BATICI BİR AYDIN OLARAK CELAL NURİ İLERİ VE MEŞRUTİYET’TEN CUMHURİYET’E TÜRK KADININA BAKIŞI

Yıl 2014, Sayı: 36, 137 - 161, 01.06.2016

Necmi Uyanık

https://doi.org/10.21563/sutad.187087

Cited By: 2

Öz

Türk yenileşme tarihinin önemli isimlerinden birisi olan Celal Nuri, Abdullah Cevdet ve Kılıçzade Hakkı ile birlikte Türk yenileşme ve düşünce tarihi açısından çok sayıda mesele hakkında kalem oynatmış bir Türk aydınıdır. Yazar, Osmanlı Devleti nasıl kurtarılabilir sorusuna anlamlı cevaplar vermeye çalışırken, Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e siyasi konuların yanı sıra sosyal inkılaplar açısından Türk kadının toplumdaki rolü üzerine çeşitli tespitlerde bulunmuştur.Çağdaşlaşma ekseninde Celâl Nuri, kadınlar hakkındaki çalışmalarıyla, Kasım Emin Bey’in Hürriyet-i Nisvânadlı eserinden sonra, Kadınlarımız eseriyle, onların hürriyetlerini ve hak ettikleri yeri almaları konusunda tarihte önemli bir yere sahip olmuştur. Ahmet Emin’in de dikkat çektiği üzere Celal Nuri, kadınların insan olduğu fikrini memlekete yıllardır yayma hizmeti görmüştür. Ona göre Türk kadını, başıboş kalmaktan kurtarılmalı, aile intizamı çerçevesinde cemiyet içinde olması gereken rolü almalıdır.Medeniyet meselesini üzerine önemli tartışmaları olan Celal Nuri, hürriyet ve eğitim sistemi üzerinden yenileşme tartışmasını yaparken, toplumun önemli yapı taşı olan aile kurumu ile birlikte Türk kadını üzerinde geleneksel bakış açılarının eleştirisini yaparak, geleceğe dönük önerilerini ortaya koymuştur. Celâl Nuri, medeniyet konusunda telifçi yaklaşımıyla birlikte, değişimci ve yenilikçi vasıflarıyla Türk toplumu içinde pasif bir hâle getirilmiş olan kadın unsurunun, çağın özelliklerine göre şekillendirilmesini istemiştir. Bunu yaparken, öncelikle dinin eksik yorumlanmasından kaynaklanan kadınla ilgili donuklaşmış klâsik ulema anlayışlarını eleştirmiş, kadına İslâm hukuku açısından özgür bir varlık rolünü vermeye çaba göstermiştir. Çünkü, onun bakış açısına göre Türk toplumunun kurtuluşu, kadının yetiştirilmesine bağlıdır. Yetiştirilen kadın demek, yeni nesil ve yeni zihniyet demektir. Bazı Avrupa ülkeleriyle birlikte Amerika bu açıdan izlenmesi gereken en iyi model ülkedir.Kadının kölelik konumundan çıkarılarak, devlet başkanı olmasını dahi isteyen Celal Nuri, bir anlamda kendine has Türk feminizmini yaratmaya çalışmıştır. Bu makalede, Celal Nuri İleri’nin Türk kadınına dönük yenileşme anlayışı, eserlerinden hareketle, problematik bir şekilde ele alınarak, Türkiye Cumhuriyeti açısından değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Celal Nuri İleri, Kadınlarımız, Türk Feminizmi, Yeni Zihniyet

Celal Nuri İleri’s View on Turkish Women from Constitutionalism to Republic As A Western Intellectual

Öz

Celal Nuri, who is a very important person in history of Turkish innovation and has written a lot about the issues in the sense of Turkish history of innovation and thought with Abdullah Cevdet and Kılıçzade Hakkı, is a Turkish intellectual. As the writer was looking for a suggestive answer to the question “How can Ottoman Empire be saved?” and besides political subjects from Constitutionalism to Republic, he also determined on the role of Turkish women in society in terms of social revolutions. In modernization axis Celâl Nuri, with his studies on women, and his work “Kadınlarımız” (Our Women) after the release of Hürriyet-i Nisyân (Independence of Oblivion) of Kasım Emin Bey, has an important position in history for helping them gain their independence and come into their own. As Ahmet Emin also pointed out, Celal Nuri has served to spread the idea across the country that women are also human. Turkish women, according to him, should be saved from aimlessness, and take their role in society as part of family order. While he was debating on independence and innovation in education system, Celal Nuri, who has significant arguments on civilization issues, also criticized the conventional view on Turkish women and family, which is the most significant building block of society, and presented his future-based proposals. Celal Nuri, with his soother approach on civilization issue, wanted the women, who had been passivated in Turkish society, to be re-shaped pursuant to characteristics of the period. While doing this, he criticized the classic obtunded ulama concept regarding women because of the lack in interpretation of religion and made an effort to give women an independent human-being role in terms of the Islamic law. Because, according to his point of view, salvation of Turkish society depends on educating women. Educated women mean a new generation and a new mindset. America and some other European countries are the best models to pursue in the sense of this issue. Celal Nuri, who wanted women to be expelled from slavery position and even become the president, tried to, in a sense, create an idiosyncratic Turkish feminism. In this article, Celal Nuri İleri’s innovation percept towards Turkish women, with reference to his works, evaluated in a problematic way from the point of view of Turkish Republic.

Anahtar Kelimeler

Celal Nuri İleri, Our Women, Turkish Feminism, New Mindset

Kaynakça

• Afife Fikret (1918). “Hanım Efendinin Musâhabesi”, Âti, No. 6, 6 K.sânî 1334, s. 1.
• Afife Fikret (Celâl Nuri) (1918). “Hanım Efendinin Musâhabesi”, Âti, No. 16, 16 K.sânî 1334, s. 1.
• Afife Fikret (1918). “Hanım Efendinin Musâhabesi”, Âti, No. 23, 23 K.sânî 1334, s. 1.
• Afife Fikret (Celâl Nuri) (1918). “Hanım Efendinin Musâhabesi”, Âti, No. 50, 19 Şubat 1334, s. 1.
• Afife Fikret (1918). “Hanım Efendini Musâhabesi”, Âti, No. 61, 2 Mart 1334, s. 1.
• YALMAN, Ahmet Emin (1997). Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, C. 2, (hzl. Erol Şadi ERDİNÇ), İstanbul: Pera Turizm ve Tic. A.Ş., 2. bs.
• Celâl Nuri, Târih-i Tedenniyât-ı Osmâniye, Matbaa-i İctihad, İstanbul H.1330.
• Celâl Nuri (1911). Cauchemar? Roman, Des Temps Hamidiend, Pera Edition du “Jeune-Turc”.
• Celâl Nuri, Şimâl Hatıraları, Matbaa-i İctihad, İstanbul H.1330.
• Celâl Nuri, Tarih-i Tedenniyât-ı Osmâniye-Mukadderât-ı Tarihiye, Yeni Osman- lı Matbaa ve Kütübhanesi, İstanbul H.1331.
• Celâl Nuri, Kutub Musâhabeleri, Yeni Osmanlı Matbaa ve Kütübhanesi, İs- tanbul H.1331.
• Celâl Nuri, Tarih-i İstikbâl -3-Mesâil-i İctimâîye, Yeni Osmanlı Matbaa ve Kü- tübhanesi, İstanbul H.1332.
• Celâl Nuri, Kadınlarımız, Matbaa-i İctihad, İstanbul H 1331.
• Celâl Nuri, İlel-i Ahlâkiyemiz, Yeni Osmanlı Matbaa ve Kütübhanesi, İstan- bul H.1332.
• Celâl Nuri (1917). Harbden Sonra Türkleri Yükseltelim, Efkâr-ı Cedide Kütüb- hanesi, Kostantiniye.
• Celâl Nuri (1917). Rum ve Bizans, Efkâr-ı Cedide Kütübhanesi, Kostantiniye.
• Celâl Nuri, Tac Giyen Millet, Kütübhane-i Cihan, İstanbul 1339/41.
• Celâl Nuri (1926). Türk İnkılâbı, Suhûlet Kütübhanesi, İstanbul.
• Celâl Nuri (1914). “Kadın Siyâsetimiz”, Hürriyet-i Fikriye, No. 7, 20 Mart 1330, s. 10-12.
• Celâl Nuri (1918). “İtilâ ve İrtikâ”, Âti, No. 87, 28 Mart 1334, s. 2.
• Celâl Nuri (1918). “Muaşeret Buhranı”, Âti, No. 128, 8 Mayıs 1334, s. 2.
• Celâl Nuri (1922). “Amerika’da Kadınlar”, Yarın Mecmuası, S. 26, 13 Nisan 1338, s. 18-20.
• Celâl Nuri (1919). “Hüseyin Rahmi Bey Üstadıma - Muharebeden Sonra Kadın Meselesi Aklımıza Geliyor mu?”, İleri, No. 616, 27 Eylül 1335, s. 1-2.
• Celâl Nuri (1920). “Tâcire-i Fâcire” -Hikâye-, İleri, No. 679-742, 29 T.sânî 1335/1919-31 K.sânî 1336.
• Celâl Nuri (1922). “Amerika’da Kadınlar” Yarın Mecmuası, No. 26, 13 Nisan 1338, s. 18-20.
• Celâl Nuri, “St(r)ugle For Life-Mübareze-i Hayat ve Bunun İçin İstihzarat”, Uhuvvet-i Fikriye, No. 5-21, 10 Temmuz 1330, s. 1-6.
• Celâl Nuri (1924). “Celâl Nuri Bey Altı Aylık Tatilini Nasıl Geçirmek Niye- tinde Olduğunu Anlatıyor”, İleri, No. 2225, 28 Nisan 1340, s. 2.
• Celâl Nuri, “İngiliz Kadınları.. 1928 ..de”, İkdam, No. 11400, 17 İ.Kanun 1929, s. 2.
• Celâl Nuri, “Osmanlı Devleti Ölürken”, Vakit, No. 5362-5478, 12 Aralık 1932- 9 Nisan 1933.
• Haşim Nahid (1914). Türkiye İçin: Necât ve İ’tilâ Yolları, İkbâl Kütübhanesi, Dersaâdet 1331/1914.
• Kasım Emin (1913). Hürriyet-i Nisvan,(çev. Zeki Magamiz), Matbaâ-i Hayri- ye ve Şürekâsı, İstanbul 1329.
• KILIÇ, Hüseyin (1987). “Kadınlarımız”, Tarih ve Toplum, S. 37, s. 59-61.
• KILIÇ Hüseyin (1985). “Çerkes Kadınları”, Tarih ve Toplum, S. 15, s. 67-68.
• Mehmed Fetgerey Şounu (1914). Osmanlı Âlem-i İçtimaisinde Çerkes Kadınla- rı-Çerkeslik, Türklük, Zerâfet Matbaası, İstanbul 1332.
• POLE, Ross (1993). Ahlâk ve Modernlik, (İngilizceden çev. Mehmet KÜÇÜK), İstanbul: Ayrıntı Yay.
• Tahsin Nahid (1913). “Celâl Nuri Beyin (Kadınlarımız) Eseri Münasebetiy- le”, İctihad, No. 70, 4 Temmuz 1329, s. 1534.
• TBMM Azayı Kiramına Mahsus Muhtasar Tercüme-i Hâl Varakası, TBMM Ar- şivi, Celâl Nuri’ye ait 180 numaralı dosya.
• UYANIK, Necmi (2003). Siyasî Düşünce Tarihimizde Batıcı Bir Aydın Olarak Celâl Nuri (İleri), Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü- (Yayınlanmamış Doktora Tezi).