Uzun Süreli Sporcu Gelişim Programları: Hangi Bilimsel Temellere Oturuyor?

Yıl 2016, Cilt: 27 Sayı: 2, 84 - 99, 16.12.2016

Caner Açıkada Tahir Hazır

https://doi.org/10.17644/sbd.255156

Cited By: 3

Öz

Elit sporda başarı arayışlarının bir uzantısı olarak “Uzun Süreli Sporcu Geliştirme Modelleri” son yıllarda birçok ülkede yoğun bir uygulama alanı oluşturmuştur. Bu aynı zamanda da akademik dünyanın da merak konusu haline gelmiştir. Yaygın bir düşünce olarak sporda başarılı birçok ülkenin etkili olarak uyguladığı “Yetenek Modelleri” veya son yıllarda daha yaygın olarak kullanılan “Uzun Süreli Sporcu Geliştirme Modeli” uygulamalarının literatürde “Spor Katılımlı Gelişim Modeli” (DMSP) ve “Uzun Süreli Sporcu Gelişimi” (LTAD) başlıkları altında yer aldıkları görülmektedir. DMSP modelinin elit sporcular üzerinde yapılan geriye dönük sorgulamalarla “Katılım”, “Özelleşme” ve “Gelişim” antrenman evreleri ile tanımlanan bir model olarak ortaya çıktığı görülmektedir. Bu evrelerin ortaya çıkmasının bir bilimsel kontrollü çalışmadan çok; mevcut olan uygulamaların sorgulanmasıyla antrenman evrelerinin belirlenmiş olduğu bilinmektedir. Elde edilen verilerden hareketle her antrenman evresi için kronolojik yaş aralıkları belirlenmiştir. Bunun yanında LTAD, biyolojik gelişim evrelerini ve bu evrelerin antrene edilebilirlik ilişkilerini dikkate alan bir anlayış üzerine yapılandırılmıştır. Biyolojik gelişim evreleri farklı kondisyonel bileşenler için “duyarlı pencereler” olarak adlandırılmış; söz konusu duyarlı evrelerin optimal gelişim için önemli olduğu varsayımı öne sürülmüştür. Gelişim evreleri ve spor dallarının yapıları ilişkilendirilerek spor dalları “Erken Özelleşilen Sporlar” ve “Geç Özelleşilen Sporlar” olarak iki gruba ayrılmışlardır. Erken özelleşilen sporlar için beceri ve koordinasyon ağırlıklı ve nörolojik sistemin erken gelişimi üzerine yapılandırılmış bir varsayımla ele alınmıştır. Buna karşılık geç özelleşilen spor dalları yaklaşımı biyolojik fonksiyonların gelişimiyle ilgili olarak ilişkilendirilen kondisyonel özellikler üzerine yapılandırılmıştır. Her iki modelde de öne sürülen varsayımların kontrollü ve uzunlamasına araştırma bulgularıyla kanıtlanmamış varsayımlar üzerinden yapılandırıldıkları görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sporcu gelişimi, Spor modeli, Erken özelleşme, Geç özelleşme

Long Term Athlete Development Programs: On Which Scientific Grounds Are They Based?

Öz

Search for ways to be successful in elite sport and its extension as “Long Term Athlete Development Models” have lately become an intensive questioning and wonder in many countries, and, also, in the scientific domain as well. As a wide and popular application of “Talent ID Models” or more accepted “Long Term Athlete Development Model” term in late years, has become very effective method in many successful countries, and have been termed as “Developmental Model of Sport participation” (DMSP) and “Long Term Athlete Development” (LTAD) in the related literature. DMSP has emerged as a model by tracing back the elite athletes’ training and development through questioning and naming the training stages as “Participation”, “Specialization”, and “Development”, of already existing training application rather than as a scientific questioning. For each training stage an age range has been allocated through the obtained variables. LTAD, on the other hand is based up on biological development stages and their trainability. Biological developmental stages were named as “sensitive windows”, and it is hypothesized that these sensitive stages are important for optimal development. Development stages were initiated with different sports and divided into two main streams as “Early Specialization Sports” and “Late Specialization Sports”. Early specialization sports were based on an assumption that they are skill and coordination oriented, and rely heavily on neurological system’s early development. On the other hand late specialization sports are initiated with biological functions related conditioning. In both models the assumptions put forward have not been tested in controlled longitudinal research findings, and they seem to be based on hypothetical thinking.

Anahtar Kelimeler

Athlete development, Sport model, Early specialization, Late specialization

Kaynakça

• Amateur Swimming Association (ASA). (2003) The Swimmer Pathway: Long Term Athlete Development, ASA, Loughborough, UK.
• Armstrong N, Welsman JR. (1994). Assessment and interpretation of aerobic fitness in children and adolescents. Exercise and Sport Sciences Reviews, 22, 435–476.
• Baker J. (2003). Early specialization in youth sport: A requirement for adult expertise? High Ability Studies, 14, 85–94.
• Baker J, Cobley S, Fraser-Thomas J. (2009). What do we know about early sport Specialization? Not much! High Ability Studies, 20(1), 77–89.
• Baker J, Cote J, Deakin J. (2006). Patterns of early involvement in expert and nonexpert masters triathletes. Research Quarterly for Exercise and Sport, 77, 413–419.
• Balyi I, Hamilton A. (1995). The concept of long-term athlete development. Strength and Conditioning Coach, 3(2), 5-6.
• Balyi I, Hamilton, A. (2004). Long-term athlete development: Trainability in childhood and adolescence. Olympic Coach, 16(1), 4-9.
• Balyi I, Way R, Higgs C. (2013). Long-Term Athlete Development. Human Kinetics, Champaign, IL.
• Barynina II, Vaitsekhovskii SM. (1992). The aftermath of early sports specialization for highly qualified swimmers. Fitness and Sports Review International, 27(4), 132–133.
• Bar-Or O. (1995). The young athlete: some physiological considerations. Journal of Sports Sciences Suppl., 13, 31–33.