MAX WEBER VE DEĞERLER SOSYOLOJİSİ: BİR METODOLOJİK İKİLEMİN DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ / MAX WEBER AND SOCIOLOGY OF VALUES: REFLECTIONS ON A METHODOLOGICAL DILEMMA

Yıl 2016, Sayı: 35, 427 - 446, 20.06.2016

Gamze Aksan

https://doi.org/10.21497/sefad.35126

Cited By: 6

Öz

Pozitivist anlayışın etkisi ve “bilim” olma kaygısı ile nötrlük ve yansızlık iddiasında olan sosyoloji; toplumsal olguların nesnel gerçekliğini inceleyen bir bilim olarak 19. Yüzyılda tarih sahnesine çıkmıştı. Bahsedilen “nesnellik” referansıyla, değerler uzun süre salt bireysel gerçekliği ifade ettiği ve öznellikle ilişkilendirildiği için sosyolojik araştırmaların dışında tutuldu. “Değer yargılarından arınmış bir sosyoloji” miti üzerinden gerçekleşen bu algının sosyolojinin kendi sosyolojik serüveni sürecinde, farklı bilim dallarının tek bir kuram altında birleşemeyeceğinin anlaşılması ve bilimde objektiflik konusunun tartışılmasıyla birlikte gerek teorik gerek metodolojik açıdan farklılaştığını ifade etmek mümkündür. Değerler sosyolojisi denildiğinde ise akla gelen ilk isimlerden birisi, eylemlerin aktördeki karşılığını önemseyen ve bir anlamda aktörün sosyal eylem değerlendirmesini anlamaya dönük bir sosyolojinin gerekliliğine vurgu yapan Max Weber’dir. Fakat Weber, meslek olarak bilim adamlığı ve sosyolojik araştırma pratiği konularında merkezileşen bir “değerden bağımsız” sosyoloji düşüncesinin de önemli savunucularından birisidir. Bu noktada Weber’le ilgili sert eleştirilerin referans noktası, kendi çalışmalarında önemli ölçüde ortaya çıkan öznel değerlendirmeleridir. Bu çalışma ise uzun yıllar sosyolojide objektivizm doğrultusunda hesap dışı bırakılan ve sonrasında rüştünü kazanan değer kavramının sosyolojik imkânını çelişkili noktalarıyla birlikte Weber’in sosyolojisi ekseninde okuma girişimi olarak düşünülmelidir. Temel olarak değer kavramının sosyolojik boyutunun irdelenmesi ve Weber’in bu yöndeki eğilimi ile ilişki kurulması hedeflenen bu çalışmada, düşünürün bazı çalışmaları üzerinden değerler sosyolojisi ve değerlerden bağımsız sosyoloji tartışmasının somutlaştırılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Değer, toplumsal değer; Max Weber ve değerler sosyolojisi; değerden bağımsız sosyoloji.

Kaynakça

• AKTAY, Yasin (2000). Türk Dininin Sosyolojik İmkânı. İstanbul: İletişim Yay.
• ARON, Raymond (2000). Sosyolojik Düşüncenin Evreleri. çev. Korkmaz Alemdar. İstanbul: Bilgi Yay.
• ARSLAN, Hüsamettin (2013). “Nisbet’in ‘Sosyolojik Düşünce Geleneği’ne Derkenar: Etik Cemaat”. Sosyolojik Düşünce Geleneği (Robert Nisbet). çev. Yusuf Kaplan. İstanbul: Paradigma Yay. XI-XLIII.
• AYDIN, Mustafa (2003). “Gençliğin Değer Algısı: Konya Örneği”. Değerler Eğitimi Dergisi 1 (3): 121-144.
• AYDIN, Mustafa (2004). Bilgi Sosyolojisi. İstanbul: Pınar Yay.
• BİREKUL, Mehmet-ALKIN, Ruhi Can (2015). “Sosyolojinin Doğuşunda Değerler Problemi, Kurucu Sosyologlardan Değerler Üzerine Felsefi bir Tartışma”. Değerler Bilançosu. ed. H. H. Bircan-Bülent Dilmaç. Konya: Çizgi Kitabevi. 77-97.
• DURKHEİM, Emile (2004). Sosyolojik Yöntemin Kuralları. çev. Cenk Saraçoğlu. İstanbul: Bordo Siyah Klasik Yayınlar.
• FİTCHER, Joseph (1990). Sosyoloji Nedir. çev. Nilgün Çelebi. Konya: S.Ü. Basımevi.
• FREUND, Julien (2002). “Max Weber Zamanında Alman Sosyolojisi”. Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi. ed. Tom Bottomore-Robert Nisbet. çev. Kubilay Tuncer. Ankara: Ayraç Yay. 157-193.
• GERTH, Hans-MİLSS, Wright (1998). Max Weber “Sosyoloji Yazıları”. çev. Taha Parla. İstanbul: İletişim Yay.
• GIDDENS, Anthony (1996). Max Weber Düşüncesinde Siyaset ve Sosyoloji. çev. Ahmet Çiğdem. Ankara: Vadi Yay.
• GIDDENS, Anthony (2012). Sosyolojik Yöntemin Yeni Kuralları. çev. Ümit Tatlıcan-Bekir Balkız. Ankara: Sentez Yayıncılık.
• GOULDNER, Alvin W. (1962). “Anti-Minotaur: The Myth of a Value-Free Sociology”. Social Problems 9 (3): 199-121.
• GRAY, David J. (1968). “Value-Free Sociology: A Doctrine of Hipocrisy and Irresponsibilty”, The Sociological Quarterly 9 (2): 176-185.
• GÜÇLÜ, Abdülbaki-UZUN, Erkan vd. (2003). Felsefe Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yay.
• MARSHALL, Gordon (1999). Sosyoloji Sözlüğü. çev. Osman Akınhay-Derya Kömürcü. Ankara: Bilim ve Sanat Yay.
• NİSBET, Robert (2013). Sosyolojik Düşünce Geleneği. çev. Yusuf Kaplan. İstanbul: Paradigma Yay.
• ÖZENSEL, Ertan (2003). “Sosyolojik Bir Olgu Olarak Değer”. Değerler Eğitim Dergisi 1 (3): 217-239
• ÖZENSEL, Ertan-BAĞLI, Mazhar (2005). Çokkültürlü Vatandaşlık. Konya: Çizgi Kitabevi.
• PARSONS, Talcott (1968). The Structure of Social Action, Volume II: Weber. New York: The Free Press.
• RITZER, George (2008). Modern Sosyoloji Kuramları. çev. Himmet Hülür. Ankara: Deki Yay.
• RITZER, George-STEPNISKY, Jeffrey (2014). Sosyoloji Kuramları. çev. Himmet Hülür. Ankara: Deki Yay.
• SCHÄFER-LICHTENBERGER Christa (1994). Max Weber and the Jewish Question: A Study of the Social Outlook of His Sociology by Gary A. Abraham. AJS Review 19 (2): 281-284.
• TATLICAN, Ümit (2011). Sosyoloji ve Sosyal Teori Yazıları. Ankara: Sentez Yay.
• THEODORSON, George-THEODORSON, Achilles G. (1969). A Modern Dictionary of Sociology. New York: A Barnes and Noble.
• TOPÇUOĞLU, Abdullah (1999). Üniversite Gençliğinin Değerleri. Konya: Çizgi Kitabevi.
• TURNER, Bryan S. (1997a). Eşitlik. çev. Bahadır Sina Şenler. Ankara: Dost Kitabevi.
• TURNER, Bryan S. (1997b). Max Weber ve İslam. çev. Yasin Aktay. Ankara: Vadi Yay.
• TURNER, Jonathan-BEEGHLEY, Leonard vd. (2012). Sosyolojik Teorinin Oluşumu. çev. Ümit Tatlıcan. Bursa: Sentez Yay.
• ULUTAŞ, Ejder (2016). Kanaat Önderi, Bir Liderlik Fenomenolojisi. İstanbul: Açılım Yay.
• WEBER, Max (1999). Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu. çev. Zeynep Gürata. Ankara: Ayraç Yay.
• WEBER, Max (2012). Ekonomi ve Toplum. çev. Latif Boyacı. İstanbul: Yarın Yay.