OKURYAZAR OLAN VE BEDENSEL ENGELİ BULUNMAYANLARIN İMZA YERİNE PARMAK İZİ, İŞARET YA DA MÜHÜR KULLANDIKLARI SÖZLEŞMELERİN GEÇERLİLİĞİ

Yıl 2024, Cilt: 82 Sayı: 1, 291 - 307, 12.02.2024

Coşkun Özbudak

Öz

Bilindiği üzere, borçlar hukukumuzda yazılı şekilde yapılması öngörülen sözleşmelerde borç altına girenlerin imzalarının bulunması zorunluluğu kabul edilmiştir. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’na (TBK) göre imzanın, borç altına girenin el yazısıyla veya güvenli elektronik imzayla atılması geçerlilik koşuludur (TBK m. 14, 15).
Kanun, imzanın el yazısı dışında bir araçla atılmasını, ancak örf ve adetçe kabul edilen durumlarda ve özellikle çok sayıda çıkarılan kıymetli evrakın imzalanmasında yeterli saymaktadır (TBK m. 15/2). Keza görme engellilerin talepleri halinde imzalarında şahit aranır. Aksi takdirde görme engellilerin imzalarını el yazısı ile atmaları yeterlidir (TBK m. 15/3).
Yine Kanunda, imza atamayanların, (kambiyo senetlerine ilişkin hükümler saklı olmak kaydıyla), imza yerine usulüne göre onaylanmış parmak izi, el ile yapılmış bir işaret ya da mühür kullanabilecekleri kabul edilmiştir (TBK m. 16). Eren ve Dönmez, el yazısıyla imza kuralının dört adet istisnasını; güvenli elektronik imza, mekanik bir araçla imza, görme engellilerin imzası ve imza yerine geçen işaretler olarak saymaktadır.
Kanunda “imza atamayanlar” denilerek, imzaya muktedir olamayanlar kastedilmiş ise de imza atamama halinin, okuma yazma bilmeme ve organ eksikliği gibi sürekli engellerle mi sınırlı olduğu, yoksa o sırada imzaya muktedir olamamak gibi geçici durumları da mı kapsadığı özellikle uygulamada duraksamalar yol açmaktadır. Öyle ki, kimi zaman bu duraksama, aslında birbirlerinden çok farklı hüküm ve sonuçları olan sahtelik ve geçersizlik hallerinin birbirlerine karıştırılmasına kadar varmaktadır.
Bu çalışmada, esas olarak Kanundaki “atamayanlar” ibaresinden sadece okuma yazma bilmeme ve organ eksikliği gibi sürekli engelleri olanların mı kastedildiği, yoksa bu kapsamda olmamakla birlikte işlem sırada (geçici olarak) imzaya muktedir olamayanların da imza yerine parmak izi, el ile yapılmış bir işaret ya da mühür kullanabilmelerinin mümkün olup olmadığı tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

imza atamayanlar, Türk Borçlar Kanunu, imza yerine geçen işaretler, imza

Kaynakça

• Eldeniz, Gülperi. “Şekle Bağlı Sözleşmelerde İmza.” Türkiye Barolar Birliği Dergisi 74 (Ocak-Şubat 2008).
• Eren, Fikret ve Ünsal Dönmez. Eren Borçlar Hukuku Şerhi. Ankara: Yetkin, 2022.
• Gözler, Kemal. “Yorum İlkeleri.” https://www.anayasa.gen.tr/yorum-ilkeleri-kitaptan.pdf. Erişim tarihi 16.1.2024.
• Kavak, Yalçın. “Borçlar Hukukunda Yazılı Şekil.” Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2015.
• Kaya, Asım. “Amaçsal Yorum.” Ankara Barosu Dergisi 74, no. 4, (Temmuz 2014).
• Kılıçoğlu, Ahmet M. Borçlar Hukuku (Genel Hükümler). Ankara: Turhan, 2020.
• Taşpınar Ayvaz, Sema. “Türk Borçlar Kanunu ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun İmza Atamayanlarla İlgili Yeni Düzenlemesine Eleştirel Bir Bakış.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 61. no. 1, (Mart 2012).
• Yılmaz, Ejder. Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi. Ankara: Yetkin, 2013.