STATUS OF MIDDLE AND EAST BLACKSEA REGION SOILS IN ASPECT OF AVAILABLE Fe, Mn, Zn and Cu

Yıl 2008, Cilt: 23 Sayı: 1, 39 - 50, 27.02.2008

Havva Şendemirci Ahmet Korkmaz

Öz

The aim of his study is to determine general status of Middle and East Blacksea Region soils in aspect of available trace elements and also find out relationships between some physical and chemical properties of these soils and available trace element contents. For this purpose, 46 numbers of soil samples were taken from 0 – 25 cm depth. Extractable Fe, Mn, Zn and Cu contents with DTPA method and some physical, chemical analyses to explain determined analysis results of trace elements were done in these soils samples. In this study, 7.6 percent of Samsun soils, 100 percent of Amasya soils and 50 percent of Rize soils were found to have high risk (< 10 ppm Fe) in aspect of iron deficiency. Also 42.3 percent of Samsun soils have low risk of iron deficiency (10 – 20 ppm Fe). For all that, all of the soil samples taken from Ordu and Trabzon were found to be sufficient (20 – 150 ppm Fe) in aspect of available iron content. Manganese deficiency problem couldn’t be observed in the mentioned countries, however 14.3 percent of Amasya soils were found to have low risk in aspect of manganese deficiency. Zinc deficiency problem was determined in the 7.7 percent of Samsun soils which available zinc content is below the critic level (< 0.5 ppm). Ordu, Amasya, Trabzon and Rize soils were found to be sufficient in aspect of available zinc content. Available copper content couldn’t find below the critic level in the soils taken from Ordu, Samsun,
Amasya, Trabzon and Rize (0.2 ppm). Copper deficiency problem couldn’t be observed in the mentioned countries. 

Anahtar Kelimeler

DTPA methods, available trace elements, critical level

ORTA VE DOĞU KARADENİZ BÖLGESİ TOPRAKLARININ YARAYIŞLI Fe, Mn, Zn ve Cu BAKIMINDAN DURUMU

Öz

Bu çalışmanın amacı Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi topraklarının yarayışlı Fe, Mn, Zn ve Cu bakımından genel durumunu belirlemek ve ayrıca toprakların çeşitli fiziksel ve kimyasal özelliklerinin yarayışlı bu mikro element kapsamlarıyla ilişkilerini saptamaktır. Bu amaçla 0 – 25 cm derinlikten 46 adet toprak örneği alınmıştır. Alınan toprak örneklerinden DTPA yöntemiyle ekstrakte edilebilir Fe, Mn, Zn ve Cu yanında belirlenen analiz sonuçlarının açıklanmasında yardımcı olacak bazı fiziksel ve kimyasal analizler de yapılmıştır. Bu çalışmada Samsun’ dan alınan toprakların % 7.6’ sı, Amasya’ dan alınan toprakların % 100’ ü, Rize’ den alınan toprakların % 50’ si demir noksanlığı yönünden yüksek riskli (< 10 ppm Fe) bulunmuştur. Ayrıca Samsun topraklarının % 42.3’ ü azda olsa demir noksanlığı yönünden risk ( 10 – 20 ppm Fe) taşımaktadır. Buna karşın Ordu ve Trabzon’ dan alınan toprak örneklerinin tümü bitkiye yarayışlı demir yönünden yeterli ( 20 – 150 ppm Fe) bulunmuştur. İllerin hiçbiri mangan noksanlığı yönünden yüksek riskli bulunmamış, bununla birlikte Amasya’ dan alınan toprak örneklerinin % 14.3’ ü mangan noksanlığı yönünden azda olsa riskli bulunmuştur. Samsun’dan alınan toprakların % 7.7’ sinde yarayışlı Zn kapsamı kritik düzeyin altında ( < 0.5 ppm ) olup, çinko eksikliği sorunu saptanmıştır. Ordu, Amasya, Trabzon ve Rize toprakları çinko yönünden yeterli bulunmuştur. Ordu, Samsun, Amasya, Trabzon ve Rize’ den alınan toprakların hiçbirinde yarayışlı Cu kapsamı kritik düzeyin altında ( < 0.2 ppm ) bulunmamıştır. Belirtilen illerde bakır eksikliği sorununa rastlanmamıştır

Anahtar Kelimeler

DTPA yöntemi, yarayışlı mikro elementler, kritik seviye

Kaynakça

• Aktaş, M., 1982. Tokat ve Amasya İllerinde Elma Yetiştirilen Toprakların Demir Durumu ve Bu Topraklarda Elverişli Demir Miktarının Belirlenmesinde Kullanılacak Yöntemler Üzerinde Bir Araştırma. Ankara Üni. Ziraat Fak. Yayınları No: 851. Ankara.
• Aydeniz, A., Brohi, R.H., Aktuğ, A., 1986. Doğu Akdeniz Topraklarının Mini Bitki Besin Kapsamları. Toprak İlmi Derneği 9. Bilimsel Toplantı Tebliğleri. Yayın No. 4.
• Boer, G. J., Reisenauer, H. M., 1973. DTPA as an Extractant of Available Soil Iron, Commun. In Soil Science and Plant Analysis, 4 (2): 121 – 128.
• Bouyocous, G.J., 1951. A Recalibration of Hidrometer Method for Making Mechanical Analysis of Soils. Agron. J. 143 (9)
• Chapman, H.D., Pratt, P. F., 1961. Method of Analysis for Soils and Waters. University of California, Division of Agricultural Sciences.
• Eyüpoğlu, F., Korucu, N., Talaz, S., 1998. Türkiye Topraklarının Bitkiye Yarayışlı Bazı Mikro elementler Bakımından Genel Durumu. Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü Yayınları. Ankara.
• Güzel, N., Ortaş, İ., İbrikçi, H., 1991. Harran Ovası Toprak Serilerinde Yararlı Mikro Element Düzeyleri ve Çinko Uygulamasına Karşı Bitkinin Yanıtı. Çukurova Üni. Zir. Fak. Dergisi 6 (1): 1530. Adana.
• Hatipoğlu, F., 1977. Orta Güney Anadolu Bölgesinde Elma Yetiştirilen Yöre Topraklarının Demir Durumu ve Bu Topraklarda Elverişli Demir Miktarının Belirlenmesinde Kullanılacak Yöntemler Üzerinde Bir Araştırma. Ankara Üni. Ziraat Fak. Doktora Tezi. Ankara.
• Hızalan, E., Ünal, H., 1966. Toprakta Önemli Kimyasal Analizler. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 278.
• Jackson, M. L., 1962. Soil Chemical Analysis. Printice-Hall Inc.
• Korkmaz, A., Gülser, C., 1995. Samsun ve Bafra Yöresi Topraklarının Yarayışlı Demir Kapsamları ve Ayçiçeği Bitkisinin Demir Alımı İle Bazı Toprak Özellikleri Arasındaki İlişkiler. O.M.Ü.Z.F. Dergisi, 1995, 10, (1). 97 – 110.
• Krauskopf, K.B., 1972. Geochemistry of Micronutrients. In ‘Micronutrients in Agriculture’. Soil Sci. Soc. Amer. Madison, USA 2, 7-40.
• Lindsay, W. L., Norwell, W. A., 1969. Development of a DTPA Micronutrient Soil Ttest. Agronomy Abs. p 84.
• Lindsay, W. L., Norvell, W. A., 1978. Development of a DTPA Soil Test for Zinc İron and Manganese and Copper. Soil Science. Soc. Amer. Journal 42: 421-428.
• Loué, A.,1986. Les Oligo-Éléments en Agriculture. Agri - Nathan International, 43 Rue du CheminVert, 75011 Paris.
• Özbek, N., Özcan, M., Danışman, S., Tuzcu, Ö., 1977. Akdeniz Bölgesinde Yetiştirilen Önemli Altıntop Çeşitlerinde Makro ve Mikro Besin Maddeleri Noksanlıklarının Teşhisi. TÜBİTAK VI. Bilim Kongresi Tarım ve Ormancılık Grubu Tebliğleri.
• Sillanpaa, M., 1972. Trace Elements in Soils and Agriculture. Soils Bull. F.A.O. Rome, 67 p.
• Sungur, M., Özuygur, M., 1986. Türkiye Topraklarının Mikro Element Durumu Hakkında Bir Araştırma. Toprak İlmi Derneği 9. Bilimsel Toplantı Tebliğleri. Yayın No 4, 29-1.
• Taban, S., Kacar, B., 1991. Orta Anadoluda Çeltik Yetiştirilen Toprakların Mikro Element Durumu. Doğa, 15: 129 - 145. Ankara.
• Viets, F.G., Lindsay, W. L., 1973. Testing Soil for Zinc, Copper, Manganese and İron. Soil Testing and Analysis. (ed) L.W. Walsh, J.D. Peaton. Soil Sci. Amer. Inc. Madison. U.S.A.