August Bebel’in Kadın ve Sosyalizm’i Bağlamında Yeniden Çeviri ve Çeviri Eleştirisi: Bir Üst-Eleştiri Çalışması

Yıl 2018, - Özel Sayı, 292 - 306, 20.08.2018

Seda Taş

https://doi.org/10.29000/rumelide.454286

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmanın amacı August Bebel’in Die Frau und der Sozialismus (1879/1985)
adlı eserinin Türkçedeki çevirileri aracılığıyla yeniden çevirinin ve çeviri
eleştirisinin rolünü sorgulamaktır. İşçi sınıfı ve kadın özgürlük mücadelesinin
Almanya’da önemli bir simgesi haline gelen yazar Bebel’in Kadın ve Sosyalizm’i kadın kurtuluşunu, insanlığın kurtuluşuna
giden yolda en önemli adım olarak nitelendirmesi ve ataerkil düzende kadın
sorununu çarpıcı bir biçimde ele alması nedenleriyle, yayınlandığı yıldan
itibaren büyük yankılar uyandırmış ve kısa sürede çeşitli dillere çevrilmiştir.
Çalışma kapsamında ele alınan ve günümüzde artık kadın özgürleşme mücadelesinde
neredeyse bir klasik olarak kabul edilen metnin Türkçe çeviri serüvenine gelince,
farklı dönemlerde çevrildiği, sadeleştirilip başka bir yazara ait ek bir metin
ile yeniden basıldığı ve son olarak “tam metin” vurgusu ile yeniden çevrildiği
görülmektedir. İlk erek metin, çevirmenin çevirideki amacını ve kaynak metin
olarak temel aldığı metne ilişkin açıklamalarını barındıran bir çevirmen ön
sözüne sahiptir; sadeleştirilerek iki kitap halinde farklı yıllarda yeniden
basılmıştır. Son erek metin ise, ilk erek metin olduğu düşünülen metne yönelik
bir çeviri eleştirisine “yayıncının notu” başlığıyla ana metinden önce yer
veren bir yeniden çeviridir. Bu bağlamda, çalışmada öncelikle kitap kapağı,
çevirmen ön sözü ve yayıncı notu gibi yan metinlerden (Genette, 1997)
yararlanılarak ilk erek metin ve yeniden çeviri arasında nasıl bir ilişki kurulduğu
betimlenmeye çalışılacaktır. Ayrıca son erek metin yayıncının yeniden
çevirideki amacını ve “tam metin” olma iddiasını ön plana taşıdığı, çevirileri
karşılaştırarak ilk erek metnin çevirmeni ile çevirisine yönelik eleştiride
bulunduğu bir yayıncının notu aracılığıyla çeviri eleştirisine de yer
vermektedir. Çalışmada son olarak söz konusu bu çeviri eleştirisinden
hareketle, yan metinler odağında yapılacak okumayla, bir üst-eleştiri çalışması
geliştirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yeniden çeviri, çeviri eleştirisi, üst eleştiri, yan metin, August Bebel, kadın ve Sosyalizm

Retranslation and Translation Criticism in the Context of August Bebel’s Woman and Socialism: A Study of Meta-criticism

Öz

This study aims to examine the role of retranslation
and translation criticism through Turkish translations of August Bebel’s work
entitled Die Frau und der Sozialismus
(1879/1985). Due to the fact that Bebel’s Woman
and Socialism regards salvation of woman as the most significant step for
the salvation of humanity and scrutinizes the position of women in the
patriarchal structure, it attracted a great deal of attention and was
translated into many languages in a short period of time. When it comes to the
Turkish translations of the work, which is accepted as a classic in the
struggle of women liberation at the present time, we see that it was translated
at different times, simplified and reprinted together with an additional text
of another author and lastly retranslated with an emphasis of the “full text”.
The first target text has a translator’s preface comprising explanations on the
translator’s purpose and on the text used as the source text. It was simplified
and reprinted at various times and also published as two books. The last target
text is a retranslation and includes a translation criticism before the main
body of the text. It is entitled as publisher’s note and involves a criticism
regarding the belief that the previous translation was the first target text in
Turkish. Within this context, this study will first try to describe what sort
of a relation is established between the first translation and retranslation
analyzing from paratexts (Genette, 1997) such as the book cover, the
translator’s preface and the publisher’s note. Additionally, the last target
text embodies a paratext that explains the publisher’s purpose in
retranslation, brings the claim of the “full text” to forefront and criticizes
the first translator and her translation by comparing translations. Thus, this
study will also try to develop a meta-criticism by focusing on this translation
criticism.

Anahtar Kelimeler

Retranslation, Translation Criticism, Meta-criticism, Paratext, August Bebel, Woman and Socialism

Kaynakça

• Akanyıldız-Gölbaşi, R. Ç. (2016). “An Alternative Voice: Sabiha (Zekeriya) Sertel as a Woman Translator and a Representative of Nascent Socialist-Feminist Culture Repertoire in the Early Republican Turkey”. Studia Filologiczne Uniwersytetu Jana Kochanowskiego. Vol. 29(2), s. 33-56. Aksoy, N. B. (2002). Geçmişten Günümüze Yazın Çevirisi. Ankara: İmge Yayınevi. Bebel, A. (1879/1985). Die Frau und der Sozialismus. Berlin Bonn: Verlang J. H. W. Dietz Nachf Gmbh. Bebel, A. (1910). Woman and Socialism. (Çev. Meta L. Stern (Hebe)). Jubilee, 50th Edition. New York: Socialist Literature Co. Bebel, A. (1935). Kadın ve Sosyalizm. (Çev. Sabiha Zekeriya Sertel). Dün ve Yarın Tercüme Külliyatı, Sayı 33. İstanbul: Takvim Gazete Matbaa Kütüphane. Bebel, A. (1966). Kadın ve Sosyalizm. (Çev. Sabiha Zekeriya Sertel). 1. Cilt. Ankara: Toplum Yayınları. Bebel, A. (1966). Kadın ve Sosyalizm. (Çev. Sabiha Zekeriya Sertel). 2. Cilt. (Enver Dinçer’in “Türk Toplumunda Kadın Sorunu” adlı bölümü ile birlikte) Ankara: Toplum Yayınları. Bebel, A. (1975/1977). Kadın ve Sosyalizm. (Çev. Sabiha Zekeriya Sertel). Ankara: Toplum Yayınları. Bebel, A. (1991/1996). Kadın ve Sosyalizm. Tam Metin (Çev. Saliha Nazlı Kaya). İstanbul: İnter Yayınları. Bebel, A. (2013). Kadın ve Sosyalizm. (Çev. Saliha Nazlı Kaya ). İstanbul: Agora Kitaplığı. Bengi Öner, I. (1993). “Çeviri Eleştirisi Bağlamında Eleştirel Bilincin Oluşması ve Eleştiri, Üst-Eleştiri, Çeviribilim İlişkileri”. Dilbilim Araştırmaları Dergisi. İstanbul. Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, Cilt 4, s. 25-50. Bensimon, P. (1990). “Présentation”. Palimpsestes. c.13. s.4, s. ix–xiii. Berman, A. (1990). “La Retraduction comme Espace de Traduction”. Palimpsestes. c.13. s.4, s. 1-7. Brisset, A. (2004). “Retraduire ou le Corps Changeant de la Connaissance. Sur l’historicité de la Traduction”. Palimpsestes. c.15, s. 39-67. Gambier, Y. (1994). “La Retraduction, Retour et Détour”. Meta. s.39.c.3, s. 413-417. Genette, G. (1997). Paratexts, Thresholds of Interpretation. (Çev. J. E. Lewin). Cambridge CUP. Göktürk, A. (2010). Çeviri: Dillerin Dili. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Holmes, J. S. (1972/2000). “The Name and Nature of Translation Studies”. in Venuti, Lawrence (ed.), The Translation Studies Reader (pp. 172-185). London/New York: Routledge. Karadağ, A. B.; Bozkurt, E. ve Nilüfer, A. (2015). “Çeviri ve Yönlendirme: Sabiha ve Zekeriya Sertel’in Çeviri Çocuk Edebiyatı Eserleri”. RumeliDe Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. Bahar, sayı 1. s. 93-112. Kujamäki, P. (2001). “Finnish Comet in German Skies - Translation, Retranslation and Norms”. Target. c.13. s.1, s. 45-70. Paloposki, O. ve Riitta O. (2000). “The Domesticated Foreign”. In. Andrew Chesterman, Natividad Gallardo San Salvador and Yves Gambier (Eds). Translation in Context: Selected Papers from the EST Congress (p. 373-390). Granada 1998. Amsterdam: John Benjamins. Pym, A. (1998). Method in Translation History. Manchester: St Jerome Publishing. Sancar, S. (2014). Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti. İstanbul: İletişim Yayınları. Susam-Sarajeva, Ş. (2003). Multiple-entry Visa to Travelling Theory: Re- translations of Literary and Cultural Theories. Target. c.15. s.1, s. 1-36. Tahir Gürçaglar, Ş. (2008). “Retranslation”. In Routledge Encyclopedia of Translation Studies (p. 232-236). Mona Baker and Gabriela Saldanha (Eds). London and New York: Routledge. Taş, S. (2015). Yan-metinsellik ve Metinlerarasılık Odağında Yeniden Çeviriler: İki Distopik Roman. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul. Van den Broeck, R. (1985). "Second Thoughts on Translation Criticism". The Manipulation of Literature: Studies in Literary Translation (p. 54-62). Theo Hermans (Der). Londra: Croom Helm. Vanderschelden, I. (2000). “Why Retranslate the French Classics? The Impact of Retranslation on Quality”. In On Translating French Literature and Film II (p. 8-11). Myriam Salama-Carr (Ed). Amsterdam: Rodopi. Venuti, L. (1995). Translator’s Invisibility: A History of Translation. London and New York: Routledge. Venuti, L. (2004). “Retranslations: The Creation of Value”. In Translation and Culture (p.25-38). Katherine M. Faull (Ed). Lewisburg: Bucknell University Press. Vermeer, H.J. (1989). “Skopos and Commission in Translational Action”. In Lawrence Venuti (2000) (Ed). The Translation Studies Reader (p. 221-232). London: Routledge.