THE ASSESSMENT OF NOTIFICATION OBLIGATION OF INSURANT AT THE FORMATION OF INSURANCE AGREEMENT WITH REGARD TO CULPA IN CONTROHENDO LIABILITY

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 2, 49 - 70, 01.11.2015

Abdülhamid Hacıömeroğlu

Öz

Prior to conclusion of a contract, a trust relationship is established between the parties. In fact, at this stage, information they provide to each other affects the parties decision to conclude or not to conclude the contract and its terms in case of conclusion of the contract. Therefore at the stage of contract negotiations, it is necessary for the parties to declare to each other, especially any information that may affect each other’s economic interests. A faulty breach of the parties of such obligation is named as “culpa in contrahendo”. Although such type of liability is not expressly regulated under Turkish positive law, it is certain that it serves as the source of some legal institutions. One of these institutions is the declaration obligation of the insurer at the conclusion stage of the insurance contract, which is regulated between Articles 1435-1442 of Turkish Commercial Code. As in any other contract, at the stage of contract formation, a trust relationship is established between the parties: insurer and insured. As a result of such trust relationship, the lawmakers brought some obligations to both the insured and the insurer at the stage of contract formation. Since our study is related to the obligation of the insured, obligations of the insurer will not be covered. According to Article 1435 of Turkish Commercial Code, “At the stage of conclusion of the contract, the insured is obliged to declare to the insurer all important issues that he knew or he must have known”. In the doctrine it has been answered if such obligation may be regarded as “culpa in contrahendo” liability and the prevailing opinion asserts that it may not be regarded as such. However in our opinion such question has been studied superficially and it has not been questioned in detail. In this study we will elaborate on this question in a detailed and different way by considering the conditions of “culpa in contrahendo” liability

Anahtar Kelimeler

Culpa in contrahendo, insurance, obligation to declare, trust liability

SİGORTA SÖZLEŞMELERİNİN KURULUŞ SAFHASINDAKİ SİGORTA ETTİRENİN BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN CULPA IN CONTRAHENDO SORUMLULUĞU AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

Taraflar arasında, sözleşme akdedilmeden önce yani sözleşme görüşmelerinin başlaması ile bir güven ilişkisi kurulur. Zira taraflar bu safhada birbirlerine verecekleri bilgiler ile sözleşmenin akdedilip akdedilmesini sağlayacağı gibi farklı şartlarla kurulmasını da sağlarlar. Bundan dolayı sözleşme taraflarının özellikle de birbirlerinin ekonomik menfaatlerini etkileyebilecek hususları sözleşmenin görüşme safhasında birbirlerine beyan etmeleri gerekir. Tarafların bu beyan yükümlülüğünü kusurlu bir şekilde ihlal etmesi hali için doktrinde “culpa in contrahendo” tabiri kullanılmaktadır. Türk pozitif hukukunda bu sorumluluk türü açıkça düzenlemese de bazı hukukî kurumlara kaynaklık ettiği aşikârdır. Bu hukukî kurumlardan biri de 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 1435 ilâ 1442 nci maddelerinde düzenlenen sigorta sözleşmesinin kuruluş safhasındaki sigorta ettirenin beyan yükümlülüğüdür. Tıpkı diğer sözleşme ilişkilerinde olduğu gibi sigorta sözleşmesinin kuruluş safhasında taraflar, yani sigorta ettiren ile sigortacı arasındangüven ilişkisi kurulmaktadır. Bu güven ilişkisinden dolayı kanun koyucu, sözleşmenin kuruluş safhasında hem sigortacıya hem de sigorta ettirene bir takım yükümlülükler getirmiştir. Çalışmamız sigorta ettirenin yükümlülüğüne ilişkin olduğundan sigortacının yükümlülüklerinden bahsedilmeyecektir. Türk Ticaret Kanunu’nun 1435 nci maddesine göre, “Sigorta ettiren sözleşmenin yapılması sırasında bildiği veya bilmesi gereken tüm önemli hususları sigortacıya bildirmekle yükümlüdür”. Söz konusu yükümlülüğün “culpa in contrahendo” sorumluluğu kapsamında değerlendirilebilip değerlendirilemeyeceği sorusu doktrinde cevabını bulmuş ve hâkim görüş olarak değerlendirilemeyeceği fikri ortaya atılmıştır. Fakat kanaatimizce bu soru doktrinde yüzeysel olarak ele alınmış detaylı bir şekilde irdelenmemiştir.
Biz bu çalışmamızda bu soruyu “culpa in contrahendo” sorumluluğunun şartları çerçevesinde detaylı ve farklı bir şekilde ele alacağız.

Anahtar Kelimeler

Culpa in contrahendo, sigorta, beyan yükümlülüğü, güven sorumluluğu

Kaynakça

• Aderhold, Lutz, “Culpa in Contrahendo beim Unternehmenskauf”, DStr, Heft 26, München, 1991, s. 844-847.
• Arseven, Haydar, “Ticaret Kanununun Sigor- tacıya Müteallik Umumi Hükümlerinin Meydana Çıkardığı Bazı Meseleler”, Ticaret ve Banka Hukuku Haftası 27 Nisan-3 Mayıs 1959, BTHAE, Ankara, 1960, s. 183-216.
• Ayiter, Kudret, “Sigorta Ettirenin Mukavele Ya- pılırken Mevcut İhbar Mükellefiyeti”, Ticaret ve Ban- ka Hukuku Haftası 27 Nisan-3 Mayıs 1959, BTHAE, Ankara, 1960, s. 217-237.
• Ayli, Ali, “Sigorta Ettirenin Sözleşmenin Kuru- luşundaki İhbar Yükümlülüğüne İlişkin Hükümlerin Türk Ticaret Kanunu Tasarısı Çerçevesinde Yeniden Değerlendirilmesi”, Hüseyin HATEMİ’ye Armağan, İstanbul, 2006, s. 204-231.
• Bauer, Günter/ Winkler, Joachim Cornelius/ Maier, Karl/ Stahl, Peter, Rechtsschutzversicherung ARB-Kommentar, 8. Auflage, München, 2010.
• Bozer, Ali, Sigorta Hukuku (Sigorta Endüstri- si-Sigorta Hukukunun Genel Prensipleri, Tazminat Sigortası ve Çeşitleri, BTHAE, Ankara, 1965 (Taz- minat).
• Bozer, Ali, Sigorta Hukuku, BTHAE, Ankara, 1981 (Sigorta).
• Bozer, Ali, Sigorta Hukuku (Genel Hüküm- ler-Bazı Sigorta Türleri), BTHAE, 2. Baskı, Ankara, 2009 (Genel Hükümler).
• Can, Mertol, Türk Özel Sigorta Hukuku, 3. Baskı, Ankara, 2009.
• Çeker, Mustafa, Sigorta Hukuku, Adana, 2011.
• Demircioğlu, Huriye Reyhan, Güven Esası Uyarınca Sözleşme Görüşmelerindeki Kusurlu Dav- ranıştan Doğan Sorumluluk (Culpa In Contrahendo Sorumluluğu), Ankara, 2009.
• Eminoğlu, Cafer, Konzern/Gesellschaftengrup- pe, İstanbul, 2013.
• Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 11. Baskı, İstanbul, 2009.
• Filthaut, Wenrer, Haftpflichtgesetz, Auflage 8, München, 2010.
• Gauch, Peter/ Schluep, Walter R./ Schmid, Jörg/ Rey, Heinz/ Emmenegger, Susan, Schweize- risches Obligationenrecht Allgemeiner Teil, Auflage 9, Zürich, 2008.
• Gezder, Ümit, Türk/İsviçre Hukukunda Culpa In Contrahendo Sorumluluğu, İstanbul, 2009.
• Gürpınar, Damla, Sözleşme Dışı Yanlış Tav- siyede Bulunma, Öğüt veya Bilgi Vermeden Doğan Hukukî Sorumluluk, İzmir, 2006.
• Hermann, Herbert Schimansky/ Hans, Josef Bunte/ Lwowski, Jürgen, Bankrechts-Handbuch, Band I, München, 2011.
• Kender, Rayegân, “Sigorta Sözleşmesinin Tanı- mı ve Kurulması (TTK Tasarısı Hükümlerinin De- ğerlendirilmesi İle)”, Doç. Dr. Mehmet SOMER’in Anısına Armağan, İstanbul, 2006, s. 517-528 (Söz- leşme).
• Kender, Rayegân, Türkiye’de Hususî Sigorta Hukuku, 9. Baskı, İstanbul, 2008 (Sigorta).
• Kender, Rayegân/ Çetingil, Ergon, Deniz Tica- reti Hukuku, 11. Baskı, İstanbul, 2009.
• Kılıçoğlu, Ahmet, Borçlar Hukuku Genel Hü- kümler, 11. Baskı, Ankara, 2009.
• Kırca, Çiğdem, Bilgi Vermeden Dolayı Üçüncü Kişiye Karşı Sorumluluk, BTHAE, Ankara, 2004.
• Oğuztürk, Burcu Kalkan, Güven Sorumluluğu, İstanbul, 2008.
• Özdamar, Mehmet, Sigortacının Sözleşme Ön- cesi Aydınlatma Yükümlülüğü, Ankara, 2010.
• Öztan, Fırat, Sigorta Akdinin İnikadında İhbar Mükellefiyeti, BTHAE, Ankara, 1965.
• Sacker, Franz Sürgen/ Rixecker, Roland, Kom- mentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Auflage 6, München, 2012.
• Şeker, Zehra, “Sigorta Ettirenin Akit Öncesi İhbar Görevine İlişkin Alman Eyalet Yüksek Mahke- mesi Kararının Değerlendirilmesi”, Prof. Dr. Hayri DOMANİÇ’e 80. Yaş Günü Armağanı, C.1, İstanbul, 2001, s. 547-554.
• Şenocak, Kemal, Çifte Sigorta, İstanbul, 2002.
• Şenocak, Kemal, “Sigorta Sözleşmesini Kurma- ya Yönelik İcap Beyanının Kabulü veya Reddi Yönün- de İrade Beyanı Açıklanmadan Önce Sigortacının, İcaba Bağlılık Süresi İçerisinde Gerçekleşen Riziko’dan Dolayı CulpaInContrahendo Sorumluluğu Söz Konu- su Olabilir mi?”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.XI, S.1-2, Ankara, 2007, s.299 (Sigorta).
• Ulaş, Işıl, Uygulamalı Zarar Sigortaları Huku- ku, 8 Bası, Ankara, 2012.
• Yalman, Süleyman, Türk-İsviçre Hukukunda Sözleşme Görüşmelerinden Doğan Sorumluluk, Ankara, 2006.