Balık geçitleri ve hidroelektrik santrallerinin balık göçlerine etkisi

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 2, 94 - 99, 16.12.2017

Ramazan Bozkurt Aslan Yusuf Yüksel

Öz

Ülkemizin tarım ve endüstrisinin gelişebilmesi için su
ve enerjiye ihtiyacı vardır. Su ve enerjinin bir kısmı hidroelektrik
santralleri (HES) gibi yenilenebilir kaynaklardan alınmaktadır. Akarsular
üzerine kurulu Hidroelektrik santrallerinden bir taraftan yararlanırken diğer
taraftan da doğal zenginliklerimizin korunması gerekir. Balıklar, hem beslenmek
hem de üremek için akarsularda sürekli hareket ederler. Balık türlerimizin
korunmasında balık geçitlerinin önemli faydaları vardır. Bazı barajlarımız gibi
Atatürk baraj gölünde de balık geçitleri bulunmamaktadır. Bu derlemede, çevreci
ve yenilenebilir kaynaklarımızdan akarsular üzerine kurulu barajların balıklar
üzerine bazı etkileri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Akarsu, balık göçü, balık geçitleri, yenilenebilir kaynaklar

Some effects of fish passages and hydroelectric power plants on fish migration

Öz

There
is need for water and energy for the development of agriculture and industry of
our country. Some of the water and energy are taken from renewable sources, such as
hydroelectric power plants. While we benefit from hydroelectric power plants
built on rivers, we need to protect our natural wealth from the other side.
Fish are constantly moving in rivers to feed and breed. There are significant
benefits of the migration of fish species and protection of fish passage. Some
of our dams as there are no fish passages at the Ataturk dam. In this review,
some of the impacts on fish, dams built on rivers from our environmental and
renewable resources were evaluated.

Anahtar Kelimeler

River, fish migration, fish passages, renewable resources

Kaynakça

• [1] Şekkeli M., Keçecioğlu Ö.F., Hidroelektrik santrallerin Türkiye’deki gelişimi ve Kahramanmaraş bölgesi örnek çalışması, KSU. Müh. Bil. Derg., 14 (2): s. 19-26, 2011.
• [2] Şenpınar A., Gençoğlu M.T., Yenilenebilir enerji kaynaklarının çevresel etkileri açısından karşılaştırılması, Doğu Anadolu Böl. Arş. Derg., Cilt: 4, Sayı:2, s. 49-54, Elazığ, 2006.
• [3] Altınbilek D., Dünyanın ve Türkiye’nin su kaynakları, http://e-bulten.library.atilim.edu.tr/sayilar/2013-06/makale.html, Sayı:30 /Yıl: 8, ISSN:1306- 3472, Haziran, 2013, Erişim Tarihi: 25.10.2017.
• [4] Anonim, http://www.dsi.gov.tr/haberler/2016/11/17/hesler-Türkiyede-elektriğin-sigortasıdır, 2016, Erişim Tarihi: 17.11.2016.
• [5] Anonim, Susuzluk kapımızda hastalıklar ve dertlerde, Türk Tabipleri Birliği, İstanbul Tabip Odası, 2014, https://www.istabip.org.tr / icerik / suba17.07.2014.pdf, Erişim tarihi: 19.10.2017.
• [6] Anonim, Harran Ovası, http://www.ova.gen.tr/harran-ovasi.html, 2016, Erişim Tarihi: 25.07.2017.
• [7] Anonim, Suyla gelen çölleşme, http://www.milliyet.com.tr/1998/06/15/siyaset/siy00.html, 1998, Erişim Tarihi: 25.07.2017.
• [8] Anonim, sulama, baraj ve enerji projeleri, www.kolin.com.tr/ projeler / biten-projeler/ sulama-ve-baraj / harran-ovasi- sulamasi-vi-kisim-i775nsaati.html, 2016, Erişim Tarihi: 24.07.2017.
• [9] Anonim, http://www.urfanatik.com/sanliurfa/harran-ovasi-nin-kurak-topraklari-bereket-saciyor-h59934.html, 2017, Erişim Tarihi: 21.07.2017.
• [10] DSİ, DSİ 2016 Yılı performans programı, strateji geliştirme dairesi başkanlığı, Haziran, Ankara, 2016.
• [11] Anonim, GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, GAP'ta Son Durum, http://www.gap.gov.tr/gap-ta-son-durum-sayfa 32.html, 2015, Erişim Tarihi: 27.04.2017.
• [12] DSİ/FAO/DVWK, Balık geçitleri–Tasarım, boyutlandırma ve izleme, (s23), 118p, DSİ ISBN: 978- 605- 393- 045-7, Ankara, 2009.
• [13] Güner Y., Kırtık A., Yılan balığı biyolojisi ve yetiştiriciliği. Tarım Bakanlığı Hizmet içi Seminer Notları. E.Ü. Su Ürün. Fak. Yet. Ana Bil. D. 1-22, s2, İZMİR, 2000
• [14] Anonim, Somon Balıkları, Somon Balıklarındaki Şaşırtıcı Yön Tayin Sistemi, 2007, https://minyonworld.wordpress.com/2007/07/page/16/, Erişim Tarihi: 22.06.2017.
• [15] Wild Fish Management, Steamboaters, Posta Kutusu 41266, Eugene, Oregon 97404, http://www.steamboaters.org / fishmgmt.html, 2017, Access date: 31.03.2017.
• [16] Herdman R.C., Fish Passage Technologies: Protection at Hydropower Facilities, OTA- ENV-64,Washington, 1995.
• [17] Türkiye Çevre Durum Raporu, Yayın no: 11, ISBN: 978-605-5294-01-4, www.csb.gov.tr, 1- 356, s. 58, Ankara, 2011.
• [18] Elp M., Şen F., Çetinkaya O., Van Gölü Havzası su kaynaklarında yaşayan balık popülasyonlarının karşılaştığı problemler ve çözüm yolları, E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, 23 (1/3): 407–412, 2006.
• [19] Kaen K., FAO Fisheries and Aquaculture Report No. 1054, Report of the FAO/Seafdec Workshop on Principles of Improved Fish Passage at Cross-River Obstacles, with Relevance to South-East Asia, 17-20 March, ISSN 2070-6987, 1- 102, s4, Thailand, 2013,
• [20] Alp A., Akyüz A., Özcan M., Efficiency and suitability of the fish passage in River Ceyhan, Turkey, International Conference on Engineering and Ecohydrology for Fish Passage, Groningen, June, 2015.
• [21] Muluk Ç., Turak A., Yılmaz D., Zeyd U., Bilgin C.C., Hidroelektrik Santral Etkileri, Uzman Raporu: Barhal Vadisi, Kaçkar Dağları Sürdürülebilir Orman Kullanımı ve Projesi, 1- 92, s. 59, Kasım, 2009.
• [22] Çelebi R., Balık Geçitleri ve Türkiye’de Mevcut Durumu, T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü, Kaynak Yönetimi Daire Başkanı; http://sue.sdu.edu.tr/assets/uploads/sites/74/files/ramazan- celebi-sunum-18072014.pdf, Erişim Tarihi: 11.04.2017.
• [23] Ekmekçi F.G., Yoğurtçuoğlu B., Freyhof J., Türkiye’de Barajların Doğrudan ve Dolaylı Etkileri Nedeniyle Tehdit Altında Olan Tatlısu Balıkları, Balık Geçitleri ve Göçleri Çalıştayı, s(25), 21-22 Kasım, İstanbul, 2016.
• [24] Çiçek E., Birecikligil S.S., Fricke R., Freshwater fishes of Turkey: a revised and updated annotated checklist, BIHAREAN BIOLOGIST 9 (2): 141-157, Article No: 151306, Biharean Biologist, Oradea, Romania, 2015.
• [25] Alvarez-Vazquez L.J., Martinez A., Vazquez-Mendez M.E., Vilar M.A., An optimal shape problem Related to river fishways, Optimization and Engineering, 14,1, 193-211, Online publication date: 1-Mar-2013.
• [26] Üçüncü E., Altındağ A., Balık Geçitleri ve Tasarımı Üzerine Genel Bir Bakış, KSÜ Doğa Bil. Derg., 15(2), s(56)50-58, 2012.
• [27] Price M.H.H., Darimont C.T., Temple N.N., MacDuffee S.M., Ghost Runs:Management and status assessment of Pacific salmon returning to British Columbia’s central and north coasts, Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 65:2712-2718, 2008.
• [28] Larinier M., Bull. Fr. Pêche Piscic., Pool Fıshways, Pre-Barrages And Natural Bypass Channels, Number (s)54-82, 64, 2002, Published online: 01 August 2009.
• [29] Chanseau M., Larinier M., Fish passage facilities, fish pass efficiency and monitoring techniques, Association Migrateurs Garonne-Dordogne (MIGADO) ONEMA-GHAAPPE, İntegrated water management, Budapest, 2008.
• [30] Grost R., Soda Springs Fish Passage, The Steamboater Whistle, Volume 52, Issue 1, Winter, 2013.
• [31] Anonim, Bafa Gölünde Yılan Balığı Göçünü Sağlama Projesi Hayata Geçiriliyor, DSİ Haberler. 04.04.2014. http://www.dsi.gov.tr/haberler/2014/04/04/bafagolundeyilanbaliginingocunusaglamaprojesihayatageciriliyor, Erişim Tarihi: 10.04.2017
• [32] Bozkurt R., Atatürk baraj gölü ve baraj gölüne dökülen derelerdeki balıkların sistematiği, Yüksek Lisans Tezi, Yayınlanmamış, Har. Ünv. Fen Bil. Enst. 71s, Şanlıurfa, 1994.
• [33] https://earth.google.com. 2017, Erişim Tarihi: 04.07.2017.
• [34] Bulut H., Yeşilata B., Yeşilnacar M.İ., Atatürk Baraj Gölünün bölge iklimi üzerine etkisinin trend analizi ile tespiti, GAP V. Mühendislik Kongresi Bildiriler Kitabı, Şanlıurfa, 79-86s. 2006.
• [35] Anonim, İnci Kefalinin Boyu Uzadı Ağırlığı Arttı, http://aa.com.tr/tr/yasam/inci-kefalinin-boyu-uzadi-agirligi- artti/39446. 2015, Erişim Tarihi: 07.06.2017.
• [36] Nuclear Energy Institute, https://www.nei.org/Knowledge-Center/Nuclear-Statistics/World-Statistics/World-Nuclear- Generation-and-Capacity, 2017, Accessed: 18.06.2017.