yanında yetişen

İbn Ebî Hayseme, adı geçenler başta olmak üzere kendinden önceki münekkitlerin

cerh-ta‘dîle dair görüşlerinin intikalinde mühim rol oynamıştır. Hocalarının derslerini

dikkatle takip ederek çok sayıda râviyi ve hadisi onların gündemine getiren İbn

Ebî Hayseme, müstakil olarak çok az râvinin cerh ve ta‘dîli hakkında görüş belirtmiştir.

Anahtar Kelimeler: Hadis Tenkidi, İsnad, Yahya b. Maîn, et-Târîhu’l-kebîr, Ma‘rifetü’l-

ihve ve’l-ahavât

Anahtar Kelimeler

Hadis Tenkidi, İsnad, Yahya b. Maîn, et-Târîhu’l-kebîr, Ma‘rifetü’l- ihve ve’l-ahavât

The Role of Ibn Abī Khaythama (d. 279/892) in the Criticism of Hadith Transmitters

Öz

Abstract: Ibn Abī Khaythama is one of the scholars who contributed to the development

of both hadith and Islamic historiography. His most important work al-Tārīkh al-

Kabīr has only partially survived today. Ibn Abī Khaythama manifested his expertise on

hadith transmitters by providing detailed information about their identification, years

of death, relatives and intellectual surroundings, and was therefore quoted frequently

by later authors. Having received education from prominent hadith critics, including

his father Abū Khaythama, Yaḥyā b. Ma‘īn, and Aḥmad b. Ḥanbal, Ibn Abī Khaythama

played a significant role in the transmission of their critical opinions. Though he regularly

participated in hadith circles and raised questions to his teachers about transmitters

and their hadiths, he rarely expressed his individual opinion regarding the impugnment

and certification of the transmitters.

Keywords: Hadith Criticism, Isnād, Yaḥyā b. Ma‘īn, al-Tārīkh al-Kabīr, Brothers and

Sisters among Transmitters

Anahtar Kelimeler

Hadith Criticism, Isnād, Yaḥyā b. Ma‘īn, al-Tārīkh al-Kabīr, Brothers and Sisters among Transmitters

Kaynakça

• Kaynaklar Ahatlı, Erdinç, Yahya b. Maîn ve Cerh-Ta‘dildeki Metodu (yüksek lisans tezi, 1992), Bursa Uludağ Üniversitesi SBE.
• Ali b. el-Medînî-Ebû Davud es-Sicistânî, er-Ruvât mine’l-ihve ve’l-ahavât (nşr. Bâsim Faysal el-Cevâbire), Riyad: Dâru’r-Râye, 1408/1988.
• Arnaût-Ma‘rûf: Şuayb el-Arnaût-Beşşâr Avvâd Ma‘rûf, Tahrîru Takrîbi’t-Tehzîb, I-IV, Beyrut: Müessesetü’r- Risâle, 1417/1997.
• Âşıkkutlu, Emin, Fesevî ve Ricâl İlmindeki Yeri, İstanbul: İFAV, 2007.
• Aydınlı, Abdullah, “İbn Ebû Hayseme”, DİA, XIX, 434.
• el-Bâcî, Ebü’l-Velîd Süleyman b. Halef, Kitâbü’t-Ta‘dîl ve’t-tecrîh li-men harrece lehü’l-Buhârî fi’l-Câmii’ssahîh (nşr. Tahir Salih Hüseyin), I-III, Tunus: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1431/2010, 2. Baskı.
• el-Bağdâdî, Hatîb, Ebû Bekir Ahmed b. Ali, Târîhu medîneti’s-selâm (nşr. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf), I-XVII, Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1422/2001.
• ed-Dûrî, Abdülazîz, Neş’etü ilmi’t-tarih inde’l-Arab, Beyrut: Merkezü Dirâsâti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, 1428/2007, 2. Baskı.
• Fayda, Mustafa, “İbn Sa‘d”, DİA, XX, 294-297.
• Gökçe, Aziz, İbn Ebî Hayseme’de Sahabe Bilgisi (yüksek lisans tezi, 2011), Sakarya Üniversitesi SBE.
• Görmez, Mehmet, “Kâsım b. Asbağ”, DİA, XXIV, 540-541.
• Halîfe b. Hayyât, Ebû Amr el-Basrî, Kitâbü’t-Tabakât (nşr. Süheyl Zekkâr), I-II, Dımaşk: Vizâretü’s-Sekâfe ve’s-Siyâha, 1966.
• el-Halîlî, Ebû Ya‘lâ Halîl b. Abdullah, Kitâbü’l-İrşâd fî ma‘rifeti ulemâi’l-hadîs (nşr. Muhammed Saîd b. Ömer İdris), I-III, Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1409/1989.
• Işık, Mustafa, Yahya bin Maîn’in Hayatı ve Hadis İlmindeki Yeri (yüksek lisans tezi, 1991), Erciyes Üniversitesi SBE.
• İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah b. Adî el-Cürcânî, el-Kâmil fî duafâi’r-ricâl (nşr. Mâzin es-Sirsâvî), I-X, Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1434/2013.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Ali b. el-Hasan, Târîhu medîneti Dımaşk (nşr. Ömer b. Garâme), I-LXXX, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Ebû Hâtim er-Râzî, Kitâbü’l-Cerh ve’t-ta‘dîl, I-IX, Haydarabad: Dâiretü’l-Maârifi’l-Osmâniyye’den ofset, 1371/1952.
• İbn Ebî Hayseme, Ebû Bekir Ahmed b. Züheyr b. Harb, et-Târîhu’l-kebîr: Târîhu İbn Ebî Hayseme (nşr. Salâh b. Fethî Helel), I-IV, Kahire: el-Fârûku’l-Hadîse, 1429/2008, 2. Baskı.
• ------, Târîhu İbn Ebî Hayseme: Kıt‘atün mine’l-kûfiyyîn (nşr. Muhammed b. Abdullah es-Süreyyi‘), Riyad: Dâru’l-Âsıme, 1435/2014.
• İbn Ebî Ya‘lâ, Ebü’l-Hüseyin Muhammed el-Ferrâ, Tabakâtü’l-Hanâbile (nşr. Abdurrahman b. Süleyman el- Useymîn), I-III, Riyad: el-Emânetü’l-Âmme li’l-İhtifâl, 1419/1999.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askalânî, Lisânü’l-Mîzân (nşr. Abdülfettah Ebû Gudde), I-X, Beyrut: Mektebü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1423/2002.
• ------, Tehzîbü’t-Tehzîb (nşr. İbrahim Zeybek-Âdil Mürşid), I-IV, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1432/2011.
• İbn Hayr el-İşbîlî, Ebû Bekir Muhammed b. Hayr, Fihristü İbn Hayr el-İşbîlî (nşr. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf- Mahmud Beşşâr Avvâd), Tunus: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1430/2009.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Büstî, Kitâbü’l-Mecrûhîn mine’l-muhaddisîn (nşr. Hamdî Abdülmecîd es-Selefî), I-II, Riyad: Dâru’s-Sumay‘î, 1428/2007.