HALILI AND HIS MASNAVI NAMED TUHFATU’L-USHAQ

Yıl 2016, Sayı: 36, 279 - 296, 23.12.2016

Mehmet Enes Temiz

https://doi.org/10.21497/sefad.285240

Öz

Many poets in Eastern literature have used masnavis and many works have
been written in this genre. Because of being the most extensively read book of
this genre, the Masnavi of Jalal ad-Din Rumi became famous by the genre
of masnavi. In this study, a poet who is known to have lived in Ottoman Empire
in 15th century under the alias Khalili and his masnavi, Tuhfatu'l-Ushaq
is analyzed. Tuhfatu'l-Ushaq is a Persian manuscript book and it is a
reply in kind and written in the same style (nazire) to Masnavi of Rumi.
The fact that it was written in nazire form can be inferred from the poet’s
partial and full references of some verses from Masnavi of Rumi. This
Persian manuscript, which have many copies in libraries in Turkey, consists of
82 sections and 775 verses. Tuhfatu'l-Ushaq is a Persian manuscript book
which describes mystical subjects, similar to Masnavi of Mevlana in
general. Among the titles of Tuhfatu'l-Ushaq, kinds of murshids, orders
of dhikr, mirroring, parts of tawhid and prophethood can be counted. Tuhfatu'l-Ushaq
is a Persian manuscript book which describes mystical topics, similar to Masnavi
of Mevlana.

Anahtar Kelimeler

Tuhfatu'l-Ushaq, Halili, Masnavi, Mevlana

HALÎLÎ VE TUHFETU’L-UŞŞÂK ADLI MESNEVÎSİ

Öz

Mesnevîler
Doğu edebiyatlarında birçok şair tarafından sıkça kullanılmış ve birçok eser bu
edebî tür kullanılarak yazılmıştır. Bu türün en çok okunan eseri olması
nedeniyle Hz. Mevlânâ’nın mesnevî türündeki eserinin ismi de Mesnevî
olarak şöhret bulmuştur. Bu çalışmada XV. yüzyılda Osmanlı Devleti bünyesinde
yaşamış olduğu bilinen Halîlî mahlaslı şairin Tuhfetu'l-Uşşâk adlı
Mesnevî’si incelenmeye çalışılmıştır. Tuhfetu’l-Uşşâk, Hz. Mevlânâ’nın Mesnevî’sine
nazîre olarak yazılmış Farsça manzum bir eserdir. Nazîre olması, Mesnevî’nin
bazı beyitlerinin olduğu gibi, bazılarının da kısmen aktarılmasından
anlaşılmaktadır. Türkiye Kütüphanelerinde birçok nüshası bulunan Tuhfetu’l-Uşşâk,
seksen iki bölüm ve yedi yüz yetmiş beş beyitten oluşmaktadır. Hz.
Mevlânâ’nın Mesnevî’sine benzer şekilde genel olarak dînî ve tasavvufî
konuları işleyen Tuhfetu’l-Uşşâk’ın başlıkları arasında Kâmil ve Nâkıs
Mürşit, Ehl-i Taklîd, Ehl-i İstidlâl ve Ehl-i Keşf, Tevhîdin Kısımları, Küçük
ve Büyük Âlem, Velâyet ve Nübüvvet sayılabilir.

Anahtar Kelimeler

Tuhfetu'l-Uşşâk, Halîlî, mesnevî, Mevlânâ, nazîre

Kaynakça

• ALICI, Lütfi (2010). Halîlî-i Mar‘aşî Divançe ve Etvar-ı Seb'a. Kahramanmaraş: Ukde Yay.
• ALICI, Lütfi-ALICI, Gülcan (2012). Halîlî-i Mar‘aşî Ravzatü'l-İman Tenkitli Metin-Sözlük-Tıpkıbasım. Kahramanmaraş: Ukde Yay.
• DEĞİRMENÇAY, Veyis (2006). Fünûn-i Belâgat ve Sınâât-ı Edebî. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yay.
• Halîlî. Tuhfetu'l-Uşşâk. İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi. Pertev Paşa Bölümü. Nr. 635.
• İPEKTEN, Haluk-İSEN, Mustafa vd. (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• KÂTİP ÇELEBİ (1941). Keşfu’z-zunûn ‘an Esâmi’l-Kutubi ve’l-Funûn. İstanbul: Maârif Matbaası.
• Mevlana Celaleddin-i Rumi (2007). Mesnevî. çev. Veled Çelebi İzbudak. İstanbul: Doğan Kitap.
• TAVUKÇU, Orhan Kemal (1993). Halîlî, Firkat-nâme, İnceleme-Metin. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Ü.
• TEMİZ, Mehmet Enes (2015). Halîlî ve Tuhfetu'l-Uşşak Adlı Mesnevîsi. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Ü.
• YILDIRIM, Nimet (2006). Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yay.