Çeviri ve Yönlendirme: Sabiha ve Zekeriya Sertel’in Çeviri Çocuk Edebiyatı Eserleri / Translation and Manipulation: Translations of Children’s Literature by Sabiha and Zekeriya Sertel

Yıl 2015, Sayı: 2, 93 - 112, 21.04.2015

Ayşe Banu Karadağ Eshabil Bozkurt Nilüfer Alimen

https://doi.org/10.29000/rumelide.133746

Cited By: 4

Öz

Bu çalışmada Sabiha ve Zekeriya Sertel’in 1926-1928 yılları arasında Resimli Ay Matbaası ve Sevimli Ay Matbaası’nda yayımladıkları çocuk edebiyatı ve annelere yönelik çocuk eğitimi kitapları erek metin odaklı bir okumayla incelenerek Serteller’in Türk kültür ve edebiyat dizgesini nasıl yönlendirdiklerinin ortaya konulması amaçlanmaktadır. Türk yayıncılık tarihinin önemli isimlerinden olan Serteller; birçok dergi, gazete ve kitabı Türk okurlarına sunmuştur. Çeviriyi ideoloji, yönlendirme ve patronaj etkenlerini içeren bir eylem olarak kabul eden Gideon Toury, André Lefevere ve Theo Hermans’ın aralarında bulunduğu çeviribilim kuramcılarının temsilcisi olduğu “Manipülasyon Okulu”nun [“Manipulation School”] yaklaşımı, bu çalışmanın kuramsal temelini oluşturmaktadır. Aynı zamanda Itamar Even-Zohar’ın önderlik ettiği, çeviri eserlerin edebiyat dizgesi içerisindeki konumunu inceleyen “Çoğuldizge Kuramı”ndan [“Polysystem Theory”] ve Zohar Shavit’in çocuk edebiyatının çoğuldizgedeki konumu üzerine yaptığı çalışmalardan yola çıkılarak Serteller’in çevirilerinin Türk edebiyat çoğuldizgesindeki konumu araştırılacaktır. Çeviri metinler, Gideon Toury’nin “Betimleyici Çeviribilim” [“Descriptive Translation”] dâhilinde ortaya koyduğu “çeviri normları” bağlamında incelenecektir. Çalışmanın bütüncesini “Himaye-i Etfal Cemiyeti Çocuk Külliyatı”, “On Kuruşa Bir Kitap” serisi ve 4 ciltlik Çocuk Ansiklopedisi oluşturmaktadır. Çevirileri daha geniş bir çerçevede ele almak adına tanıklıklara başvurulacak, biyografi ve otobiyografilerin yanı sıra ve Serteller’in diğer eserlerine de bu çalışmada yer verilecektir. Çalışmanın sonucunda Serteller’in çeviriyi bir araç olarak kullanarak erek kültür ve edebiyat dizgesini ne şekilde yönlendirdikleri ortaya konmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Resimli Ay, Sabiha ve Zekeriya Sertel, çocuk edebiyatı, çeviri normları, manipülasyon okulu

Kaynakça

• Akbulut, A. N. (2011). Tanıklıklarla Çeviri ve Cortázar. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, s. 3. (http://www.journals.istanbul.edu.tr/tr/index.php/ceviri/article/view/ 11081/10338). [09.01.2012].
• Aksoy, N. (2009). Kurgulanmış Benlikler: Otobiyografi, Kadın Cumhuriyet. İstanbul: İletişim.
• Baker, M. (1998). Translation Studies. Routledge Encyclopaedia of Translation Studies, Ed. M. Baker. London & New York: Routledge. 277-80.
• Bassnett, S. (2002). Translation Studies. 3rd edition. Londra ve New York: Routledge.
• Bengi-Öner, I. (1990). A Re-evaluation of the Concept of Equivalence in the Literary Translations of Ahmed Midhat Efendi: A Linguistic Perspective. Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bengi-Öner, I. (2006). Çeviribilimde Bir Hace-i Evvel: Ahmet Midhat Efendi. Merhaba Ey Muharrir! Ahmet Midhat Üzerine Eleştirel Yazılar. Ed. Nüket Esen - Erol Köroğlu. İ̇stanbul: Boğaziçi Üniversitesi. 338-346.
• Berk, Ö. (2004). Translation and Westernisation in Turkey: from the 1840s to the 1980s. İstanbul: Ege.
• Bozkurt, E. (2012). Çevirmen Ön Sözlerinin Tanıklığında Halil Edib. XII. Uluslararası Dil, Yazın ve Deyişbilim Sempozyumu. 18-20 Ekim 2012. Edirne.
• Bozkurt, E. (2013). Türk Edebiyatının İlk Çeviri Romanlarında Çevirmen Tanıklıkları. II. Uluslararası Türk Dilinin ve Edebiyatının Bugünkü Sorunları ve Çözümleri Sempozyumu. 30 Mayıs-1 Haziran 2013. İstanbul.
• Bozkurt, E. (2014). 1908-1928 Yılları Arasında Batı Dillerinden Osmanlı Türkçesine Çevrilen Romanlarda Mukaddime Geleneği. Doktora Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bozkurt, E.; Karadağ A. B. (2013). Mukaddimeleri Tanıklığında Bir Gazeteci, Romancı, Oyun Yazarı, Dergici, Sözlükbilimci, Dilbilimci, Ansiklopedist, Şârih ve Çevirmen: Şemseddin Sâmi. İstanbul Üniversitesi Dilbilim Dergisi. C. 1. (2013): 27-53.
• Bozkurt, S. (2007). Tracing Discourse in Prefaces to Turkish Translations of Fiction by Remzi Publishing House in the 1930s and 1940s. Yüksek Lisans Tezi. Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çıkla, S. (2005). Tanzimat’tan Günümüze Çocuk Edebiyatı ve Bazı Öneriler. Hece Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı. (Ağustos-Eylül 2005): 89-107.
• Değirmenci, U. (1996). Resimli Ay Mecmuası. Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• D’hulst, L. (2001). Why and How to Write Translation Histories. Ed. John Milton. Emerging Views on Translation History in Brazil. Crop 6, Sao Paulo: Humanitas FFLCH/USP: 21–32.
• Dimitriu, R. (2009). Translators’ Prefaces as Documentary Sources For Translation Studies. Perspectives-studies in Translatology. 17 (3): 193-206.
• Ertuna-Biçer, B. (2010). Sabiha Sertel’de Kadın Sorunu ve İdeolojik Duruş. Biyografya 9 Sabiha Sertel. Ed. A. Yaraman. İstanbul: Bağlam. 23-152.
• Even-Zohar, I. (2008). Yazınsal Çoğuldizge İçinde Çeviri Yazının Durumu. Çev. Saliha Paker. Çeviri Seçkisi II: Çeviri(bilim) Nedir? (Haz. Mehmet Rifat) 125-132.
• Even-Zohar, I. (2015). Kültür Repertuarının Oluşturulması ve Aktarımın Rolü. Çev. Ayşe Banu Karadağ. (yayımlanmak üzere)
• Fitch Perkins, L. (1911). The Dutch Twins. http://www.gutenberg.org/files/4012/4012-h/4012-h.htm [25.12.2014].
• Fitch Perkins, L. (1928). Hollandalı İkizler. Müt. Mehmed Zekeriya [Sertel]. İstanbul: Resimli Ay Matbaası.
• Güvenç, B. (2010). Türk Kimliği. Türk Kimliği- Kültür Tarihinin Kaynakları. İstanbul: Boyut.
• Hartama-Heinonen, R. (1995). Translators’ Prefaces: A Key to the Translation? Folia Translatologica. (4): 33-42.
• Hermans, T. (ed.). (1985). The Manipulation of Literature: Studies in Literary Translation. Beckenham: Croom Helm.
• Hermans, T. (1991). Translational Norms and Correct Translations. Translation Studies: The State of the Art. Proceedings of the First James S. Holmes Symposium on Translation Studies. Ed. K. M. van Leuven-Zwart ve T. Naaijkens. Amsterdam-Atlanta, GA: Rodopi. 155-169.
• Holmes, J. S. (2008). Çeviribilimin Adı ve Doğası. Çev. Ayşenaz Koş. Çeviri Seçkisi II: Çeviri(bilim) Nedir? (Haz. Mehmet Rifat) İstanbul: Sel. (2. b.): 107-120.
• Karadağ, A. B. (2008a). Çevirinin Tanıklığında ‘Medeniyet’in Dönüşümü. İstanbul: Diye.
• Karadağ, A. B. (2008b). Osmanlıcada Robenson. İstanbul: Diye.
• Karadağ, A. B. (2012). Çeviri Tarihimizde Fennî Romanlarla Bir Kültür Repertuarı Oluşturmak. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi. (2012/2. 6.): 45-73.
• Karadağ, A. B. (2013a). Çeviri Tarihimizde “Gözle Görülür” Bir Mütercime: Fatma Âliye Hanım. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. (Vol. 37. No. 2): 1-16.
• Karadağ, A. B. (2014a). Çevirmenin Tanıklığında Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Çeviri Tarihini Yeniden Okumak. C. 1. İstanbul: Diye.
• Karadağ, A. B. (2014b). Çevirmenin Tanıklığında Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Çeviri Tarihini Yeniden Okumak. C. 2. İstanbul: Diye.
• Karadağ, A. B. (2014c). Tanzimat'tan II. Meşrutiyet’e Çeviri Roman Hallerine Ön Söz/ Son Söz Tanıklıkları. Metnin Halleri: Osmanlı'da Telif, Tercüme ve Şerh. İstanbul: Klasik. 99-145.
• Koş, A. (2007). Analysis of The Paratexts of Simone de Beauvoir’s Works in Turkish. Translation Research Projects I. Ed. Anthony Pym - Alexander Perekrestenko. Intercultural Studies Group-Taragona. 59-68. (http://isg.urv.es/library/papers/ confv080208.pdf). [12.02.2012].
• McRae, E. (2010). The Role of Translators’ Prefaces to Contemporary Literary Translations into English. MA Dissertation. Auckland: The University of Auckland. https://researchspace.auckland.ac.nz/bitstream/handle/2292/5972/whole.pdf?seque nce =5. [24.02.2013].
• Neydim, N. (2005). Küçük Prens Çevirilerindeki Çevirmen Kararlarına Erek Odaklı Bakışla Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım. İstanbul Üniversitesi Alman Dili ve Edebiyatı Dergisi. (S 17): 99-110.
• Le Fleuvre, A. (1928). Ali’nin Düğmesi. Çev. Vehide Baha [Pars]. İstanbul: Resimli Ay Matbaası.
• Lefevere, A. (1985). Why Waste our Time on Rewrites: The Trouble with Interpretation and the Role of Rewriting in an Alternative Paradigm. The Manipulation of Literature: Stuides in Literary Translation. Ed. Theo Hermans. Beckenham: Croom Helm. 215-243.
• Lefevere, A. (199296). Translation, Rewriting and the Manipulation of Literary Fame. Londra: Routledge.
• Maral İşaşır, C. (2006). Resimli Ay Dergisi’nde Edebî ve Fikri Gelişmeler. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Oktar, L.; Kansu-Yetkiner, N. (2012). Different Times, Different Themes in Lady Chatterley’s Lover: a Diachronic Critical Discourse Analysis of Translator’s Prefaces. Neohelicon, Acta Comparationis Litterarum Universarum. (S 39/2): 337-364.
• Sertel, S. (1978). Roman Gibi. İstanbul: Cem.
• Sertel, Y. (1995). Annem: Sabiha Sertel Kimdi, Neler Yazdı?. İstanbul: Yapı Kredi.
• Snell-Hornby, M. (2006). The Turns of Translation Studies: New Paradigms or Shifting Viewpoints? Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
• Shavit, Z. (1991). Çocuk Yazını Çevirisinin Yazınsal Çoğuldizgedeki Konumu Açısından Belirlenmesi. Çev. Pınar Besen. Metis Çeviri. (Bahar 1991): 19-24.
• Sınar, A. (2006).Türkiye’de Çocuk Edebiyatı Çalışmaları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. C. 4. (S. 7): 175-225.
• Tahir-Gürçağlar, Ş. (2002). What Texts Don’t Tell: The Uses of Paratexts in Translation Research. Crosscultural Transgressions. Ed. T. Hermans. Manchester: St. Jerome Publishing. 44-60.
• Tahir-Gürçağlar, Ş. (2008a). Çoğuldizge Kuramı. Uygulamalar. Eleştiriler. Çeviri Seçkisi I: Çeviriyi Düşünenler (Haz. Mehmet Rifat). İstanbul: Sel. (2. Bs.): 193-209.
• Tahir-Gürçağlar, Ş. (2008b). The Politics and Poetics of Translation in Turkey, 1923-1960. Amsterdam, New York: Rodopi.
• Tanpınar, A. H. (1997). 19’uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. (8. Bs.). İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Toury, G. (2008). Çeviri Normlarının Doğası ve Çevirideki Rolü. Çev. Arzu Eker Çeviri Seçkisi II: Çeviri(bilim) Nedir? (Haz. Mehmet Rifat). İstanbul: Sel. (2. Bs.): 149-164.
• Uslu, M. F. (2004). Resimli Ay Magazine (1921-31): The Emergence of an Oppositional Focus Between Socialism and Avant-Gardism. [Resimli Ay Dergisi (1929-1931): Sosyalizm ve Avangardizmin Arasında Muhalif Bir Odağın Doğuşu]. Yüksek Lisans Tezi. Boğaziçi Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• Yaraman, A. (2010). Modernist Aydının Mücadelesi, İkilemi ve Hayal Kırıklığı: Türkiye Solunun Nesilden Nesile Aktardığı Miras. Biyografya 9 Sabiha Sertel. Ed. A. Yaraman. İstanbul: Bağlam. 7-15.
• Çocuk Ansiklopedisi. (1927). Müt. Sabiha Zekeriya, Faik Sabri, M. Zekeriya. İstanbul: Resimli Ay Matbaası.
• Peri Masalları. (1928). Müt. Sabiha Zekeriya. İstanbul: Resimli Ay Matbaası.