Muhammed İkbal’in Din Felsefesinde “İnsan-Olma” Kavrayışı ve Dinî Tecrübe

Yıl 2015, Sayı: 36, 59 - 80, 15.01.2016

Kevser Çelik

Öz

Modern dünya bilimin değeri üzerinde çok fazla vurgu yaptı. Bu şekilde bilimsel tecrübenin değeri artarken, dinî tecrübenin değeri ise azaldı. 20. yüzyılın en önemli Müslüman düşünürlerinden olan Muhammed İkbal, bu sorunu çözme temelinde bir din felsefesi inşa etti. O, felsefesinde dinî tecrübeyi anlamlı bir konuma yerleştirdi ve onun hak ettiği değeri sağladı. Ona göre dinî tecrübe, “Tanrı’nın doğrudan deneyimi”dir. Ancak onun diğer tecrübe düzeylerinden bir farkı yoktur. Başka bir ifadeyle, diğer tecrübelerimiz gibi, dinî tecrübe de bilgi için veriler sunmaktadır. Dolayısıyla onun, kognitif bir yönü vardır. Ayrıca İkbal’in düşüncesine göre dinî tecrübe, “insan-olma”nın somut bir örneği olan “Kâmil İnsan”ı varlığa getirir. Bu yüzden bu tecrübe, “yaratıcı bir süreci” ve “Tanrı ve insan arasındaki yakın bir ilişkiyi” ifade eder.

Anahtar Kelimeler

İkbal, Din Felsefesi, Dinî Tecrübe, Tanrı ve İnsan, Benlik

Kaynakça

• ACAR, Rahim, “Mütercimin Önsözü,” Muhammed İkbal, İslam’da Dinî Düşüncenin Yeniden İnşâsı (Çev. Rahim Acar), Timaş Yayınları, İstanbul, 2013.
• ALBAYRAK, Mevlüt, “Gazali’nin Ahlak Felsefesi ve Filozofların Etkisi”,İslâmî Araştırmalar -Gazali Özel Sayısı-, c. XIII, S. 3-4, Ankara, 2000, s. 354-363.
• ALBAYRAK, Ahmet, “Düşünür, Şair Ve Bir Aydın Olarak Muhammed İkbal Portresi”, Hece Dergisi, Özel S. 25 (Boyun Eğmeyen Ateşin Dili: Muhammed İkbal), Yıl:17, S.193, Ankara, 2013, s.12-25.
• AYDIN, Mehmet S., “İkbal’in Felsefesinde İnsan,” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. XXIX, S.1, 1987.
• AYDIN, Mehmet S., Din Felsefesi, İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları, İzmir, 2001.
• BLACKSTONE, William T., Dinsel Bilgi Sorunu: Felsefi Çözümlemelerin Dinsel Bilgi Sorununa Etkileri (Çev. Tuncay İmamoğlu), Ataç Yayınları, İstanbul, 2005.
• ÇİFTÇİ, Adil, Fazlur Rahman İle İslam’ı Yeniden Düşünmek, Kitabiyat, Ankara, 2001.
• ERDEM, Hüsameddin, Bazı Felsefe Meseleleri (Felsefeye Giriş), Konya: Hü-Er Yayınları, 2009.
• EVANS, C. Stephen–Manis, R. Zachary, Din Felsefesi: İman Üzerine Rasyonel Düşünme (Çev. Ferhat Akdemir), Elis Yayınları, Ankara, 2010.
• HAN, Âsif İkbal, “James ve İkbal (Din Psikolojisine Yeni Bir Yaklaşım)” (Çev. Ahmet Albayrak), Derleyen: Ahmet Albayrak, İkbal’in Düşünce Dünyası, İnsan Yayınları, İstanbul, 2004.
• HÜSREVŞÂHÎ, Seyyid Hâdî, “İkbal’in Düşünce Dünyası”, Muhammed İkbâl Kitabı, Uluslararası Muhammed İkbâl Sempozyumu Bildirileri (1-2 Aralık 1995), İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 1995.
• IRAKÎ, Fahruddin, “İlme’l-yakin, Ayne’l-yakin, Hakk’el-yakin” (Çev. Saffet Yetkin), Derleyen: Recep Alpyağıl, Geleneksel ve Çağdaş Metinlerle Din Felsefesine Dair Okumalar I, İz Yayıncılık, İstanbul, 2011.
• IQBAL, Allame Muhammad, The Reconstruction of Religious Thought in Islam, (Edited and Annotated By) M. Saeed Sheikh, Institute of Islamic Culture, Lahore, 1986.
• İKBAL, Muhammed, Cavidnâme (Çev. Annemarie Schimmel), Kırkambar Yayınları, İstanbul, 1999.
• İKBAL, Muhammed, Yansımalar (Çev. Halil Toker), Kaknüs Yayınları, İstanbul, 2001.
• KENNEDY, Gail, “Some Meanings of Faith,” (Ed.) Sidney Hook, Religious Experience and Truth, New York University Press, New York, 1961.
• NIEBUHR, H. Richard, “On the Nature of Faith,” (Ed.) Sidney Hook, Religious Experience and Truth, New York University Press, New York, 1961.
• PETERSON, Michael-Hasker, William-Reichenbach, Bruce-Basinger, David, Akıl ve İnanç: Din Felsefesine Giriş (Çev. Rahim Acar), Küre Yayınları, İstanbul, 2006.
• TAŞDELEN, Vefa, “Muhammed İkbal’de Aşkın Ben”, Hece Dergisi, Özel Sayı: 25 (Boyun Eğmeyen Ateşin Dili: Muhammed İkbal), Yıl:17, S.193, Ankara, 2013, s. 26-41.
• TÜZER, Abdüllatif, Dini Tecrübe ve Mistisizm, Dergah Yayınları, İstanbul, 2006.
• TÜZER, Abdüllatif, “İkbal’in Modernlik Paradoksu”, Hece Dergisi, Özel Sayı: 25 (Boyun Eğmeyen Ateşin Dili: Muhammed İkbal), Yıl:17, S.193, Ankara, 2013, s. 84-116.
• URHAN, Veli, “İkbal’in Felsefesinde Yaratılış Fikri,” Dokuz Eylül Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, S. XV, İzmir, 2002.
• WHITEHEAD, Alfred North, Religion in the Making, Fordham University Press, New York, 1996.
• WHITEHEAD, Alfred North, Science and the Modern World, The Free Press, New York, 1967.
• YARAN, Cafer Sadık, Din Felsefesine Giriş, Rağbet Yayınları, İstanbul, 2010.