Two New Manuscript Copies of Shāhī Dīvān

Yıl 2018, Sayı: 11, 99 - 126, 21.04.2018

Üzeyir Aslan

https://doi.org/10.29000/rumelide.417488

Öz

Mesud Mirza (d. 1510) is one of the middle Asia
poet lived in fifteenth century. His strain goes to Timur-i Gyurgyan (d. 1405).
His father Mahmud Mirza (d. 1495) was a king in provinces of Khorasan, Hesar,
Badahshan and Samarkand. Mesud Mirza has two divan, Turkish and Persian, and
his penname is “Shāhi” for
Turkish poems and “ǾĀrifi” for Persian. We have known that
the divan’s two manuscript copies are in India Office Library. These were
introduced by J. Eckmann in 1970. Later T. Mirzaev and M. Tekcan puplished
these in 2001 and 2005 completely. Now, we learn about the existence of two
manuscript copies more in Iran, we will show it with symbol of I, and Paris, we
will show it with symbol of F. In this article we analyze these copies and
peruse poems directionally additives to divan. The first manuscript I written
in 1489, also Shahi Mesud Mirza was in life in that year, so we guess that he
checked it entirely. There are 109 peoms in it and 95 poems of them are not in
other manuscripts. These poems’ measure is ramal’s fāǾilātun fāǾilātun fāǾilātun fāǾilun mostly. The second
manuscript is F that takes part in a macmua and it has 87 poems. 57 poems of
these are not in Iran and Britain’s manuscripts. The most of these is written
with ramal’s fāǾilātun fāǾilātun fāǾilātun fāǾilun. As a result we find out
that, these two new copies of Shahi divan has 155 poems, also these are not in
other copies.

Anahtar Kelimeler

Shāhi Mesud Mirza, divan, Timur Dynasty, Caghatay poetry

Şâhî Divanı’nın İki Yeni Yazma Nüshası

Öz

Mesud Mirza, 15. yy. Orta Asya şairlerindendir.
Babası Sultan Mahmud Mirza (öl. 901/1495), dedesi ise Ebu Said Mirza (öl. 874/1469)’dır.
Mesud Mirza’nın soyu Timur (öl. 808/1405)’a dayanır. Türkçe şiirlerinde “Şāhi”, Farsça şiirlerinde ǾĀrifi” mahlasını kullanan şairin
Farsça dîvânı bugüne kadar tespit edilememiştir. Türkçe dîvânının ise İngiltere
nüshaları daha önce J. Eckmann tarafından tanıtılmıştır. İndia Office
Kitaplığında Turki Ms 23 ve 25 numarada bulunan bu iki nüsha esas alınarak
dîvân yayını T. Mirzaev (2001) ve M. Tekcan (2005) tarafından yapılmıştır.
Anılan nüshalardan başka Mesud Mirza Şâhî Dîvânı’nın iki yeni nüshası daha
tespit edilmiştir. Bunlar; İran Kitabhane-yi Devlet-i Aliyye 2205 (İ) ve
Bibliotheque Nationale de France Supp. Turc 295 (F)’tir. Şâhî Dîvânı’nın İ
nüshası, şair henüz hayatta iken 1489’da istinsah edilmiş olup muhtemelen onun
kontrolünden geçmiştir. Bu yazmada 109 şiir mevcuttur. Bunlardan 95’i
diğerlerinde yok iken 3’ü F’de ve 7’si D (İngiltere nüshaları)’de de
bulunmaktadır. Şiirlerin 4’ü ise bütün nüshalarda vardır. Şiirlerin 85’i remel
bahrinin fāǾilātün fāǾilātün fāǾilātün fāǾilün, 1’i feǾilātün feǾilātün feǾilātün feǾilün; 5’i hezec bahrinin mefāǾilün mefāǾilün mefāǾilün mefāǾilün; 1’i muzari bahrinin mefǾūlü fāǾilātü mefāǾilü fāǾilün kalıbı ile yazılmıştır.
Nüshadaki 17 rubai ise ahreb kalıpları ile kaleme alınmıştır. Dîvân’ın F
nüshası bir mecmua içindedir. Toplam 86 şiir ihtiva etmektedir. Şiirlerden 57’i
yalnız bu yazmada bulunmakta iken 3’ü İ ve 22’si D’de de vardır. 4 şiir ise
bütün nüshalarda ortaktır. F’deki şiirlerin 75’i remel bahrinin fāǾilātün fāǾilātün fāǾilātün fāǾilün, 1’i feǾilātün feǾilātün feǾilātün feǾilün; 8’i hezec bahrinin mefāǾilün mefāǾilün mefāǾilün mefāǾilün, 1’i müctes bahrinin mefāǾilün feǾilātün mefāǾilün feǾilün kalıbı ile yazılmıştır. 1
terci’-bendin vezni ise ahrebdir. Böylece yeni nüshalarla 155 yeni şiir ortaya
çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şâhî Mesud Mirza, divan, Timur Ailesi, Çağatay edebiyatı

Kaynakça

• Arat, R. R. (hzl.) (2006). Gazi Zahîreddin Muhammed Babur, Baburnâme (Vekayi). Kabalcı Yayınevi. İstanbul. Bal, S. (2013). British Museum Turkî Ms 23’te Kayıtlı Çağatayca Şâhî Divanındaki Gazeller (vr. 1b-10b; Transkripsiyon, Çeviri, Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul. Eckmann, J. (2003). Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar. Yayıma hzl. Osman Fikri Sertkaya. Türk Dil Kurumu. Ankara. Eraslan, K. (hzl.) (2001). Alî Şîr Nevâyî, Mecâlisü’n-Nefâyis I (Giriş ve Metin), II (Çeviri ve Notlar), Türk Dil Kurumu, Ankara. Kılıç, F. (2007).”Şâhî (Mesud Mirza) ve Çağatayca Divanının Bilinmeyen Bir Nüshası”. Edebiyat ve Dil Yazıları Mustafa İsen’e Armağan. ed. Ayşenur Külahlıoğlu İslam - Süer Eker. s. 389-393. Lugal, N. (çev.) (2011). Devletşah, Tezkiretü’ş-şu’arâ. Pinhan Yayıncılık. İstanbul. Mirzaev, T. (2001). Sultan Mes’ud Mirza Şahiy Devan. Ozbekistan Respublikası Fenler Akademiyası Alişer Nevaiy Namidagi Til ve Adabiyat İnstituti. Taşkent. Tekcan, M. (2005). Mesud Mirza Şâhî Divan. Doğu Kütüphanesi Yayıncılık. İstanbul.