Some Remarks on Certain Keywords in Ziya Gökalp’s Thought

Yıl 2018, Sayı: 11, 1 - 14, 21.04.2018

Mustafa Balcı

https://doi.org/10.29000/rumelide.417353

Öz

Just like Mehmed Akif, known as the poet of the Hymn to Independence (İstiklal Marşı şairi), Ziya Gökalp also obtained his degree from the School of Veterinary Medicine (Baytar Mektebi), which was one of the prominent schools opened during the post-Tanzimat period; and was thus highly influenced by contemporary strands of thought, and notably positivism. Hence, it is easy to discern the impact of positivism upon the ideas he propounded as a Turkish or Turkish nationalist. The trauma of collapse that the Ottoman Empire suffered in the wake of the Balkan War continued into the First World War years. Although the formation period of his ideas can be traced back to the years before the Second Constitutional Period, it was actually the first two decades of the 20^th century when Ziya Gökalp penned his works of intellectual maturity and sophistication. The years in question correspond to the end of the Ottoman Empire and foundation of the Turkish Republic. As an intellectual striving to propose remedies for the Late Ottoman society and the state while faced with the dual mission of standing up against the collapse of the Empire and building a new society, Ziya Gökalp largely drew upon certain keywords expressing his own original ideas, along with the-then popular concepts such as Islamisation, Turkisation and modernization. Some of them pertaining to sociology and some others to ideology and economy, these keywords play a central role in understanding Ziya Gökalp’s thought.

Anahtar Kelimeler

Positivism, Turkisation, Islamisation, Modernization, Golden Apple (Kızıl Elma), Code (Töre)

Ziya Gökalp’in Düşüncelerindeki Bazı Anahtar Kelimelere Dair

Öz

Ziya Gökalp de İstiklal Marşı şairi Mehmet Akif
gibi Tanzimat'tan sonra açılan Batı tarzı okullardan biri olan Baytar Mektebini
bitirmiş ve başta pozitivizm olmak üzere bu okullarda devrin etkili düşünce
akımlarının tesirinde kalmıştır. Türkçü veya Türk milliyetçisi olarak
serdettiği görüş ve düşüncelerinde devrin en baskın fikir akımı, hatta bir
inanç manzumesi olarak bile kabul edilen pozitivizmin etkilerini görmek mümkün.
Balkan Harbi ile yaşanan çöküş travması,1. Cihan Harbi yıllarında etkisini
sürdürmüştür. Ziya Gökalp’in fikirlerinin oluşum dönemi 2. Meşrutiyet devrinden
önceye gitse de zihnen olgunlaşmış eserlerini verdiği dönem 20. asrın ilk 20
yılıdır. Söz konusu dönem Osmanlı devletinin yıkılışı ve yeni bir devlet olarak
Cumhuriyetin kuruluşu yıllarına denk gelir. Yıkılmaya karşı durma ve yeniyi
inşa etme arasında topluma, devlete çözüm yolları göstermeye çalışmış bir
entelektüel olarak Ziya Gökalp İslamlaşmak, Türkleşmek gibi o devrin yabancısı
olduğu yeni sözler kullanır. Bu kavramlar gibi kendi düşüncelerini ifade ettiği
birtakım anahtar kelimeleri sıklıkla kullanmıştır. Bazısı topluma, bazısı
düşünceye bazısı da iktisadi yapıya dönük olan bu kelimeler Ziya Gökalp
düşüncesinin anlaşılmasında anahtar rolü üstlenmektedir. Dilin imkânlarını
kullanarak türettiği söz konusu kavramlar yanında tarihe mal olmuş, edebi ve
fikrî hafızadan silinmiş birtakım kelimelere de yeniden ruh vermiş ve bu türden
bazı kelimeleri tekrar kullanıma sokmuştur. Bu makalede Ziya Gökalp’in fikrî ve
edebî yazılarında sık kullandığı bazı kelime ve kavramlar üzerinde durulacak,
Ziya Gökalp’in düşüncelerinde ve edebî metinlerindeki işlevleri gösterilmeye
çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Pozitivizm, Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak, Kızıl Elma, Töre

Kaynakça

• Balcı, M., (2011). Orhun Yazıtları -Türkçedeki İlk Çalışmalar-, Konya. Gemalmaz, Efrasiyab, (2004). Türkçe Sözlük'ün Ters Dizimi, TDK, Ankara. Gökalp, Z. (1976). Türkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmak (Hazırlayan: İbrahim Kutluk). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Gökalp, Z. (1985). Makaleler VIII (Hazırlayan: Ferit Ragıp Tuncor). Ankara: Kültür Bakanlığı. Gökalp, Z. (1985). Makaleler VIII (Hazırlayan: Ferit Ragıp Tuncor). Ankara: Kültür Bakanlığı. Gökalp, Z. (1976-2). Türk Töresi (Hazırlayan: Hikmet Dizdaroğlu). Ankara: Kültür Bakanlığı. Gökalp, Z. (1989) Ziya Gökalp Külliyatı I: Şiirler ve Halk Masalları (Hazırlayan: Fevziye Abdullah Tansel, Ankara: Türk Tarih Kurumu. Gökyay, O. Ş. (2002). “Kızılelma”, DİA. İstanbul. Heyd, Uriel (1980). Ziya Gökalp’in Hayatı ve Eserleri. Çev. Cemil Meriç. İstanbul.