SELİM MAHLASLI BİR ŞAİRE AİT MUKADDİMETÜ Lİ'S-SALÂT İSİMLİ MESNEVİ

Yıl 2015, Cilt: 4 Sayı: 8, 99 - 138, 01.12.2015

Yusuf Yıldırım

Öz

Eski Türk edebiyatının en belirgin özelliklerinden birisi de muhteva açısından dinî bir karakter taşımasıdır. Klasik edebiyat şairleri bir yandan yazdıkları eserleri dinî muhteva ile zenginleştirirken diğer yandan da dinî içerikli mensur eserleri, daha ziyade kolay öğrenilmesini ve ezberlenmesini sağlamak amacıyla manzum olarak ifade etmişlerdir. Bu anlamda akaid, tarih, lugat, fıkıh gibi konularda manzum olarak yazılmış çok sayıda eser bulunmaktadır. Edebî ıstılahta; inanç, ibadet ve ahlak gibi temel dinî bilgileri öğretmek amacıyla kaleme alınan eserlere “Manzum İlmihal”, sadece namazı konu alan eserlere ise “Şurût-ı Salât” adı verilmektedir.Bu araştırmanın konusu; kaynaklarda şahsiyeti hakkında herhangi bir bilgiye rastlanılmayan Selîm mahlaslı bir şaire ait Mukaddimetü li’s-Salât isimli mesnevîdir. Çalışmada gusül, abdest ve namaz hakkında bilgilerin yer aldığı mesnevînin metni günümüz alfabesiyle verilmeden önce şair ve eserle ilgili bazı değerlendirmelerde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Manzum ilmihal, Şurût-i Salât, dinî edebiyat, Selîm, eski Türk edebiyatı

The Mesnevi Called 'Mukaddimetü Li's-Salât', Belonged To A Poet With Nickname of 'Selîm'

Öz

One of the most prominent features of Ancient Turkish Literature is that it has a religious character in respect of its content. On one hand, the classical poets enriched the poems they wrote, with religious content, one the other hand, they conveyed the religious proses in the form of poem, in order to make them easier to learn and memorise. In this mean, there are many literal works on the subjects as faith, history, language, legislation, written in form of poem. In literal term, the works which are written to teach basic religious knowledge as faith, rituels and ethics, are called as ‘Catechism in form of poem’ but the ones only about prayer are called as ‘Şurût-i Salât’. This research is about the literal work called Mukaddimetü li’s-Salât, belonged to a poet with nicname of Selîm, about whose identity there is no information in any sourceIn this study, we will offer some evaluations about the poet and his work, before giving the mesnevî text, in which there is some knowledge about ritual ablution, ritual washing and prayer, in the alphabet of today.

Anahtar Kelimeler

Catechism in form of poem, Şurût-i Salât, Religious Literature, Selîm, Ancient Turkish Literature

"المثنويّ المسمّى بـ" المقدّمّة للصّلاة" لشاعر اسمه المستعار "سليم

Öz

من أهمّ مميّزات الأدب الترّكيّ القديم، أن يحمل الطّبع الدّينيّ من حيث المضمون.فقد أثرى شعراء الأدب الكلاسيكيّ أشعارهم بالمحتويات الدينية من جانب، ونقلوا المنثورات الدّينيّة إلى منظومات ليسهل تعلُّمها وحفظها من جانب آخر. والآثار المنظومة على هذا النّمط هي كثيرة جدا، ألّفت في العقائد والتّاريخ واللّغة والفقه. وتسمَّى الآثار المؤلفة نظماً لغرض تدريس المعلومات الدّينية الأساسيّة مثل العقيدة والعبادة والأخلاق بـ "علم الحال المنظوم"، و أمّا الآثار التي تحتفي بالصّلاة فقط، فتسمّى بـشروط الصّلاة في الاصطلاح الأدبيّ.

Anahtar Kelimeler

علم الحال المنظوم, شروط الصّلاة, الأدب الدّينيّ, سليم, الأدب الترّكيّ القديم

Kaynakça

• Akçay, Ali İhsan, “Salah Tracts in Verse Within Turkish Literature Khulasat al-Kaidani and Turkish Translations in Verse”, İnternational Journal of Humanities and Social Science, Vol. 1, No. 15 [Special İssue-October 2011], s. 258-260. Akgündüz, Ahmet, “Dürerü’l-Hükkâm”, DİA, C. 10, İstanbul 1994, s. 27- 28. Arpaguş, Hatice Kelpetin, “Bir Telif Türü Olarak İlmihal, Tarihî Geçmişi ve Fonksiyonu”, M Ü İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22 (2002/1), s. 25-56. Baktır, Mustafa, “İbn Melek”, DİA, C. 20, İstanbul 1999, s. 175-176. Baktır, Mustafa, “İbn Melek”, DİA,C. 20, İstanbul 1999, s. 175-176. Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri I-III, (haz. Cemal Kurnaz ve Mustafa Tatçı), Bizim Büro Yay., Ankara 2000. Canım, Rıdvan, Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin), AKM Yay., Ankara 2000. Cici, Recep, “Osmanlı Klâsik Dönemi Fıkıh Kitapları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 3, S.5, İstanbul 2005, s. 215-248. Çağrıcı, Mustafa, “İhyâü Ulûmi’d-dîn”, DİA, C. 22, İstanbul 2000, s. 10- 13. Çelebi, İlyas, “Kemalpaşazâde”, DİA, C. 25, İstanbul 2002, 247. Çelebioğlu, Amil, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, MEB Yay., İstanbul 1998. Erdem, Sadık, Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı, AKM Yay., Ankara 1994. İsen, Mustafa, Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, AKM Yay., Ankara 1994. Kallek, Cengiz, “el-Hidâye”, DİA, C. 17, İstanbul 1998, s. 471-473. Kallek, Cengiz, “Kudûrî”, DİA, C. 26, İstanbul 2002, s. 322. Kayapınar, Hüseyin, “Kâkî” DİA, C. 24, İstanbul 2001, s. 216. Kelpetin, Hatice, “İlmihal”, DİA, C. 22, İstanbul 2000, s. 139-141. Kesik, Beyhan, Selîmî (II. Selîm) Divançesi, Ankara Vizyon Yay., Ankara 2012. Kılıçer, M. Esat, “Buhârî, Tâhir b. Ahmed”, DİA, C. 6, İstanbul 1992, s. 376. Kırkıl, Harun, “Türk Edebiyatında Manzum İlmihal ve Fıkıh Kitapları ile Son Devre Ait Manzum Bir İlmihal: Manastırlı Mehmet Rıfat Bey ve Manzum İlmihali”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Sayı 7, Nisan 2006, s. 433-477. Koca, Ferhad, “el-Fetâva’t- Tatarhâniyye”, DİA, C. 12, İstanbul 1995, s. 446-447. Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî I-VI, (haz. Nuri Akbayar), Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 1996. Öngören, Reşat, “Kutbüddîn İznikî”, DİA, C. 26, İstanbul 2002, s. 485. Özel, Ahmet, “Bezzâzî”, DİA, C. 6, İsanbul 1992, s. 114. Özel, Ahmet, “İbnü’s-Saatî, Muzafferüddin” DİA, C. 21, İstanbul 2000, s. 191-192. Özel, Ahmet, “Kâdîhan”, DİA, C. 24, İstanbul 2001, s. 121-123. Özel, Ahmet, Hanefi Fıkıh Alimleri, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara 2013. Şemseddin Sâmî, Kâmûsu’l-a’lâm, I-IV, Mihrân Matbaası, İstanbul 1311. Tuman, Mehmed Nâil, Tuhfe-i Nâilî I-II, (haz. Cemal Kurnaz ve Mustafa Tatçı), Bizim Büro Yay., Ankara 2001. Uzunpostalcı, Mustafa, “Burhâneddîn el-Buhârî”, DİA, C. 6, İstanbul 1992, s. 435-437. Yazıcı, İshak, “Semerkandî, Ebü’l-Leys”, DİA, C. 36, İstanbul 2009, s. 474. Yıldız, Alim, “Müellifi Meçhul Bir Şurûtü’s-Salât Mesnevîsi”, CÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, XIII/2-2009, s. 175-187.