Öz
Klasik İran edebiyatının en önemli şairlerinden
Nizâmî, ‘Leylâ ve Mecnûn’ adlı dillere destan bir aşk hikâyesini
ölümsüzleştirmeyi başarmıştır. 12. yüzyılda, Nizâmî’nin üslûbuyla dirilen bu
hikâye, yüzyıllarca gerek İran gerekse Türk edebiyatında birçok şairin kalemiyle
yeni bir soluk kazanmıştır. Söz konusu eser, şüphesiz 16. yüzyıl Klâsik Türk
edebiyatı şairi Fuzûlî’nin fesahat, belagat ve üslûbuyla zirveye çıkmıştır.
Nizâmî ve Fuzûlî’nin ‘Leylâ ve Mecnûn’ mesnevileri, mukayese edilmeye layık iki
eser olarak her zaman araştırmacıların gündeminde olmuştur. Fakat şu ana kadar
yapılan Nizâmî-Fuzûlî mukayeselerinde genellikle yatay karşılaştırmalar söz
konusu edilmiş, iki eser ve şairleri arasındaki farklılık ve benzerliklerin her
yönüyle ortaya konduğu dikey bir karşılaştırma yapılmamıştır. Bu çalışmada,
Leylâ’nın ölümüyle birlikte vukû bulan Mecnûn’un ölüm sahnesi mukayese
edilecektir. Nizâmî’nin, eserinde sadece olayı aktardığı görülmekteyken
Fuzûlî’nin ise kahramanlarının bilinçaltını ve içinde bulundukları ruhsal haleti
tasvir ettiği; araya serpiştirdiği gazellerle duyguyu ön plana çıkararak, olayı
daha da insanîleştirdiği görülmektedir. Nizâmî’de vak’anın öncelendiği,
Fuzûlî’de ise olay-insan ilişkisinin derinlemesine işlendiği ve hikâyeciliğin
ön plana çıktığı dikkat çekmektedir.
Kaynakça
- Açıkgöz, N. (1998). Fuzûlî, İstanbul: Timaş.
- Açıkgöz, N. (1987). Leylâ ile Mecnûn Mesnevisi’nin Yapısı, Ankara: Milli Kültür, S. 59, s. 39-43.
- Ayan, H. (2014). Leylâ vü Mecnûn/Fuzuli, İstanbul: Dergâh.
- Destgerdî, H.; Hamidiyân, S. (1389). Hakîm Nizâmî-i Genceî Leylî vü Mecnûn, Tahran: Neşr-i Katre.
- Doğan, Muhammet Nur (2015). Fuzûlî Leylâ ve Mecnûn, İstanbul: Yelkenli.
- İpekten, H. (2015). Fuzûlî Hayatı-Sanatı-Eserleri / Bazı Şiirlerinin Açıklamaları, Ankara: Akçağ.
- Kanar, M. (2007). “Nizâmî-i Gencevî”, İslâm Ansiklopedisi, C. 33, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
- Levend, A. S. (1959). Arap, Fars ve Türk Edebiyatlarında Leylâ ve Mecnûn Hikâyesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Mazıoğlu, H. (1992). Fuzûlî ve Türkçe Dîvânı’ndan Seçmeler, Ankara: Kültür Bakanlığı.
- Onan, N. H. (1956). Fuzûlî Leylâ ile Mecnûn, İstanbul: Maarif Basımevi.
- Rousseau, A. M. ve Cl. Pichois (1994). Karşılaştırmalı Edebiyat, Çeviren: Yrd. Doç. Dr. Mehmet Yazgan, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
- Servetiyân, B. (h. 1376). Endîşehâ-yı Nizâmî-i Genceî, Tebriz: İntişârât-ı Aydın.
- Settârî, C. (h. 1366). Hâlât-ı Aşk-ı Mecnûn, Tahran: İntişârât-ı Tûs.
- Tarlan, A. N. (1990). Leylâ ile Mecnûn-Nizâmî, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
- Turinay, N. (1996). Klasik Romana ve Leylâ vü Mecnûn’a Dair, Fuzûlî Kitabı-500. Yılında Fuzûlî Sempozyumu Bildirileri, İstanbul: İBB Kültür İşleri Daire Başkanlığı, s. 223-244.
- Yazıcı, T. (2003). “Leylâ ve Mecnûn”, İslâm Ansiklopedisi, C. 27, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Öz
Nizami, one of the most
important poets of classical Iranian literature, succeeded in immortalizing a
proverbial love story named ‘Layla and Majnun’. This story, which rose with the
tone of Nizami in 12th century, achieved a new inspiration in both Iranian and
Turkish literatures by many poets for centuries. The work of art in question
came to a height undoubtedly by the fluency, declamation and style of Fuzuli,
who was a poet of 16th century Classical Turkish literature. ‘Layla and Majnun’
masnavis of Nizami and Fuzuli have always been in the agenda of researchers as
two creations worth comparison. However, generally horizontal comparisons have
been mentioned in the Nizami-Fuzuli comparisons done until now; a vertical
comparison has not been conducted, which puts forward differences and
similarities between two creations and their poets at all points. In this
study, death scene of Majnun, which takes place together with the death of
Layla, will be compared. While Nizami is seen to narrate only the incident in
his work; Fuzuli is seen to describe the subconscious and the emotional state
his characters are in and to humanize the event by featuring the emotion he
interspersed among via lyrics. Prioritization of the event in Nizami attracts
attention; while event-human relationship to be cultivated deeply and
storytelling coming to prominence stands out in Fuzuli.
Kaynakça
- Açıkgöz, N. (1998). Fuzûlî, İstanbul: Timaş.
- Açıkgöz, N. (1987). Leylâ ile Mecnûn Mesnevisi’nin Yapısı, Ankara: Milli Kültür, S. 59, s. 39-43.
- Ayan, H. (2014). Leylâ vü Mecnûn/Fuzuli, İstanbul: Dergâh.
- Destgerdî, H.; Hamidiyân, S. (1389). Hakîm Nizâmî-i Genceî Leylî vü Mecnûn, Tahran: Neşr-i Katre.
- Doğan, Muhammet Nur (2015). Fuzûlî Leylâ ve Mecnûn, İstanbul: Yelkenli.
- İpekten, H. (2015). Fuzûlî Hayatı-Sanatı-Eserleri / Bazı Şiirlerinin Açıklamaları, Ankara: Akçağ.
- Kanar, M. (2007). “Nizâmî-i Gencevî”, İslâm Ansiklopedisi, C. 33, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
- Levend, A. S. (1959). Arap, Fars ve Türk Edebiyatlarında Leylâ ve Mecnûn Hikâyesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Mazıoğlu, H. (1992). Fuzûlî ve Türkçe Dîvânı’ndan Seçmeler, Ankara: Kültür Bakanlığı.
- Onan, N. H. (1956). Fuzûlî Leylâ ile Mecnûn, İstanbul: Maarif Basımevi.
- Rousseau, A. M. ve Cl. Pichois (1994). Karşılaştırmalı Edebiyat, Çeviren: Yrd. Doç. Dr. Mehmet Yazgan, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
- Servetiyân, B. (h. 1376). Endîşehâ-yı Nizâmî-i Genceî, Tebriz: İntişârât-ı Aydın.
- Settârî, C. (h. 1366). Hâlât-ı Aşk-ı Mecnûn, Tahran: İntişârât-ı Tûs.
- Tarlan, A. N. (1990). Leylâ ile Mecnûn-Nizâmî, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
- Turinay, N. (1996). Klasik Romana ve Leylâ vü Mecnûn’a Dair, Fuzûlî Kitabı-500. Yılında Fuzûlî Sempozyumu Bildirileri, İstanbul: İBB Kültür İşleri Daire Başkanlığı, s. 223-244.
- Yazıcı, T. (2003). “Leylâ ve Mecnûn”, İslâm Ansiklopedisi, C. 27, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Ayrıntılar
| Bölüm | Türk dili ve edebiyatı |
|---|---|
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 21 Nisan 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 Sayı: 8 |
- Makale Dosyaları