Öz
Beyani, who is a poet of classical Turkish
literature in 17th century, has a great divan. Referring to
manuscript with his own handwriting which is recorded in Istanbul University
Rare Books Library and which we prepared a PhD thesis on it, divan contains 9
qasidahs, 850 ghazals in Turkish, and 110 ghazals, 2 qit‘ahs in Persian. But
with regard to another copy of manuscript with Beyani’s own handwriting, which
is recorded in Shaikh al-Islam Arif Hikmet Library in Madinah with the name of Külliyâtü
Beyâni and the number 811/245, he has much more poems. This copy contains 8
qasidahs, 1030 ghazals, 140 (137 of them are couplets and 3 of them are
qit‘ahs) enigmas, 1 saqinamah (mathawi), 2 pendnamahs (mathnawi), 24 couplets,
50 date poems (1 of them is ghazal in Arabic and 49 of them are qit‘as). Also
there are 2 qasidahs, 164 ghazals, 13 qit‘as, 1 couplet in Persian and 1 ghazal
in Arabic. Saqinamah which is in Corpus of Beyani (Külliyâtü
Beyânî), is a mystical mathnawi of 300 couplets. It has an introduction
which contains the parts of tawheed, praise of Prophet, creation of
existence, ascension of Prophet, praise of companions of Prophet, sharia of
Prophet. This introduction is formed in 120 couplets. Beyani enters the main
subject section by calling rind, who has drunk with the wine of bazm-i
alast, to the road of winehouse. Then he tells the road of winehouse,
winehouse, candle, door, convocation, wine and goblet of winehouse. Afterward
Beyani mentions true wine and saqi of convocation of true wine. At the end of
this part he writes two Call for Saqi sections asking for help from
saqi. As he comes to the end of his Saqinamah, Beyani remaks his penname
and advices himself to go to saqi and to drink true wine. He also advices the
passenger of road of sins to drink this wine and to escape from aberration. Beyani
wrote Hatimah section by begging to Allah as munacat. In this
section we can not find any information about when or where he wrote Saqinamah.
In Saqinamah of Beyani, winehouse, convocation, wine,
saqi correspond to the realm of existence, bazm-i alast, love and
perfect guide/Allah sequentially. Besides in munacat section at the end
of Saqinamah, Beyani remaks that the wine in his Saqinamah is
wine of alast as he wants to soper up from wine in goblet of sins and to
rejoice with the wine of alast. With all these spesifications Saqinamah
of Beyani should be mentioned in mystical saqinamahs. Moreover, we can say that
in the other poems in the Divan, the same manners are primarily
mentioned in terms of the meaning of poetry such as winehouse, convocation,
wine and saqi.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ayvansarayî Hüseyin Efendi, Ali Sâtı‘ Efendi, Süleyman Besim Efendi (2001). Hadîkatü’l-Cevâmi‘. Haz. Ahmet Nezih Galitekin. İstanbul: İşaret. Başpınar, F. (2008). 17. yy. Şairlerinden Beyânî’nin Dîvân’ı. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. İstanbul. Canım, R. (1998). Türk Edebiyatında Sâkînâmeler ve İşretnâme. Ankara. Akçağ. İsmâîl Belîğ (1985). Nuhbetü’l-Âsâr li-Zeyli Zübdetü’l-Eş‘âr. Haz. Abdulkerim Abdulkadiroğlu. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi. Özcan, A. (haz.) (1989). Şekâiku’n-Nu’maniye ve Zeyilleri. 3. C: Şeyhî Mehmed Efendi Vekayiü’l-Fudalâ I. İstanbul: Çağrı. Tuman, M. N. (2001). Tuhfe-i Nâ’ilî Divân Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. 1. C. Haz. Cemal Kurnaz, Mustafa Tatcı. Ankara: Bizim Büro. Yılmaz, K: (2001). Güftî ve Teşrîfâtü’ş-Şu ‘arâ’sı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
Öz
17. yy. klasik Türk edebiyatı şairlerinden
Beyânî, hacimli bir divana sahiptir. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler
Kütüphanesinde bulunan müellif hatlı, gayrimürettep nüshaya istinaden doktora
tezi olarak hazırladığımız Divan’ında Türkçe 9 kaside, 850 gazel ile
Farsça 110 gazel ve 2 kıta yer almaktaydı. Ancak varlığından daha sonra
haberdar olduğumuz ve Medine’de Şeyhülislam Arif Hikmet Kütüphanesine 811/245
numara ve Külliyâtü Beyânî adıyla kayıtlı yazmaya göre ise şiirlerinin
sayısı çok daha fazladır. Yine müellif hatlı ve fakat mürettep olan bu nüshada
Türkçe 8 kaside, 1030 gazel, 140 (137’si beyit, 3’ü kıta) muamma, 1 sâkînâme
(mesnevi), 2 pendnâme (mesnevi), 24 matla, 50 tarih (1’i Arapça gazel, 49’u
kıta) yer almaktadır. Farsça şiirler ise 2 kaside, 164 gazel, 13 kıta, 1
müfredden müteşekkildir. Ayrıca bir de Arapça gazel bulunmaktadır. Beyânî
Külliyâtı içinde yer alan Sâkînâme, 300 beyitlik tasavvufi bir
mesnevidir. Klasik mesnevi tertibine uygun olarak tevhid, na‘t, mucizât,
varlığın yaratılışı, mirâç, sahabe övgüsü, Hz. Peygamber’in şeriatı
kısımlarından oluşan 120 beyitlik bir giriş bölümüne sahiptir. Asıl konu
bölümüne şair elest bezminin şarabıyla sarhoş olan rindi meyhane yoluna
çağırarak başlar. Bundan sonra alt başlıklar hâlinde meyhanenin yolu,
meyhanenin kendisi, kandili, kapısı, meclisi, bâdesi, kadehi anlatılır.
Ardından hakiki şarabın vasıfları sıralanır. Bundan sonra ise hakiki şarap
bezminin sâkîsine sıra gelir. Bu kısmın sonunda sâkîden istimdat ve iltimas
mahiyetinde yazılmış sâkîye hitap eden iki kısım gelmektedir. Eserin sonlarına
gelirken şair kendi mahlasını zikrederek sâkîye varmasını ve hakiki şaraptan
hissedar olmasını kendi kendine tavsiye eder. Sonrasında günah yolunun
yolcusuna da bu bâdeden içip dalaletten kurtulmasını öğütler. Sade bir hâtime
sayabileceğimiz son bölümü ise Beyânî münacat olarak kaleme almıştır. Burada
eserin yazılışıyla ilgili herhangi bir yer yahut tarih bilgisine rastlamıyoruz.
Beyânî’nin Sâkînâme’sinde kavramlar kısaca meyhane=varlık âlemi,
bezm=bezm-i elest, bâde=aşk, sâkî=mürşid-i kâmil/Allah eşitliğinde karşımıza
çıkmaktadır diyebiliriz. Ayrıca eserin sonundaki münacatta şair, günah kadehi
içindeki bâdeden ayılmayı ve elest şarabı ile neşeye ermeyi dileyerek eserde
bahsolunan şarabın elest şarabı olduğunu bir kez daha vurgulamaktadır. Bütün bu
özellikleri ile Beyânî’nin Sâkînâme’si tasavvufi sâkînâmeler arasında
zikredilmelidir. Ayrıca şairin meyhane, bezm, şarap, sâkî gibi kavramları hangi
anlamlarda kullandığından hareketle Divan’ında yer alan öteki şiirlerde
de aynı manaları öncelikle kastettiğini söyleyebiliriz.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ayvansarayî Hüseyin Efendi, Ali Sâtı‘ Efendi, Süleyman Besim Efendi (2001). Hadîkatü’l-Cevâmi‘. Haz. Ahmet Nezih Galitekin. İstanbul: İşaret. Başpınar, F. (2008). 17. yy. Şairlerinden Beyânî’nin Dîvân’ı. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. İstanbul. Canım, R. (1998). Türk Edebiyatında Sâkînâmeler ve İşretnâme. Ankara. Akçağ. İsmâîl Belîğ (1985). Nuhbetü’l-Âsâr li-Zeyli Zübdetü’l-Eş‘âr. Haz. Abdulkerim Abdulkadiroğlu. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi. Özcan, A. (haz.) (1989). Şekâiku’n-Nu’maniye ve Zeyilleri. 3. C: Şeyhî Mehmed Efendi Vekayiü’l-Fudalâ I. İstanbul: Çağrı. Tuman, M. N. (2001). Tuhfe-i Nâ’ilî Divân Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. 1. C. Haz. Cemal Kurnaz, Mustafa Tatcı. Ankara: Bizim Büro. Yılmaz, K: (2001). Güftî ve Teşrîfâtü’ş-Şu ‘arâ’sı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Türk dili ve edebiyatı |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 20 Ağustos 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 - Özel Sayı |
Cited By
Şiirden tarihe notlar: Beyânî’nin tarih şiirleri
RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi
Fatih BAŞPINAR
https://doi.org/10.29000/rumelide.949063
- Makale Dosyaları