Kırk yedi yıl sonra yeniden bir salgının hikâyesi: 1970 Sağmalcılar kolera salgınından günümüze dersler

Yıl 2017, Cilt: 15 Sayı: 3, 245 - 269, 05.01.2018

Coşkun Bakar

https://doi.org/10.20518/tjph.375478

Cited By: 3

Öz

İstanbul Sağmalcılarda
1970 yılının Ekim ayında 1500’e yakın kişinin hastalandığı ve 52 kişinin öldüğü
kolera salgını yaşandı. Salgın Sağmalcılar, Esenler bölgesinde bulunan Habipler
köyü yakınındaki çöplüğün altında bulunan eski suyolları ile bölgedeki açık
dereler vasıtasıyla geniş bir alana yayıldı. Ekim ayı sonunda hastalık
yayılması durduruldu. Salgın sırasında yerel otoriteler tarafından hastaların takibi,
izolasyonu ve tedavisi yapıldı. Geniş bir bağışıklama ile su kaynaklarının ve
açık su bölgelerinin klorlanması uygulandı. Bölgede açık su, meşrubat ve buz
satışı yasaklandı, ölüler ve mezarlıklar kireçlendi. Salgın olan evler sarı
kâğıtlarla işaretlendi. Bu çalışmada materyal olarak dönemin gazeteleri, ilgili
çalışmalar ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin tutanakları kullanıldı. Bu
yazıda Sağmalcılar salgınından çıkarılması gereken dersler salgın döneminde
yapılan çalışmalar aracılığı ile tartışılarak sunuldu

Anahtar Kelimeler

kolera, salgın, istanbul, Türkiye

Reexamination of an outbreak after forty-seven years: Key lessons from the Sagmalcılar outbreak, 1970

Öz

Abstract

In October of 1970,
approximately 1,500 people were ill and 52 people died of a cholera outbreak in
Sagmalcilar, Istanbul. The outbreak spread over a wide area, carried through
the old waterways passing under the garbage-laden areas near the Habipler
village and the open waterways in the region of Esenler, Sagmalcilar. The
spread of the disease was stopped at the end of October. During this outbreak,
all patients were followed up, isolated and treated by the local healthcare
workers. A wide range of immunization studies were conducted and water
resources and open water zones were chlorinated. The sale of unbottled water,
soft drinks and ice in the region was forbidden, and the dead, as well as
cemetery grounds were limed. The houses where outbreaks had occurred were
marked with yellow papers. In this study, periodical newspapers, related works
and official reports of the Grand National Assembly of Turkey were used as
resources. In this article, valuable lessons from the Sagmalcilar outbreak were
presented and discussed through an analysis of the studies conducted during
this epidemic.

Anahtar Kelimeler

Cholera, epidemic, Istanbul, Turkey

Kaynakça

• Kaynaklar 1.Waller J. Mikrobun Keşfi Hastalıklar Hakkında Düşüncelerimizi Değiştiren Yirmi Yıl. (Çev:Fahri Öz). TUBİTAK Popüler Bilim Kitapları 600. Ankara, 2014.
• 2.Sherman IW. Dünyamızı Değiştiren On İki Hastalık. (Çev:Emel Tümbay, Mine Arığ Küçüker). Türkiye İş Bankası Yayınları. İstanbul, 2016.
• 3.Epstein SA. Geç Dönem Ortaçağ Avrupası Ekonomik ve Sosyal Tarih, 1000-1500. (Çev:Serap Işık). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 473. İstanbul, 2014.
• 4.Schreiber W, Mathys FK. Infectio. Infectious Diseases in the History of Medicine. F.Hoffman-La Roche & Co.Limited Company, Basle, Switzerland, 1987. 267
• 5.Freely J. Işık Doğudan Yükselir İslam Biliminin Batı Dünyasının Şekillenmesine Katkıları. (Çev:Gül Çağalı Güven). Doğan Kitap. İstanbul, 2014.
• 6.Tezok F. Kolera’ya Genel Bir Bakış. Gülhane Askeri Tıp Akademisi. İntaniye Kliniği Yayınları. No:32, Ankara.1966.
• 7.Bonita R, Beaglehole R, Kjellström T. Basic Epidemiology 2nd edition. World Health Organization. 2006.
• 8.Ayar M. Osmanlı Devletinde Kolera İstanbul Örneği (1892-1895). Kitabevi Yayınları. İstanbul, 2007.
• 9.Panzac D. Osmanlı İmparatorluğu’nda veba:1700-1850. (Çev:Serap Yılmaz; Yayına Hazırlayan Ayşen Anadol). Tarih Vakfı Yurt Yayınları. İstanbul, 2011.
• 10.Bulmuş B. Plague, Quarantines and Geopolitics in The Ottoman Empire. Edinburgh University Pres Ltd. Edinburgh, 2012.
• 11.Cumhuriyet Gazetesi. Yüksek Sıhhat Şûrası dün Ankara’da toplandı Haberi. Pazartesi 24 Mart 1947. Sayı:8118.
• 12.Cumhuriyet Gazetesi. Urfa’daki Veba Salgını Önlendi Haberi. Pazartesi 27 Mayıs 1947. Sayı:8182.
• 13.Topçu AW. 63.6. Kolera. Ayşe Willke Topçu, Güner Söyletir, Mehmet Doğanay(Editörler). İnfeksiyon Hastalıkları ve Mikrobiyolojisi Cilt 1. Nobel Tıp Kitabevleri, 2002:779-786.
• 14.Levinson W. Tıbbi Mikrobiyoloji ve İmmünoloji. (Çeviri Editörü Tuncay Özgünen). Lange Tıp Kitapları. Güneş Tıp Kitabevleri, İstanbul; 2008:143-145.
• 15.Ali M, Nelson AR, Lopez AL, Sack DA. Updated Global Burden of Cholera in Endemic Countries. PLOS Neglected Tropical Diseases. 2015;4:9(6):e0003832.
• 16. World Health Organization.(WHO) Communicable Disease 2002. Global defence against the infectious disease threat. (Edited by Mary Kay Kindhauser). Geneva, 2003.
• 17. World Health Organization.(WHO)(2015). Couintiries reporting cholera deaths and imported cases in 2015. http://gamapserver.who.int/mapLibrary/Files/Maps/Global_Cholera(WER)_2015.png
• 18.Cumhuriyet Gazetesi Arşivi, 1970. https://www.cumhuriyetarsivi.com/secure/monitor/index2.xhtml. Accessed March 21,2017
• 19. Milliyet Gazete Arşivi, 1970. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/. Accessed March 21,2017
• 20.Millet Meclisi Tutanak Dergisi(1971(a)). 31 nci Bileşim. Dönem:3, Cilt:9, Toplantı:2. 9. — İçel Milletvekili Celâl Kargılı'nın, İstanbul'un Sağmalcılar semtinde ortaya çıkan kolera, hastalığının önlenmesi konusunda, zamanında gereken tedbirleri almakta sorumsuzca davrandığı iddiasıyla Anayasanın 89 ncu maddesi gereğince Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı hakkında gensoru açılmasına dair önergesi (11/13). 7.1.1971, Perşembe.
• 21.Millet Meclisi Tutanak Dergisi(1971(b)). 32 nci Bileşim. Dönem:3, Cilt:9, Toplantı:1. 9. — İçel Milletvekili Celâl Kargılı'nın, İstanbul'un Sağmalcılar semtinde ortaya çıkan kolera, hastalığının önlenmesi konusunda, zamanında gereken tedbirleri almakta sorumsuzca davrandığı iddiasiyle Anayasanın 89 ncu maddesi gereğince Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı hakkında gensoru açılmasına dair önergesi (11/13). 8.1.1971, Cuma.
• 22.Tezok F, Birol K, Koçer A, Meriç N. 1970 İstanbul Kolerasının Nedenleri ve Koleraya Genel Bir Bakış. Mikrobiyoloji Bülteni. 1970;4(4’den ayrı basım):1-22.
• 23.TC Bayrampaşa Kaymakamlığı, http://www.bayrampasa.gov.tr/ilcemiz. Accessed March 21,2017
• 24.Devlet İstatistik Enstitüsü. Genel Nüfus Sayımı. Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri. 34-İstanbul. 25.10.1970. Yayın No: 690. Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara, 1973.
• 25.Gürer İ, Meriç N. 2200 kişilik toplumda kolera portörlüğü araştırması. Mikrobiyoloji Bülteni. 1971;5(2):110-128.
• 26.Devlet İstatistik Enstitüsü. Hayati İstatistikler, İl ve İlçe Merkezinde Ölümler. 1969. Yayın no:622. Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara, 1971.
• 27.Devlet İstatistik Enstitüsü. Hayati İstatistikler, İl ve İlçe Merkezinde Ölümler. 1970. Yayın no:642. Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara, 1972. 268
• 28.Devlet İstatistik Enstitüsü. Hayati İstatistikler, İl ve İlçe Merkezinde Ölümler. 1970. Yayın no:703. Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara, 1972.
• 29.Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı. Türkiye Sağlık İstatistik Yıllığı 1968-1972. Sağlık Propagandası ve Tıbbi İstatistik Genel Müdürlüğü. Yayın No:444. Güneş Matbaacılık T.A.Ş., Ankara, 1975.
• 30. Yazıcıoğlu A, Öztürk S. El-Tor Kolerası ve Bunun Etkeni ile Yapılan Bazı Çalışmalar. Mikrobiyoloji Bülteni. 1972;6(3):245-253.
• 31. World Health Organization.(WHO) Cholera, Oral cholera vaccines. http://www.who.int/cholera/vaccines/en/. Accessed March 21,2017
• 32. World Health Organization.(WHO) Statement from UNICEF Executive Director Anthony Lake and WHO Director-General Margaret Chan on the cholera outbreak in Yemen as suspected cases exceed 200,000. http://www.who.int/mediacentre/news/statements/2017/Cholera-Yemen/en/ .Accessed June 27,2017